Dé Nakba bestaat niet. Het is een proces van jaren dat nog steeds voortduurt. Dit was een van de uitspraken tijdens de herdenking van de Nakba in Rotterdam afgelopen zondag. 

De officiële herdenking van de Nakba valt op 15 mei, vandaag. Nakba betekent in het Arabisch ramp of catastrofe. Het verwijst naar het begin van de verdrijving van Palestijnen van hun gebied in verband met de oprichting van de staat Israël. Op zondag 11 mei organiseerde Rotterdam voor GAZA een herdenking op het Grote Kerkplein in Rotterdam.

Voor de organisatie begon deze verdrijving op 29 november 1947, omdat op die datum de Algemene Vergadering van de VN de verdelingsresolutie nummer 181 aannam. ‘Het gevolg was dat goed voorbereide joodse milities de aanval op de Palestijnse burgerbevolking openden’, zegt Jaap Hamburger, de voorzitter van Een Ander Joods Geluid.

Jaap Hamburger was een van de sprekers in Rotterdam. Daarnaast waren er dichters en andere performers en twee zeer korte documentaires over het huidige leven in sommige Palestijnse gebieden. De wanhoop spatte van het scherm af. ‘Nakba een proces en geen gebeurtenis op zich’, zei Hamburger en dit werd goed duidelijk bij het zien van de films.

‘Wanneer wordt het ontkennen van de Nakba strafbaar?’

Israël daarentegen spreekt van een onafhankelijkheidsoorlog. ‘Een oorlog die begint met de vooruit geplande, gewelddadige en blijvende verdrijving van minstens 750.000 Palestijnse burgers? Dat is geen onafhankelijkheidsoorlog, dat is een veroveringsoorlog. Een veroveringsoorlog waarin joodse milities zoveel misdaden hebben gepleegd dat ik hier de spreektijd niet heb om die allemaal op te sommen’, zei hij.

Hamburger noemt het zionisme een rupsje-nooit-genoeg. ‘Het wil het hele gebied tussen de river and the sea en liever nog veel meer, zoals delen van Libanon en Syrië. Het wil die gebieden exclusief, alleen en uitsluitend voor joden. Dat wil zeggen: voor Palestijnen is er geen plaats, noch voor de Libanezen of Syriërs. Zionisme is niets anders dan omvolking.’

Hamburger stelt vast dat ontkenning van de Holocaust strafbaar is. ‘Wanneer wordt het ontkennen van de Nakba strafbaar?’ Deze moedige mening wordt niet door alle mensen met een joodse achtergrond gedeeld. Hamburger krijgt met enige regelmaat telefoontjes van (joodse) mensen die hem wel eens zullen vertellen hoe het zit. Die Palestijnen zijn destijds vrijwillig vertrokken, zeggen ze. Hamburger dient ze altijd van repliek door hun mening met feiten te weerleggen.

Voor Jan Pronk ging dit te ver

Verschillende aangekondigde sprekers zijn helaas niet aanwezig, maar Jan Pronk (PvdA), hoogleraar en voormalig Minister van Ontwikkelingssamenwerking, is er wel. ‘Ik heb met bewondering naar Jaap Hamburger geluisterd’, zegt hij vol respect. Pronk had zich enorm geërgerd aan iets wat hij op de radio had gehoord. Een arts in de Palestijnse gebieden vertelde over een meisje van twee jaar dat door het oorlogsgeweld beide beentjes was kwijtgeraakt. ‘Vergeet niet dat er in Gaza bijna geen echte verdovingsmiddelen meer zijn. Het meisje moet naar een ziekenhuis in Jordanië, maar op de lijst van mensen die daar naartoe mogen was haar naam doorgestreept.’

‘Wij kunnen vanuit Nederland wel degelijk iets doen’

Dit ging Pronk veel te ver, net als de houding van het huidige kabinet. ‘Wij kunnen vanuit Nederland wel degelijk iets doen. Jaap Hamburger heeft gelijk. Nakba is iets wat continue doorgaat.’ De woorden van Trump over Gaza, toen hij nét voor de tweede keer president was, zijn veelzeggend: ‘Just clean it out and it is over.’

Pronk meent dat er verzet komt tegen het onvoorwaardelijk steunen van Israël. Hij wijst er ook op dat er in Israël zelf absoluut verzet is tegen de plannen van Netanyahu, ondanks dat je dan wordt geïntimideerd. Zijn advies voor premier Schoof en minister van Buitenlandse Zaken Veldkamp is duidelijk: ‘Blijf niet achter de Verenigde Staten aan lopen. Het is geen betrouwbare bemiddelaar. De VS geeft groen licht voor genocide.’

Of er nog hoop is? Deze vraag beantwoordt hij zonder aarzelen met ja. ‘Het komt niet zomaar naar je toe. Je moet je dromen van vrijheid zelf helpen realiseren. Nakba is niet alleen deze dag. Nakba is elke dag dat Palestijnen lijden onder het regime.’

Nakba in Palestina

De laatste spreker was Dina Zbeidy, dochter van een Nederlandse moeder en een Palestijnse vader. Ze is tweetalig opgevoed en moest op school Engels en Hebreeuws leren, want ze is opgegroeid in Israël, in een plaats waar veel Palestijnen wonen. Ze is antropoloog en kijkt naar de Palestijnse kwestie vanuit haar academische achtergrond én haar eigen ervaringen. Van dichtbij is goed te zien wat voor oorbellen ze draagt. Aan de een hangt het woord ‘Gaza’, aan de andere een sleuteltje. ‘Veel verdreven Palestijnen hebben in 1948 de sleutel van hun huis meegenomen, voor als ze ooit zouden terugkeren. Die hebben ze bewaard. Een sleutel is voor veel Palestijnen een belangrijk symbool.’

Palestijnen die in Israël wonen, herdenken de Nakba ook. Maar Zbeidy vertelt dat de voorwaarden om dit te doen hoog waren. Geen Palestijnse vlaggen, slechts een paar honderd mensen en er zou veel politie zijn. Dat laatste is iets waar Zbeidy ervaring mee heeft toen ze jaren geleden de Nakba vlakbij Nazareth vierde. ‘Ineens werd er ingegrepen met traangas, rubberen kogels en er vonden arrestaties plaats.’ Het deed haar beseffen dat ze de Nakba-traditie moet doorgeven.

Cartoons

In de Laurenskerk was een eendaagse tentoonstelling van tekeningen van kinderen uit Gaza en cartoons van Mo Qasem, zoals zijn artiestennaam luidt. Zijn ouders komen uit Palestina, maar ze wonen in Syrië. Tien jaar geleden is Mo uit Syrië gevlucht en nu woont hij in Groningen. ‘Ik heb een Nederlands paspoort’, zegt hij trots.

De tentoonstelling behelst cartoons die te maken hebben met de oorlog in Gaza. Ze zijn soms tragikomisch van karakter, maar meestal overheerst de tragiek en benadrukken ze de wreedheid van deze oorlog. If I must die you must live to tell my story, staat er op een van de cartoons. Of die van een jongetje dat huilt bij het graf van zijn moeder. Mo Qasem zegt met zijn cartoons een heleboel, zoals die van een waarschijnlijk overleden moeder met een tatoeage van haar gezin op haar arm. En natuurlijk een cartoon met een watermeloen er op. (N.B. Meerdere bezoekers dragen een kleine broche van een (gehaakte) watermeloen of een kledingstuk zoals een T-shirt met een watermeloen).

Hij ligt in het gras en er is iemand die hem de hand reikt om op te staan: Adolf Hitler

De cartoons konden op veel belangstelling rekenen, alhoewel sommige bezoekers enkele cartoons te ver vonden gaan. Het ging bijvoorbeeld om een vrijwel naakte Bibi Netanyahu, die uitsluitend iets draagt om de familiejuwelen te bedekken én een heleboel munitie over zijn schouder. Hij ligt in het gras en er is iemand die hem de hand reikt om op te staan: Adolf Hitler. De één kijkt er afkeurend naar, een ander zucht maar heeft er begrip voor. Op de achtergrond klinkt muziek die past bij een kerk en bij dit zwaarbeladen onderwerp: de vier jaargetijden van Vivaldi.

Een paar bezoekers merken op dat ze het betreuren dat het bezoekersaantal aan de lage kant is, wat waarschijnlijk te maken heeft met de versnippering van de herdenking van de Nakba. Aan het programma ligt het niet en de meeste bezoekers blijven lang. De organisatie belooft dat dit volgend jaar anders zal zijn. ‘De handen ineens slaan voor één grote herdenking is, denk ik, beter,’ aldus een van de bezoekers.