De 34-jarige Zohran Kwame Mamdani staat op het punt geschiedenis te schrijven. De Democraat, socialist, Zuid-Aziatisch én moslim, maakt volgens peilingen grote kans om de volgende burgemeester van New York City te worden.

Mamdani’s overwinning zou een politieke aardverschuiving betekenen in een stad die tot nu toe werd gedomineerd door het centristische Democratische establishment. Vandaag gaan New Yorkers naar de stembus.

Nog in februari leek Mamdani kansloos: hij stond op minder dan één procent in de peilingen. Maar na een maandenlange grassrootscampagne, waarin tienduizenden vrijwilligers meer dan een miljoen deuren bezochten, won hij in juni verrassend de Democratische voorverkiezingen met 56 procent van de stemmen. Daarmee versloeg hij zowel de zittende burgemeester Eric Adams als oud-gouverneur Andrew Cuomo, twee zwaargewichten binnen de partij.

Mamdani’s opmars is opmerkelijk. Zijn campagneteam bestaat grotendeels uit jonge vrijwilligers, waaronder veel Gen Z’ers. Bewegingsgroepen als ‘Hot Girls for Mamdani’ hebben zijn campagne tot een viraal fenomeen gemaakt. Zijn boodschap is eenvoudig maar krachtig: maak New York weer betaalbaar voor iedereen.

Van Kampala naar Queens

Zohran Mamdani werd in 1991 geboren in Kampala, Oeganda, als zoon van de bekende Oegandees-Indiase academicus Mahmood Mamdani en de Indiase filmregisseur Mira Nair. Zijn ouders, beiden uitgesproken progressief en pro-Palestijns, voedden hem op met een sterk gevoel voor sociale rechtvaardigheid. Op zevenjarige leeftijd verhuisde het gezin naar New York, waar Mamdani zijn eerste politieke stappen zette.

Na zijn studie Africana Studies aan Bowdoin College, waar hij ook kennismaakte met de antikoloniale theorieën van Frantz Fanon, werkte hij in Queens als maatschappelijk werker en woningadviseur. Daar werd zijn politieke overtuiging geboetseerd: de stad moest niet langer geleid worden door de belangen van vastgoedontwikkelaars, maar door de behoeften van de bewoners.

In 2020 werd hij gekozen in de deelstaatvergadering van New York namens Astoria en Long Island City. Hij viel op door zijn inzet voor huurdersrechten en zijn betrokkenheid bij de New York Taxi Workers Alliance, met wie hij zelfs een hongerstaking hield voor schuldenkwijtschelding voor taxichauffeurs.

Linkse standpunten

Mamdani is lid van de Democratic Socialists of America (DSA), een radicaal-linkse politieke beweging, en wordt gesteund door de democratisch-socialistische politici Bernie Sanders en Alexandria Ocasio-Cortez. Zijn linkse standpunten over Palestina en Israël – hij noemde Israëls militaire campagne in Gaza een ‘genocide’ – hebben hem zowel bewondering als felle kritiek opgeleverd.

Als burgemeester wil Mamdani de huren bevriezen, 200.000 betaalbare woningen bouwen, het openbaar vervoer gratis maken en investeren in gratis kinderopvang. Ook wil hij de belastingen verhogen voor inwoners die meer dan een miljoen dollar per jaar verdienen.

Ondanks zijn radicale imago zegt Mamdani dat hij de politie niet wil afschaffen, maar hervormen. Hij wil een stad bouwen waarin niemand bang hoeft te zijn, niet voor criminaliteit en niet voor de politie.

Geen socialist, maar sociaaldemocraat

Toch moet je het ‘socialisme’ van Mamdani niet overdrijven, zegt Amerikadeskundige Frans Verhagen. ‘Mamdani is een jonge, ambitieuze en charismatische politicus die duikt in het gat dat klassieke Democraten hebben gecreëerd. Hij is geen socialist, maar een sociaaldemocraat. Eerder dit jaar maakten Sanders en AOC een tour door de Verenigde Staten, waarin ze kritiek hadden op de economische politiek van Donald Trump. Dat sloeg aan. Mamdani deelt deze kritiek en past die toe op New York.’

Dat Mamdani zichzelf socialist noemt, heeft alles te maken met positiebepaling, vervolgt Verhagen. ‘Hij ageert tegen een rijke elite van New Yorkers en de torenhoge huren die ervoor zorgen dat de stad onbetaalbaar is voor mensen met een modaal salaris. Dat maakt Mamdani ook interessant voor de rest van de Verenigde Staten, want ook bijvoorbeeld San Francisco is nu onbetaalbaar geworden.’

‘Hij ageert tegen een rijke elite van New Yorkers en de torenhoge huren’

Verhagen trekt in dit verband een vergelijking met Michelle Wu, de populaire burgemeester van Boston. ‘Zij voert een heel sociaal beleid en is daarom erg geliefd. Zo geliefd zelfs dat er nu geen tegenstander is tegen wie ze het moet opnemen vandaag. Dat zegt ook iets over de burgemeestersverkiezingen: die gaan over lokaal beleid, concrete problemen, waar je op afgerekend kunt worden, of niet. In dit verband spreken ze ook wel over sewer socialism: socialisme dat zich bezighoudt met onderwerpen als de riolering, of de vuilnis wel wordt opgehaald en de politie.’

Landelijke opsteker

Maar is Mamdani een bedreiging voor Trump, die de populaire politicus nu een communist noemt? Verhagen gelooft van niet. ‘Hij is alleen een bedreiging voor het oude Democratische establishment, de oude mannen. Wel kan Mamdani’s overwinning een landelijke opsteker voor de Democraten zijn: een boodschap dat ze niet per se naar rechts hoeven te buigen om stemmen te trekken, maar dat het ook anders kan.’

Op dit moment is Trump niet zo populair meer, besluit Verhagen. Hij heeft een approval rating van slechts 37 procent. ‘Mamdani zelf is geen bedreiging voor Trump, maar nieuw elan bij de Democraten en een onpopulaire president kunnen de Republikeinse Partij zenuwachtig maken. Misschien krijgen Republikeinen weer een ruggengraat en bieden ze straks enig tegenwicht tegen Trump.’