Aan klimaatdemonstraties doen soms ook inheemse volkeren mee. We spraken een aantal vertegenwoordigers die aanwezig waren op de drukbezochte Klimaatmars in Den Haag van drie weken geleden. Wat drijft hen om tot in het Haagse actie te voeren voor een beter klimaat?

Inge Pierre is voorzitter van Stichting Kaikoesie, die de belangen van de inheemse indianen in Suriname vertegenwoordigt. ‘Voor de inheemse volkeren uit landen als Brazilië, Chili, Indonesië en Suriname is klimaatverandering geen ver-van-je-bed-show’, legt ze uit. ‘Hun regenwouden worden gekapt, waardoor ze gedwongen worden om te verhuizen. Zij krijgen als eerste te maken met de desastreuze gevolgen van menselijk ingrijpen in de natuur.’

Ria Braaf-Fränkel, die net als Pierre uit Suriname komt, vult aan: ‘In Suriname heeft de staat weinig inkomsten. Dat komt ook omdat veel landen Suriname boycotten vanwege Desi Bouterse. Om toch aan inkomsten te komen verleent de overheid concessies aan grote bedrijven uit China en Canada, die veel oerwoud kappen.’

Braaf-Fränkel is zelf creoolse, maar is solidair met de inheemse Surinamers en de marrons, afstammelingen van slaven die in de achttiende eeuw de Nederlandse plantages wisten te ontvluchten. Zij worden verdreven uit hun leefgebied.

‘We moeten ons meer bewust worden van deze problematiek, vindt Braaf-Fränkel. Enkele Surinaamse kranten schrijven hierover, maar het grote publiek weet niet wat er aan de hand is. De inheemse volkeren maken 5 procent van de wereldbevolking uit, maar zijn verantwoordelijk voor 80 procent van de natuur op deze aarde. Ze luiden de noodklok. We moeten hier naar luisteren. De oerwouden zijn de longen van de aarde.’

Chili

Maria Railaf vertegenwoordigt de Mapuche-indianen uit Chili. Zelf emigreerde ze naar Nederland omdat haar vader een tegenstander was van de militaire dictatuur van Augusto Pinochet. Ze is een van de initiatiefnemers van Stichting Folil, die opkomt voor de rechten van de Mapuche-indianen.

Railaf richtte Folil op in 2000. Dat is vlak nadat Groot-Brittannië Pinochet weliswaar had opgepakt maar besloot niet te zullen berechten. Voor linkse Chilenen en voor de Mapuche is Pinochet een grote schurk, vanwege zijn repressieve beleid en het feit dat hij buitenlandse bedrijven Chili liet exploiteren.

Railaf: ‘Tijdens de dictatuur van Pinochet kwam veel land van de Mapuche in handen van multinationals. Maar in de jaren negentig kregen we hier slechte grondgebieden voor terug. De Mapuche zijn verdreven naar de bergen, waar alleen maar stenen zijn.’

De Mapuche hebben vooral last van bosbouwbedrijven die massaal eucalyptusbomen planten. Eucalyptusbomen groeien snel, maar hebben veel water nodig en verspreiden olieachtige dampen die andere planten doden.

‘Het land is nu helemaal verdord’, zegt Railaf. Andere problemen zijn genetisch gemanipuleerde visserij en het vervuilen van water door multinationals die – vaak illegaal – gif lozen. Railaf zegt dat deze multinationals een privépolitie hebben ingeschakeld die de Mapuche-indianen intimideert.

Ook zijn er gewelddadige acties die door Mapuche lijken opgezet, zoals het in brand steken van een boerderij van een grootgrondbezitter, maar volgens Railaf het werk zijn van de multinationals. ‘Er werden ‘opeens’ pamfletten van Mapuche gevonden en de Chileense politie besloot een boel Mapuche-indianen op te pakken. Maar uiteindelijk bleken zij niet verantwoordelijk te zijn voor de brand.’

‘Nederland kan veel meer doen voor de lokale bevolking’

Indonesië

Ook in Indonesië wonen veel inheemse volkeren. De bekendste zijn de Papoea’s, in het westen van Nieuw-Guinea. Maar ook op de Molukse eilanden leven inheemse stammen, zoals de Mausu Ane en Huaulu die op Ceram wonen. Deze Molukse inheemsen worden vertegenwoordigd door Francis Janssen en Brian Hukom van mensenrechtenorganisatie Perintis Aksi Kilat (PAK).

‘Indonesië zuigt de Molukken uit. 80 tot 90 procent van onze inkomsten gaat naar Java’, vertelt Janssen. ‘Nu worden de Molukken op grote schaal ontgonnen door grote bedrijven, die oerwouden kappen en mijnen aanleggen.’

Mede-activist Brian Hukom vult aan: ‘De Indonesische overheid geeft concessies aan voormalige generaals, die besluiten het gebied te ontginnen. Vooral de aanleg van palmolieplantages zorgen voor massale vernietiging van de natuur op de Molukken, maar ook op Borneo en Nieuw-Guinea.’

Janssen vertelt dat de inheemse bevolking in de knel komt en in kampen wordt ondergebracht. ‘Zogenaamd om de mensen te helpen. Maar de levensomstandigheden daar zijn vreselijk slecht. Ze krijgen bijvoorbeeld voedsel dat ze helemaal niet gewend zijn.’

Hukom: ‘De inheemse stammen verliezen hun habitat. Ze worden in heropvoedingskampen gezet waar ze zichzelf niet meer mogen zijn. Dit alles onder het mom van ‘beschaving’. Ze verliezen hun eigen taal, ze raken hun eigen zeden en gewoonten kwijt, hun cultuur. De wereld doet hier niets tegen.’

Janssen: ‘Naar ons protest wordt niet geluisterd. Het is vechten tegen de bierkaai.’

Den Haag

Het besef dat inheemse volkeren in het bijzonder het slachtoffer van klimaatverandering zijn begint door te dringen in Den Haag. Raki Ap, die op de Haagse Klimaatmars van drie weken geleden de Papoea’s vertegenwoordigde, sprak er kort met Bram van Ojik, de buitenlandwoordvoerder van GroenLinks. Van Ojik heeft toegezegd om samen met de vertegenwoordigers van inheemse volkeren om de tafel te gaan zitten. Hij wil samen met hen een manifest schrijven.

‘Het gaat niet alleen om klimaatverandering zelf, maar ook om de mensen die in de regenwouden wonen, slachtoffer zijn van geweld en soms ook vermoord worden’, aldus Van Ojik tegen Ap. ‘We moeten strijden voor het behoud van biodiversiteit. Dit gaat gepaard met een strijd voor de mensenrechten.’ Van Ojik vindt het slecht dat ook Nederlandse bedrijven betrokken zijn bij houtkap. ‘Nederland kan veel meer doen voor het klimaat en voor de rechten van de lokale bevolking.’