In het India van premier Modi voelen moslims zich steeds verder richting de marge gedrongen. Hindoe-nationalistische politici en extreemrechtse hindoe-organisaties zetten de toon, moslims ondervinden steeds meer geweld en uitsluiting. ‘De politie staat vaak machteloos of is zelfs medeplichtig aan de misdrijven.’ Een reportage vanuit India:

Hoewel moslims en hindoes al honderden jaren in relatieve harmonie met elkaar samenleven, proberen media en politici hen nu tegen elkaar op te zetten. In het publieke debat komen gematigde stemmen nauwelijks nog aan het woord. De polarisatie in de samenleving is versterkt met het aantreden van Modi in 2014.

De afgelopen vijf jaar heeft zijn Bharatiya Janata-partij (BJP) bijgedragen aan een groeiend wij-zij-denken. Niet eerder in de Indiase geschiedenis was de boze hindoe zo sterk vertegenwoordigd binnen de overheid als nu. Door tegenvallende economische resultaten lijkt de nieuwste regering van Modi vol in te zetten op hindoe-nationalisme.

De Indiase deelstaat Kashmir, waar de meerderheid van de bevolking moslim is, verloor in augustus zijn autonome status. Kashmir is afgesloten van de buitenwereld, internet en telefoon liggen eruit. Daarnaast dreigen bijna twee miljoen moslims hun staatsburgerschap te verliezen in de noordelijke deelstaat Assam. Tevens is een groeiend aantal lynchpartijen op moslims onbestraft gebleven.

In India wonen meer dan tweehonderd miljoen moslims. In vergelijking met andere religieuze groepen leven er meer moslims onder de armoedegrens. Ze krijgen slechter onderwijs en slechtere medische zorg. Bovendien worden ze gediscrimineerd op de arbeidsmarkt en in de politiek. Volgens de Indiase statisticus Jalil (60) heeft de slechte positie van moslims in de Indiase samenleving ook met het kastenstelsel te maken.

‘Veel moslims stammen af van bekeerde hindoes uit de laagste kasten. En in India kun je zelf wel uit een kaste stappen, maar dat betekent niet dat je buren jou opeens anders gaan behandelen. Sociale mobiliteit is een traag proces in ons land. Je afkomst blijft een onlosmakelijk onderdeel van je zelfbeeld en je toekomstperspectief.’

Twaalfduizend scheermachines

De gereedschappenbazaar in de nauwe straatjes van Oud-Delhi is van oudsher het domein van islamitische ondernemers. Ze domineren er nog steeds de handel, maar de moslims hier durven ’s nachts niet alleen over straat. Ze zijn ook zeer voorzichtig in het uiten van hun mening.

Ahmed (37), die werkt in de garage van zijn vader, vertelt dat ze niet op bescherming van de overheid moeten rekenen. ‘Ze zien ons niet eens als echte Indiërs, terwijl mijn stamboom net zo lang teruggaat als die van mijn hindoeburen. Als een boze menigte vandaag opeens besluit om mij dood te slaan, dan zal er geen haan naar kraaien.’

Ahmed refereert hiermee naar recente lynchpartijen en mishandelingen van moslims. De video’s hiervan op internet worden in de comments bejubeld. De daders worden soms met bloemenkransen gehuldigd en krijgen hiervoor geen straf.

Veel van deze incidenten vinden plaats op het platteland. Radicale hindoes vallen moslims aan die in runderen handelen, dieren die in het hindoeïsme heilig zijn. De Indiase televisiezenders berichten ondertussen over oplopende spanningen met aartsrivaal Pakistan en zenden beelden uit van woedende moslimdemonstranten en terroristische aanslagen in Kashmir. Bovendien worden moslims op social media beschuldigd van het bekeren van hindoes en het beramen van een staatsgreep. Moslims zijn de vijand, zo is het beeld.

‘Ze zien ons niet eens als echte Indiërs’

De Indiase regering doet niets om het geweld tegen moslims te stoppen. Premier Narendra Modi zwijgt in alle talen. Hij kiest er ook niet voor om het geweld openlijk goed te keuren. Andere politici van Modi’s BJP-partij doen dat wel. Zo verklaarde parlementslid Sakshi Maharaj dat hij bereid is te doden en te sterven om de heilige koe te beschermen. En de lokale BJP-leider Ranjeet Bahadur Srivastava beloofde om twaalfduizend scheermachines uit China te importeren, om daarmee moslims kaal te scheren.

De gematigde meerderheid

Toch is het hindoe-nationalisme minder dominant in India dan je misschien zou denken. Ondanks de grote verkiezingsoverwinning eerder dit jaar stemde slechts een derde van de Indiase stemgerechtigden op Modi’s BJP. Hiervan is volgens de Indiase politicoloog Amitabh (39) maar een fractie geïnteresseerd in hindoe-nationalisme.

‘Modi heeft gewonnen bij gebrek aan een krachtige tegenstander. De oppositie is zwak, diep verdeeld en India is moe van jarenlange, trage consensuspolitiek van de aloude Congresparti (een gematigde partij die tot aan Modi’s machtsgreep in 2014 de lakens uitdeelde, red.). Je kunt zeggen van Modi wat je wil, maar hij is daadkrachtig en niet bang om beslissingen te nemen. De gematigde meerderheid hoopt dat hij zijn daadkracht gaat richten op economische en sociale vooruitgang, in plaats van op het radicale geschreeuw van zijn partijgenoten.’

Amitabh zegt dat de hindoe-nationalisten een kleine, maar radicale minderheid zijn. ‘Het is een vergissing om de hele hindoegemeenschap af te schilderen als anti-islamitisch, hoewel er door recente aanslagen in Kashmir en oplopende spanningen met Pakistan wel angst leeft. Maar die angst leeft niet alleen bij hindoes, maar net zo goed onder moslims zelf.’

Volgens Saleema (41), directrice van een islamitische basisschool in de zuidelijke staat Tamil Nadu, wordt het probleem totaal uit zijn verband getrokken door politici en de media. ‘Je zet twee groepen tegenover elkaar die eigenlijk niet bestaan. Dé hindoe en dé moslim bestaan niet. India is een gigantisch land, met meer dan tweeduizend etnische groepen en meer dan zestienhonderd talen. Hoe kun je daar ooit twee zogenaamd homogene groepen uit destilleren en die tegenover elkaar zetten? Daarbij is de term hindoe een moderne, overkoepelende term voor een enorm spectrum aan subculturen en religieuze overtuigingen. Ook de islamitische gemeenschap is heel divers.’

Ook haar collega Najib (32), geboren in de noordelijke staat Bihar, vindt dat de tegenstelling tussen moslims en hindoes wordt opgeklopt. ‘Er zijn veel belangrijkere maatschappelijke tegenstellingen. Die tussen arm en rijk, hoge en laste kasten, hoog- en laagopgeleiden, enzovoort. Helaas trekken onze politici maar al te graag de community card, waarbij ze voor eigen gewin moslims en hindoes tegen elkaar uitspelen.’

‘Het is een vergissing om de hele hindoegemeenschap af te schilderen als anti-islamitisch’

De hindoeïstische patentspecialiste Nidhi (36) uit de westelijke staat Gujarat vertelt dat de meeste gebieden waar het geweld plaatsvindt ontzettend arm zijn, een lage alfabetiseringsgraad hebben en in zekere zin semi-wetteloos zijn. ‘Deze gemeenschappen zijn nog totaal in de grip van het kastenstelsel, enorme corruptie en extreem nepotisme. De politie staat vaak machteloos of is zelfs medeplichtig aan de misdrijven.’

Nidhi herkent haar eigen India nauwelijks meer, vertelt zij. ‘Voor mij was religie vooral aan de orde tijdens feestdagen. Onze buurvrouw maakte tijdens het Suikerfeest traditionele zoetigheden en een populaire stoofpot. Alle hindoeburen kwamen over de vloer om mee te eten. Omgekeerd brachten wij tijdens Diwali (het jaarlijkse hindoeïstische ‘lichtfeest’, red.) zoetigheden langs bij moslimfamilies in de straat.’

Nidhi vertelt dat in haar buurt moslims en hindoes in vrede met elkaar samenleven. Een moslimjongen doet elke dag boodschappen voor haar oude moeder, zonder daar ooit iets voor te vragen. ‘Maar, toegegeven: als deze lieve jongen mijn zusje ten huwelijk zou vragen, dan doen we toch de deur voor hem dicht.’

Inclusief India

Ondanks de wijdverspreide harmonie tussen de twee religies blijft er volgens historicus Ajay (45) uit Mumbai een hardnekkig verhaal op de achtergrond sluimeren: die van de moslim als de eeuwige vijand. Dit verhaal past volgens hem perfect binnen de kaders van het eeuwenoude hindoe-narratief van India, waar de moslims de indringers zijn die geprobeerd hebben om de hindoes te onderwerpen.

‘Veel mensen maken de moslim tot zondebok: de moslim als symbool van alles wat er mis is met dit land. Maar het bizarre aan dit verhaal is dat diep van binnen elke hindoe weet dat het een fabeltje is.‘

Islamitische vorsten, waaronder de Mogol-keizers, onderwierpen tal van hindoe-rijken en heersten uiteindelijk over bijna heel India. Deze geschiedenis en de oorlogen met Pakistan beheersen het anti-islamitische geschiedbeeld. Toch ligt de hoofdreden van de verharde scheidslijn tussen hindoes en moslims volgens de Amerikaanse Indiakundige Cynthia Talbot niet in het verleden, maar juist in de opkomende moderniteit.

‘De Indiase maatschappij is in hoog tempo aan het veranderen. In boerendorpjes, waar het leven duizend jaar lang relatief onveranderd voortkabbelde, verwerpen kinderen nu de leefstijl van hun ouders. Het zijn tijden van grote verandering, ambities en dromen, maar tegelijkertijd begint het traditioneel fundament te wankelen. Dit brengt een gevoel van kwetsbaarheid met zich mee. Dat zorgt voor spanning en een drang naar controle over deze snel veranderende wereld.’

Ajay stelt dat veel hindoes uit angst om hun identiteit te verliezen teruggrijpen naar verhalen, mythen en symbolen uit het verleden. De moslim als grote vijand past perfect in het plaatje van de klassieke heldendichten over de spectaculaire strijd tussen goed en kwaad die hindoes met de paplepel ingegoten krijgen.

‘Iedereen weet dat de slechterik geen schijn van kans heeft, maar omwille van het drama wordt hij toch opgevoerd als enorm krachtig en bijna onoverwinnelijk. Dit is precies wat we met onze islamitische landgenoten doen. We weten allemaal dat we zonder veel moeite met elkaar kunnen samenleven en dat er geen grootschalige machtscomplotten worden gesmeed. Maar juist dat maakt de moslim zo’n comfortabele tegenstander.’

Met dit verhaal heeft een kleine, maar krachtige minderheid het podium gekaapt. ‘De meeste hindoes zijn geen fanatiekelingen. Maar de gematigde hindoes durven zich niet uit te spreken, omdat ze niet als ontrouwe hindoes bekend willen staan’, stelt Nidhi. ‘En wanneer de gematigden zwijgen, dan spreken de radicalen voor het geheel.’

‘Niemand wil sektarisch geweld. Maar wie zwijgt stemt toe’

Volgens buschauffeur Mohammed (56), uit Varanasi in de noordelijke staat Uttar Pradesh, gooien politici in tijdens van crisis graag olie op het vuur. Hij vertelt dat, na een bomaanslag op een hindoetempel in 2006, islamitische en hindoeïstische leiders er samen voor hebben gezorgd dat de boel niet escaleerde. Onderwijl probeerden politici en media juist bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten. ‘Ze blijven elk vonkje aangrijpen om het vuur van haat op te stoken voor eigen gewin.’

In plaats daarvan zouden ze de echte problemen moeten oplossen. ‘Politiek moet gaan over onderwijs, een betere gezondheidszorg, meer werkgelegenheid. En tevreden, goed opgeleide en goed geïnformeerde burgers laten zich veel minder snel voor het karretje van opportunistische populisten spannen.’

Statisticus Kundu (71) stelt dat elke Indiër diep van binnen in een inclusief groot India gelooft. ‘Zelfs in de meest afgelegen gebieden leeft dit besef, alsof het in stilte met de generaties is doorgegeven. Hoewel het rommelt aan de oppervlakte, blijft dit fundament voor de grote meerderheid in India onwankelbaar. Tegelijkertijd kunnen we niet ontkennen dat het stormt aan het oppervlak en dat deze golf van nationalisme nog niet voorbij is.’

India heeft de stem van de gematigde meerderheid nodig om dit extremisme te bestrijden, zegt Kundu. ‘Niemand wil sektarisch geweld. Maar wie zwijgt stemt toe.’