De GenZ-protesten in Marokko houden aan. Jongeren willen sociale rechtvaardigheid en zijn klaar met het corrupte systeem. Inmiddels zijn er al twee doden gevallen. ‘Er moet geluisterd worden naar het volk.’

Marokko staat in het teken van de jongerenprotesten die deze week zijn losgebarsten. De directe aanleiding was het overlijden van acht vrouwen na mislukte keizersneden vorige week in Agadir.

Gisteren kregen de protesten een gewelddadig karakter, toen bewapende jongeren een politiebureau wilden bestormen. De politie schoot met scherp, met twee dodelijke slachtoffers tot gevolg.

De protesten laten Marokkaanse Nederlanders vanzelfsprekend niet ongemoeid. Op sociale media laten zij van zich horen.

Zo ook docent en schrijver Bilal Ben Abdelkarim. Op Facebook reageerde hij onder meer als volgt: ‘…de verantwoordelijkheid ligt altijd bij de machthebbers die hun machtspositie misbruiken, niet bij de mensen die lijden onder die macht. Escalatie is begonnen toen men niet als burger werd gezien maar als onderdaan die alle vernederingen geduldig moet ondergaan. De macht escaleert en dan roepen dat burgers rustig moeten blijven, dat kan enkel en alleen uit een brein komen dat het slaaf-zijn volledig geïnternaliseerd heeft.’

De Kanttekening praat met hem verder. ‘Eigenlijk is het opborrelende ongenoegen dat al jaren in Marokko speelt, dat nu naar buiten komt’, zegt hij. ‘Het gaat om de enorme werkloosheid onder jongeren, de miserabele toestand van het zorgsysteem en het onderwijs. Er worden miljoenen gespendeerd om de Afrika Cup te organiseren over twee maanden en over vijf jaar het WK. Dat zet gewoon veel kwaad bloed.’

Said Bouddouft, voormalig bestuurslid en voorzitter van Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders (SMN), spreekt van een ‘cynisch bestuur’ in Marokko dat de bevolking verwaarloost. ‘En dat nu ook geen protesten wil toelaten. Dan kies je eigenlijk voor confrontatie met de bevolking’, zegt hij. Bouddouft denkt dat de Marokkaanse overheid koste wat kost wil voorkomen dat de protesten uitgroeien tot een beweging zoals de Hirak in 2016.

‘Die protesten duurden toen heel lang. En op een gegeven moment moest de overheid ook toen ingrijpen. Dat is gebeurd. Nu dacht de overheid dat het vanzelf zou verdwijnen, maar dat is niet gebeurd.’

Publicist Ahlam Benali volgt de gebeurtenissen in Marokko op de voet. ‘Wat deze protesten uniek maakt, is het spontane karakter. Ze zijn ontstaan en worden verspreid via sociale media, maar zonder een duidelijke leider of georganiseerde structuur. De initiatiefnemers blijven onbekend. Het is nog steeds onduidelijk wie hierachter zit. GenZ eist verbetering van de zorg, de onderwijskwaliteit en de sociale voorzieningen’, aldus Benali.

Volgens haar is de ‘verwerping van alle corruptie’ de samenvattende leus én het grootste frustratiepunt onder de Marokkaanse jeugd die de straten blijft opgaan. ‘Dit terwijl de overheid er juist alles aan lijkt te willen doen om in een kwaad daglicht te komen. Uit de geschiedenis (Hirak-beweging, red.) blijkt bovendien dat de overheid in het verleden journalisten en demonstranten streng heeft aangepakt. Dit wordt bevestigd door de zaak van Nasser Zefzafi, die in 2016 soortgelijke eisen stelde en nu een gevangenisstraf van 20 jaar moet uitzitten. De demonstranten roepen de overheid op om het geweld tegen het volk onmiddellijk te staken en naar hun eisen te luisteren.’

De filosoof Khadija al Mourabit wijst ook op de controledrang van de Marokkaanse overheid op het heersende beeld over de protesten. ‘De staat probeert het narratief te controleren door de protesten af te schilderen als geïsoleerde incidenten of aangestookt door buitenlandse krachten. Dat doen ze altijd en tegelijkertijd beloven ze hervormingen om de woede te sussen, maar het wantrouwen van de bevolking is groot en groeit.’

Ook wijst Al Mourabit op het effect dat de protesten nu al op de overheid hebben. ‘De minister van Volksgezondheid is op het matje geroepen nadat die vrouwen overleden waren in dat ziekenhuis in Agadir. Hij is langs allerlei ziekenhuizen gegaan om te inspecteren en er is een debat in het parlement uitgezonden, zodat iedereen kan zien dat de regering heus wel werkt aan oplossingen. Dat is een strategie. Maar over het algemeen heerst bij de bevolking een enorm en terecht wantrouwen.’

Ben Abdelkarim is verbouwereerd over de reactie van de overheid. ‘Op de een of andere manier voelt de overheid zich toch zo geïntimideerd dat ze het protest zo snel mogelijk de kop wil indrukken. Maar ook hier geldt: hoe repressiever er gereageerd wordt, hoe meer er gedemonstreerd wordt. Hoe groter de onvrede. Ik bedoel: hebben ze niks geleerd van de Arabische Lente?’

Volgens hem ligt de oplossing bij de overheid, die deze omstandigheden voor het volk heeft gecreëerd. ‘Er moeten flinke hervormingen in de zorg en het onderwijs plaatsvinden, als zij hun bestaansrecht niet op het spel willen zetten en geloofwaardig willen blijven. Dan moet er geluisterd worden naar het volk. En daar kunnen ze maar beter vandaag mee beginnen’, vindt Abdelkarim.

Bouddouft denkt dat er ook ‘steun van buiten’ moet komen om de toestanden in Marokko te verbeteren. ‘De overheid moet echt anders gaan regeren, want het is eigenlijk een grote teleurstelling en desillusie voor het volk. De minister van Financiën is nu ook de voorzitter van de Marokkaanse voetbalbond. Hij heeft wel geld voor de bouw van stadions, maar niet voor onderwijs en gezondheidszorg. Dat kan toch niet?’

Ahlam Benali vertelt ook over de oproep van GenZ voor ingrijpen door de Marokkaanse koning. ‘Ze willen dat de koning de regering laat vallen en dat er nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven. Alleen is dat nog steeds geen uitgemaakte zaak, want de grondwetswijziging van 2011 heeft de bevoegdheid van de koning om de regering eenzijdig te ontslaan beperkt. Het blijft een zorgwekkende situatie met veel spanning tussen de overheid en het volk.’

Inmiddels is bekend geworden dat GenZ212 ‘voorlopig’ alle demonstraties hebben gestaakt, vanwege de dodelijke slachtoffers bij het protest. Maar op veel plekken gaan de demonstraties nog door.