In Soedan kun je sinds kort niet meer ter dood veroordeeld worden voor homoseksuele handelingen. In zes andere moslimlanden kan dat nog wel, maar alleen in Iran worden homo’s op grote schaal geëxecuteerd. Sinds de Islamitische Revolutie van 1979 zijn er zo’n vijfduizend LHBT’ers ter dood gebracht. Hierdoor leiden Iraanse niet-hetero’s een dubbelleven. Ze zijn bang om ontdekt te worden door hun familie of door de overheid, aangezien ze in beide gevallen hun leven niet zeker zijn.

In Irak, Iran, Jemen, Saoedi-Arabië, Somalië en in het noorden van Nigeria kun je voor homoseksuele handelingen ter dood veroordeeld worden. Deze landen baseren hun vonnis op de Koran, die net als de Bijbel homoseksualiteit veroordeelt. Ook staat in de Hadith, de islamitische overlevering, dat Mohammed gezegd heeft dat twee mannen en twee vrouwen niet onder dezelfde lakens mogen slapen en niet naar elkaars geslachtsdelen mogen kijken. Homoseksuele daden zijn dan ook verboden volgens de meeste scholen van islamitische rechtspraak en onderhevig aan verschillende straffen, waaronder de doodstraf. In Iran blijft het niet alleen bij woorden. Zo werd er in 2019 nog een 31-jarige man publiekelijk opgehangen op een plein in de zuidelijke Iraanse stad Kazerun.

Politiek

Hoewel homoseksualiteit in de Iraanse politiek nauwelijks besproken wordt en naar buiten toe zoveel mogelijk vermeden, zijn Iraanse leiders niet verlegen hun ongezouten mening op tafel te leggen als hen daarom gevraagd wordt. Zo claimde voormalig president Mahmoud Ahmadinejad dat homoseksualiteit niet voorkomt in Iran en verklaarde oud-parlementslid Mehrdad Bazrpash dat zijn land er prat op gaat de rechten van homoseksuelen te schenden.

Ondanks een dringende oproep van de Verenigde Naties weigert Iran om relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht te decriminaliseren en de doodstraf voor homoseksualiteit af te schaffen. Volgens de Islamitische Republiek is homoseksualiteit immoreel en westerse decadentie. Behalve dat er duizenden homo’s ter dood zijn veroordeeld, is het Iraanse mannen toegestaan om eerwraak toe te passen op hun kinderen en kleinkinderen vanwege hun geaardheid. Dit heeft tot gevolg dat het werkelijke aantal dodelijke slachtoffers nog hoger ligt.

Wettelijk gezien is seks tussen mensen van hetzelfde geslacht erg complex in Iran. Zo wordt bij seks tussen twee mannen met wederzijds goedvinden alleen de passieve partner ter dood veroordeeld. De penetrerende partner wordt veroordeeld tot honderd zweepslagen. Wordt er echter bewezen dat er sprake was van verkrachting, dan kan de dader ter dood veroordeeld worden. Daarom is vertrouwen enorm belangrijk onder homomannen, vanwege de angst voor verraad en chantage. Ook zijn er verhalen bekend waarin een terdoodveroordeelde onder druk van zijn familie ineens claimde verkracht te zijn, waardoor niet hij, maar zijn voormalig sekspartner ter dood werd veroordeeld. Omdat penetratie bij seks tussen twee vrouwen volgens de wet niet plaatsvindt, worden beide partners alleen veroordeeld tot zweepslagen.

Hoewel de wetten in het land draconisch zijn, is het gebruikelijk dat mannen hand in hand over straat lopen, gearmd in een theehuisje zitten of dat vrienden een hand op elkaars knie leggen. Volgens de Iraanse geschiedenisleraar Hamed (32) hebben niet-heteromannen het daarom in zekere zin makkelijker dan in andere homofobe landen, maar blijft de angst om ontdekt te worden enorm. ‘We kunnen zonder vrees close met elkaar zijn in het openbaar. Ik kan samenwonen met een man en kus mijn vriend zelfs in het park. Soms krijgen we wel scheve blikken, maar daar blijft het bij. Toch zijn sommige vrienden in het openbaar in elkaar geslagen of gearresteerd door de lokale zedenpolitie, vanwege onislamitische gedragingen en kledingstijl.’

Operatie

De Iraanse wet bestempelt niet-heteroseksuele mensen als geestesziek. Als oplossing voor dit veronderstelde probleem besloot de regering in 1987 transseksualiteit te legaliseren en om massaal geslachtsveranderingsoperaties uit te voeren. Deze operaties worden gesponsord door de staat en vinden vaak plaats met slechts de halve goedkeuring van de patiënt.

‘Ze weten dat de wereld meekijkt, dus voeren ze liever massa-operaties uit dan massa-executies’

‘De ayatollahs zien transgenders als mannen met de ziel van een vrouw en andersom’, zegt activiste Shadi Amin van de Iraanse LHBT-rechtenorganisatie 6Rang, gevestigd in Londen. ‘Daarom zetten ze duizenden mensen per jaar onder enorme druk om een geslachtsoperatie te ondergaan. Ze denken dat ze hiermee het bestaan van homoseksuele mensen kunnen bestrijden, want door hun lichaam te veranderen los je het probleem op. Ze weten dat de wereld meekijkt, dus voeren ze liever massa-operaties uit dan massa-executies.’

‘De meesten van ons willen hun geslacht helemaal niet veranderen’, vervolgt Amin, ‘maar ze krijgen twee keuzes: gearresteerd, gemarteld of zelfs geëxecuteerd worden, of een operatie ondergaan. Maar zelfs na deze traumatische ervaring worden de meesten aan hun lot overgelaten. Vaak is het voor families een schande om hun kind weer op te nemen en worden zij verstoten. Ze komen nergens aan het werk en eindigen in de clandestiene seksindustrie.’

Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze behandeling niet alleen faalt in het genezen van de veronderstelde ziekte, maar vaak leidt tot depressie, identiteitscrises en zelfs zelfmoord. Volgens Human Rights Watch krijgen nagenoeg alle Iraanse LHBT’ers te maken met dergelijke psychologische problemen. Met hun problemen kunnen ze bij niemand terecht, omdat psychiaters terughoudend en nauwelijks opgeleid zijn om homoseksualiteit te zien als iets anders dan een geestelijke stoornis. Uit pure wanhoop, of aangespoord door deze psychiaters, de overheid of familieleden kloppen sommige LHBT’ers aan bij hun lokale imam, of bij predikers van het regime. Die claimen dan het veronderstelde probleem genezen kan worden door religieuze activiteiten als vasten, bidden en het bestuderen van de Koran. Volgens een onderzoek van de Universiteit van Utah hebben dit soort behandelingen echter een slagingspercentage van nul procent en brengen ze niet alleen het psychisch welzijn van de ‘patiënt’ in gevaar, maar zorgen ze soms voor zoveel spanning, dat de ‘patiënt’ zijn religie vaarwel zegt.

Gevaar

Volgens 6Rang kampen Iraanse LHBT’ers buitensporig vaak met fysiek, verbaal en zelfs seksueel geweld. De meeste incidenten vinden plaats binnen het gezin zelf (62 procent), op straat (52 procent), door vrienden of klasgenoten (49 procent) en de politie (30 procent). 15 procent geeft zelfs aan op het politiebureau seksueel misbruikt te zijn onder bedreiging van agenten. Zo vertelt Milad (29) dat hij meerdere keren gearresteerd werd omdat hij transgender is: ‘Ik werd zomaar afgeranseld en de politiemannen wilden seks met mij. Toen ik dat weigerde sloegen ze me nog harder en sloten ze me dagenlang op, zonder dat mijn familie hiervan op de hoogte was. Uiteindelijk lieten ze mij gaan, maar verzekerden ze mij dat als ik seks met een man zou hebben ze mij zouden ophangen.’

‘Op school rukte een klasgenoot alle kleren van mijn lijf, maakte foto’s van mij en verkrachtte me op het toilet’

Volgens student Mohsen (24) is geen enkele overheidsinstelling veilig. ‘Op school rukte een klasgenoot alle kleren van mijn lijf, maakte foto’s van mij en verkrachtte me op het toilet. Maar niemand gelooft mij als ik dit vertel. Ook je docenten en het schoolbestuur zijn niet te vertrouwen. Ze luisteren niet, chanteren je of proberen je te genezen.’

Navid (19) vertelt dat hij ook thuis zijn verhaal niet kwijt kan en hij uit schande werd opgesloten in zijn kamer. ‘Op een dag sloeg mijn vader me zelfs zo hard dat ik tot op de dag van vandaag niet normaal kan lopen. En dan heb ik nog geluk dat ik leef. Een jongen uit mijn netwerk had een vriendje wiens oom te horen kreeg over zijn geaardheid. Een week later had deze oom zijn eigen neefje laten vermoorden.’

Overlevingsstrategieën

Ook ondernemer Shahrooz (34) is homoseksueel. Hij legt uit hoe je als homo Iran kunt overleven: ‘We zijn de beste sociale kameleons ter wereld. Soms ben ik het ene moment de ideale familieman en vrome schoonzoon en spreek ik een uur later stiekem af in een openbaar park met een nieuwe scharrel.’

Aangezien een operatie voor de meeste Iraniërs ondenkbaar is kiezen de meeste homoseksuelen ervoor om hun homoseksuele gevoelens te onderdrukken, of te verbergen voor de buitenwereld.. Ook het volgen van de maatschappelijke norm om te trouwen en een gezin te stichten weegt zwaar in Iran. Voor veel LHBT’ers biedt het huwelijk een alibi om uit de problemen te blijven. Wel weten enkele wanhopigen het voor elkaar te krijgen een schijnhuwelijk in elkaar te zetten.

Het concept is als volgt: een bevriend lesbisch stel en een homostel huren twee appartementen naast elkaar en vervolgens trouwt een van de mannen met een van de vrouwen. Toch komen de meeste homoseksuelen terecht in een traditioneel huwelijk, onder druk van hun familie.

Ook zijn er homoseksuelen die besluiten om Iran te ontvluchten. Duizenden zijn er naar het Westen gevlucht. Sommigen vluchten legaal, door op reis te gaan en niet meer terug te komen. Anderen verlaten Iran via mensensmokkelaars die veel geld vragen voor hun diensten. Er zijn zelfs voorbeelden van mensen die hun nier verkochten om deze smokkelaars te betalen.

Ten slotte zijn er homoseksuelen die ervoor kiezen om in Iran te blijven. Ze kunnen aan hun trekken komen dankzij de vele illegale huisfeestjes, online daten via een beveiligde verbinding en de stiekeme oppikplaatsen voor seks als het Danesjoo Park in hartje Teheran.

‘Mijn vader sloeg me zo hard dat ik niet meer normaal kan lopen. En dan heb ik nog geluk dat ik leef’

‘Wat je niet moet vergeten is dat de overheid me niet verbiedt om lesbisch te zijn’, zegt studente Samaneh (22), ‘ze verbieden me om ernaar te handelen. Dus zo lang je niet te veel in het oog springt door je gedrag zal de politie geen vinger naar je uitsteken. Daarbij is het juist voor heteroseksuele koppels verboden om openbare genegenheid te tonen. Al mijn klasgenoten hebben stiekem vriendjes en vriendinnetjes, maar kunnen in de gevangenis belanden als ze samen over straat lopen. In die zin hebben ik en mijn vriendin het makkelijker, omdat het hier heel normaal is voor mensen van hetzelfde geslacht om hand in hand te lopen.’

Grindr

Ondanks de extreme straffen op seks tussen mensen van hetzelfde geslacht is juist dit voor veel LHBT’ers een uitvlucht en troost. ‘Seks met mijn partner geeft me een gevoel van identiteit’, zegt Samaneh. ‘Het is zo’n beetje het enige wat ik kan doen om mezelf uit te drukken en te ontsnappen uit de isolatie. Ten tweede is het een symbolische protestdaad, als een soort middelvinger naar onze schijnheilige ayatollahs.’

Ondanks internetrestricties in Iran weet elke jongere deze te omzeilen, waardoor zelfs LHBT-datingapps als Grindr de afgelopen jaren aan populariteit wonnen. Toch opereren de meeste profielhouders onder een alias en zijn ze voorzichtig om niet in een val van de overheid te lopen, die het netwerk in de gaten houdt. Ondanks verhalen over arrestaties zijn veel Iraanse LHBT’ers enthousiast over Grindr. ‘Ik heb via Grindr al meer dan dertig mannen ontmoet’, vertelt kapper Mahmood (36) trots. ‘En ik heb nog nooit een slechte ervaring gehad. Niemand weet van mijn geheime Grindr-leven, maar het helpt mij om een psychologische balans te vinden.’

De grootste risico’s lopen homoseksuelen als ze zich verzamelen rond bekende plekken in grote steden die fungeren als oppikplaats voor seks. Ondanks het feit dat het vrij publiekelijk plaatsvindt en ze meestal met rust worden gelaten, kent iedereen de verhalen van mensen die op dit soort plekken zijn afgeranseld of zelfs doodgeslagen door de beruchte zedenpolitie.

Ook illegale huisfeestjes worden vaak binnengevallen door de politie. Behalve de kans om betrapt te worden op homoseksuele daden worden feestvierders vaak gearresteerd voor gebruik van alcohol en drugs, wat ook streng verboden is in Iran. Na een arrestatie worden ze vaak gemarteld en gedwongen informant te worden voor de politie. Bij weigering kunnen ze in de gevangenis belanden of aan hun families gerapporteerd worden als homoseksueel, wat voor de meeste jongere LHBT’ers het ergst denkbare is.

‘Natuurlijk zijn we bang om gepakt te worden’, lacht kunstenares Nooshin (41), ‘maar het heeft ons nooit weerhouden om de week erna weer te gaan dansen. Sinds de revolutie gaat het al zo. We worden gewoon creatiever in het ontwijken van de autoriteiten. Al mijn vrienden zijn inmiddels doorgewinterde rebellen. Wat moeten we anders? Buigen en wegkwijnen in een schijnleven? Ik zou het niet eens kunnen. Daarom blijven we samenkomen achter gesloten deuren, waar we dansen tot de zon opkomt.’