Het is vandaag precies een jaar geleden dat de wereld wakker werd met een dictator minder. Op 8 december 2024 werd Syrië officieel bevrijd van het Assad-regime. Hoe staan de Syriërs er nu voor?

Over de blijdschap valt niet te twisten. Er zijn maar weinig Syriërs die zullen zeggen dat het dictatoriale bewind van Bashar al-Assad echt beter voor het land was. Op straat, in winkels en op sociale media wordt nog altijd de vlag uitgehangen, uiteraard de nieuwe. 8 december 2025 zal dan ook niet onopgemerkt voorbijgaan.

Maar er gaat veel schuil achter de euforie. De erkenning van de nieuwe heersers daargelaten, is het Syrische volk met elkaar verenigd in de erfenis van tien jaar burgeroorlog, en dat betekent voor veel mensen armoede, kapotte huizen en weinig middelen om hier wat aan te doen.

Zomer in Damascus

In de zomer bracht ik enkele weken door in Damascus, waar ik werd meegevoerd op die golf van euforie. Toen we vanuit de hoofdstad naar het noorden reden, zag ik pas echt wat de schade was. Compleet verwoeste steden en dorpen, kilometers lang, trokken aan ons voorbij. In de grootste stad van Syrië, Aleppo, lag zelfs de binnenstad grotendeels in brokstukken. Op veel plekken verschilde het weinig van de beelden uit Gaza.

Ik bezocht Darya, een wijk in het achterland van Damascus die hard getroffen was tijdens de oorlog en ontmoette er bewoners die tussen het puin hun leven weer probeerden op te pakken. De gebouwen waarin ze woonden hadden gapende gaten, de huizen soms geen ramen of deuren. Maar voor deze mensen was dit een betere optie dan blijven wonen in de vluchtelingenkampen, die nog steeds overvol zijn.

De gebouwen waarin ze woonden hadden gapende gaten

Sommige gebouwen werden gerestaureerd, maar dat is een luxe die maar voor weinig mensen is weggelegd. Zo ontmoette ik Arab Adi, terwijl hij rondliep in wat over is van zijn appartement in Daraya. ‘Ik zou dolgraag terugkeren. Dit is mijn thuis, ik wil mijn kinderen hier zien opgroeien. Maar de renovatiekosten zijn hoog. Ik zou zo’n 35.000 dollar nodig hebben, geld dat ik simpelweg niet heb’, vertelde de 49-jarige architect.

Hij is hierin niet de enige. De Syrische economie is ernstig verzwakt door meer dan tien jaar burgeroorlog, economisch wanbeheer en sancties. Volgens het wereldvoedselprogramma leeft 90 procent van de Syriërs nu in armoede. De Wereldbank berekende in 2022 al dat de schade aan infrastructuur in totaal wel 5,8 tot 7,8 miljard dollar bedroeg. Terwijl de openbare infrastructuur langzaamaan wordt hersteld, komen de reparaties aan privé-eigendommen op de schouders van particulieren terecht en weinigen kunnen zich dat veroorloven.

Internationale hulp

Internationale hulp is inmiddels op gang gekomen. De grote, bekende ngo’s bouwen mee aan scholen, ziekenhuizen, waterputten, riolering en wegen. Dit zijn de basisvoorzieningen en die zijn het hardst nodig, legt Munther Bulad, directeur van de lokale ngo Social Development International (SDI), uit. ‘Dit zorgt ervoor dat mensen terugkeren naar hun steden. Mensen geven prioriteit aan scholen en gezondheidszorg.’

Dit is welkome hulp, toch blijft hulp voor de bewoners van huizen die duidelijk niet meer bewoonbaar zijn beperkt. Dit blijkt ook uit gesprekken met hulporganisaties in Nederland. Deze organisaties bieden vaker humanitaire hulp – opvang, voedsel, medische zorg – dan ontwikkelingshulp, waar wederopbouw onder valt. Want dit laatste wordt gezien als het leveren van steun aan een overheid, en daar zijn hulporganisaties huiverig voor.

Dit laatste is begrijpelijk. De interim-regering heeft nog niet laten zien dat zij bereid is de macht te delen met groepen uit alle lagen van de maatschappij. Zij heeft nog niet het vertrouwen gekweekt dat zij de rechten van alle minderheden zal waarborgen. Dit zijn kwesties die hoog op de agenda staan, ook in Nederland.

‘Zoals het er nu voor staat, kan de wederopbouw nog jaren gaan duren’

Toch zou het goed zijn als ook de economische wederopbouw van Syrië een stukje hoger op onze agenda kwam te staan, want dit kan Syrië niet alleen. Zoals Bulad vertelde: ‘De overheid is nog niet in staat om ngo’s te steunen en de internationale gemeenschap is zich weinig bewust van onze problemen. Zoals het er nu voor staat, kan de wederopbouw nog jaren gaan duren.’

Politieke wil

Nu een aantal westerse landen de sancties heeft opgeheven, kunnen buitenlandse bedrijven investeren in Syrië, maar dit heeft tot nu toe nog niet geleid tot grootschalige projecten. Investeerders wachten liever tot het echt veilig is in Syrië. Bovendien zijn nog lang niet alle sancties opgeheven. Het was pas in juni dit jaar dat Syrië weer werd toegelaten tot het Swift-systeem, waarvan het veertien jaar lang was uitgesloten. Een aantal landen in de regio staat klaar om te investeren in Syrië, maar ondervindt nog altijd barrières door aanhoudende sancties.

Toch is Syrië juist afhankelijk van de bereidheid van, onder andere, westerse landen om in Syrië te investeren. Dit is dan ook een belangrijke boodschap voor Nederlandse politici, die er tot nu toe vooral op gericht waren om te zien of Syrische vluchtelingen in Nederland alweer terug konden keren. Elke volwassene die hiertoe bereid is, krijgt 5.000 euro toegestopt. Met een beetje geluk staat alles er nog zoals het was toen zij hun geboorteland verlieten, maar ook dan zullen deze euro’s snel opgaan.

Veel beter zou het zijn om de aandacht te verleggen naar de vraag wat we als Nederland werkelijk kunnen betekenen voor de wederopbouw in Syrië. Want een sterk, welvarend land maakt gelukkige burgers en de kans op een nieuwe burgeroorlog klein. Dat is wat we uiteindelijk allemaal willen.