Het is niet nieuw in Marokko dat de overheid kritische stemmen de mond snoert, maar artiesten lijken nu harder te worden aangepakt door de autoriteiten. In de afgelopen weken werden rapper Gnawi en YouTuber Moul Kaskita het slachtoffer van dit strenge beleid.

Volgens vrienden en collega’s wist Gnawi eigenlijk al dat hij opgepakt zou worden. In zijn nummer 3cha cha3b (‘Lang leve het volk’) rapt Gnawi over de grote kloof tussen arm en rijk in Marokko, noemt hij de Hirak-beweging in de Rif, bespreekt hij het toenemende drugsgebruik en zegt hij zelfs dat de overheid haar volk expres volstopt met drugs, zodat het niet in opstand kan komen.

Deze ‘taboes’ worden weinig besproken in Marokko en ook het bekritiseren van de koning – wat Gnawi in zijn track doet – is in Marokko ongehoord. Zijn arrestatie kwam daarom niet onverwacht. De video heeft inmiddels meer dan 20 miljoen views op YouTube.

De Marokkaanse autoriteiten zeggen echter dat de arrestatie van Mohamed Mounir, Gnawi’s echte naam, het gevolg was van een confrontatie tussen hem en de politie, een week eerder. Na het incident plaatste de rapper een filmpje op sociale media waarin hij de politie beledigde. Hiervoor kun je in Marokko een celstraf van twee jaar krijgen. Gnawi kreeg een celstraf van een jaar opgelegd.

‘Gnawi is onderdeel van een grotere beweging’, zegt de Marokkaanse rapper Ayoub Boudad (foto), ook wel bekend als Lil Assaf. ‘Sinds de protesten in 2011 gebruiken artiesten steeds vaker rap om zich te verzetten tegen het regime. De beweging is aan het groeien, dat voelt de overheid en dat is ook waar de politie op reageert.’

Boudad werd in 2014 zelf gearresteerd, omdat hij had meegedaan aan een grote demonstratie tegen de privatisering van het onderwijs. ‘De demonstraties werden steeds kleiner en uiteindelijk bestond die hele beweging niet meer. Ik zag toen hoe steeds meer Marokkanen zich op een kunstzinnige wijze gingen uitspreken tegen het regime. Je ziet het in rap, maar bijvoorbeeld ook in theater. Deze artiesten spreken de taal van de mensen en hebben meer invloed dan welke politieke partij dan ook.’

‘Marokkanen zijn dom en onopgeleid’

Maar de Marokkaanse overheid moet er niets van hebben. Nog geen week na Gnawi’s veroordeling was Moul Kaskita aan de beurt, nadat hij in een Youtube-filmpje van twaalf minuten de Marokkaanse mensen en de overheid beledigt.

‘Marokkanen zijn dom en onopgeleid. Ze weten niet hoe ze moeten stemmen, omdat ze onwetend zijn’, zegt Mohammed Sekkaki, ofwel Moul Kaskita, in zijn video. Ook beschuldigde de vlogger de regeringsleden van corruptie en stelde hij dat de koning nutteloos is omdat hij ‘niet weet wat hij zegt’, aangezien andere mensen de speeches van de koning schrijven.

Het is niet de eerste keer dat Moul Kaskita is gearresteerd. In 2017 bracht de vlogger een aantal maanden in de gevangenis door omdat hij zich aan afpersing zou hebben schuldig gemaakt. In 2018 werd hij opnieuw gearresteerd voor het organiseren van een illegale demonstratie en het beledigen van ambtenaren.

Moul Kaskita begon zijn YouTube-kanaal in 2012 en richtte zich voornamelijk op komedie, satire en vermaak. In de afgelopen maanden is dit Marokkaanse internetfenomeen zich meer gaan toeleggen op het maken van podcasts over sociale kwesties die spelen in zijn land.

De arrestaties van Gnawi en Moul Kaskita wekken in Marokko opnieuw de discussie rondom de vrijheid van meningsuiting op. ‘Veel van mijn vrienden zijn rappers en sommige riskeren hun leven door ervoor te kiezen hun mening en gevoelens openlijk uit te drukken’, zegt Boudad.

‘Vooral de jeugd blijft niet meer binnen de grenzen die de Marokkaanse overheid stelt’

Marokko is één van de meest stabiele landen in de Arabische wereld en paste in 2011 zelfs de grondwet aan om de vrijheid van meningsuiting in het land uit te breiden. Maar Marokko worstelt ook met armoede, corruptie, geweld tegen vrouwen, werkloosheid en drugs. Dat zijn problemen waar de autoriteiten niet graag openlijk over spreken. Voor de Marokkanen die deze kwesties openlijk aan de kaak stellen blijkt de vrijheid van meningsuiting al snel beperkt.

Boudad woont op dit moment in Frankrijk om te studeren. ‘Mijn vonnis staat in al mijn officiële documenten. Het was niet alleen moeilijk om te rappen in Marokko, alles was moeilijk. Daarom wilde ik weg, op zoek naar betere kansen voor mezelf.’

Vanuit Frankrijk is het voor de muzikant makkelijker om openlijk te rappen over de onderwerpen die hem bezighouden. ‘Ik rap over mijn situatie, over hoe ik vast kwam te zitten om politieke redenen en over de situatie in Marokko. Soms ben ik wel eens bang dat ze mij zullen arresteren als ik weer naar Marokko zou teruggaan. Maar soms moet je gewoon de keuze maken om iets te doen.’

Andere rappers werden al eerder het slachtoffer van de strenge regels rondom de vrijheid van meningsuiting in Marokko. Rapper Mouad Belrhouate, ofwel El 7aqed (‘De haatdragende’) werd drie keer gearresteerd door zijn kritische teksten over de Marokkaanse elite. In 2015 vluchtte hij als politieke vluchteling naar België.

‘Ik houd heel veel van mijn land, maar ik stikte daar. Ik werd altijd in de gaten gehouden. Het voelde als een gevangenis buiten de gevangenis, maar toch droom ik om ooit terug te keren naar mijn wijk, mijn kleine bunker in Casablanca’, zei El 7aqed tegen Associated Press.

Niet alleen artiesten hebben last van het strenge regime in Marokko. Afgelopen zomer werd journaliste Hajar Raissouni gearresteerd en veroordeeld tot een jaar celstraf, omdat ze seks zou hebben gehad buiten het huwelijk en een abortus zou hebben ondergaan. Volgens activisten werd Raissouni echter gearresteerd vanwege haar werk als onafhankelijk journalist voor de krant Akhbar al-Yaoum.

Raissouni kwam uiteindelijk vrij nadat de koning besloot haar gratie te verlenen. Andere journalisten van dezelfde krant zijn nog steeds een doelwit. Zo vluchtte Hamza Habhoub naar Frankrijk nadat hij werd bedreigd en moet hoofdredacteur Taoufik Bouachrine een celstraf van twaalf jaar uitzitten.

Volgens Boudad zullen Gnawi, Moul Kaskita en de journalisten van Akhbar al-Yaoum niet de laatsten zijn die vanwege van hun uitgesproken meningen worden gearresteerd. ‘Vooral de jeugd blijft niet meer binnen de grenzen die de Marokkaanse overheid heeft gesteld. De tijden zijn aan het veranderen.’