Arjan El Fassed onderzoekt in de podcast Niet iedereen kan stenen gooien de geschiedenis van zijn familie in Palestina. De aanslag op oom Bassam was het moment dat hij zich bewust werd van zijn roots.

Arjan El Fassed (49) is de zoon van een Palestijnse vader en een Nederlandse moeder. Hij voelt zich Nederlander én Palestijn. Palestina is zijn tweede vaderland. Toen Arjan zich in 1996 in de Palestijnse stad Nablus vestigde, na een studie politicologie aan de Universiteit Leiden, kwam hij een keer gehavend terug bij zijn familiehuis daar. ‘Arjan, jij kunt geen stenen gooien’, zei zijn in 2019 overleden oom Bassam Shaka’a tegen hem. Bassam was getrouwd met de zus van Arjans vader. Hij was burgemeester van Nabloes, totdat hij bij een bomaanslag in 1980 – gepleegd door Joodse kolonisten – zijn beide benen verloor. Volgens zijn oom lag het talent van Arjan ergens anders. Hij moest schrijven en pleiten.

Dat deed Arjan El Fassed. Hij werkte voor Palestijnse mensenrechtenorganisaties en kwam daarna bij de ontwikkelingsorganisatie Oxfam terecht, waar hij zich als beleidsadviseur inzette voor mensenrechten en humanitaire hulp. Van 2010 tot 2012 was hij Tweede Kamerlid voor GroenLinks.

De strijd voor de mensenrechten van de Palestijnen werd een strijd voor mensenrechten in het algemeen. Maar El Fassed verloor de Palestijnse zaak nooit uit het oog. In 2008 schreef hij het boek Niet iedereen kan stenen gooien. Hierin vertelt hij de familiegeschiedenis van zijn Palestijnse familie tegen de achtergrond van de wereldhistorie. ‘Het voelt als Forrest Gump of hoe de Amerikaanse historicus Howard Zinn Amerika beschrijft vanuit het perspectief van de ontvangers van de geschiedenis.’ En nu is er de podcast Niet iedereen kan stenen gooien, die is gebaseerd op zijn gelijknamige boek van vijftien jaar geleden.

Wat maakt El Fasseds podcast zo bijzonder? ‘Er zijn veel podcasts waarin twee mensen discussiëren over de politieke actualiteit’, antwoordt hij. ‘Of je hebt een geschiedenispodcast die claimt het ‘ware’ geschiedenisverhaal te vertellen. Mijn podcast is een persoonlijk verhaal, over de geschiedenis zoals mijn familie die zelf heeft meegemaakt. En dit verhaal vertel ik tegen de achtergrond van de grote gebeurtenissen in de wereldgeschiedenis, en de historie van het Israëlisch-Palestijnse conflict. Ik heb familie in Nederland en in Palestina, maar ook in Libanon en Syrië waar veel Palestijnen in 1948 naartoe zijn gevlucht tijdens de Nakba [toen Israël meer dan zevenhonderdduizend Palestijnen van huis en haard verdreef].’

Het was voor zijn vader niet meer mogelijk om terug te keren naar Palestina

El Fasseds ouders zijn allebei nog in leven en in de tachtig. Ze ontmoetten elkaar in Nederland. ‘Mijn moeder was net als veel Nederlanders opgegroeid met onbetwiste steun voor Israël. Pas toen ze mijn vader ontmoette, kreeg ze een ander perspectief te horen.’

Zijn vader was in 1963 naar Nederland vertrokken om er te studeren. Hij werkte in Palestina voor een margarinefabriek, die was opgekocht door een Nederlands bedrijf. ROMI, de Rotterdamse Margarine Industrie, wilde Palestijnen opleiden in Nederland, zodat ze daarna weer terug konden naar Palestina om de fabriek te moderniseren. Maar in 1967 brak de Zesdaagse Oorlog uit, veroverde Israël de Westelijke Jordaanoever, en was het voor de vader van El Fassed niet meer mogelijk om terug te keren naar zijn vaderland. ‘Hij verloor zijn verblijfsrechten. Hij mocht alleen nog als toerist naar zijn land. Hij mocht zich er niet vestigen. Ik mag dat ook niet.’

De aanslag op oom Bassam was voor El Fassed hét moment dat hij zich van zijn Palestijnse roots bewust werd, vertelt hij. ‘Mijn oom gold in die tijd als een van de belangrijkste Palestijnse leiders van dat moment. Israël wilde niet met de PLO [Palestijnse Bevrijdingsorganisatie] praten, die op dat moment vanuit de Libanese hoofdstad Beiroet opereerde. De staat hoopte dat democratisch gekozen Palestijnse burgemeesters een gematigd geluid zouden laten horen. Maar de Palestijnen kozen juist heel zelfbewuste onafhankelijke vertegenwoordigers. Oom Bassam en andere democratisch gekozen Palestijnse burgemeesters voerden het verzet aan tegen de Israëlische bezetting van de Westelijke Jordaanoever en de bouw van illegale Israëlische nederzettingen.’

El Fassed maakt de podcast helemaal zelf. ‘Het zijn geen gesprekken of interviews. Het blijft mijn familieverhaal afgewisseld met fragmenten uit historische audio-archieven, zoals van discussies over Palestina in de Verenigde Naties. De podcast is geen audioboek. Ik volg niet letterlijk mijn boek.  Ik wilde dit familieverhaal graag op een andere manier vertellen, voor een ander publiek. Het probleem is dat de Palestijnen nog altijd het gevoel hebben toestemming te moeten krijgen om hun verhaal te mogen vertellen. Veel archief bestaat niet. Of het is vernietigd, of het is in handen van mensen die hun geschiedenis niet willen laten zien. Daarom is het vertellen van persoonlijke verhalen zo belangrijk.’