Drie vrouwelijke coaches vertellen over oosterse wijsheden en oefeningen om van stress af te komen.

Wanneer je googelt op ‘volksziekte nummer één’ krijg je veel verschillende resultaten. Verklein je de zoekopdracht naar het werkaspect, dan is het duidelijk: stress en burn-outs liggen overal op de loer. Volgens onderzoeksinstituut TNO ervaart zestien procent van de werkende bevolking stressklachten. Volksgezondheid en Zorg laat zien dat er in 2017 bijna 145.000 nieuwe patiënten met overspannenheid bij de dokter hebben aangeklopt.

Stresscounselor en mental coach Annelies Deinum weet: ‘De jaren van wederopbouw, hard werken en jezelf daarvoor wegcijferen zijn al lang voorbij, maar de drive die daarmee is ontstaan is er nog steeds: winst maken en steeds meer doen met steeds minder. Bovendien wordt onze maatschappij steeds veeleisender. Het probleem wordt dus alleen maar groter.’

Om meer inzicht te geven in deze vorm van stressbestrijding ging de Kanttekening in gesprek met verschillende coaches. Is er buiten de westerse psychologie een oplossing te vinden voor dit stressprobleem?

Feline Beuming

Feline Beuming (30) is pedagoog, sociotherapeut in de psychiatrie en business consultant voor creatieve ondernemers. Ze heeft zelf ook ernstige stress ervaren.

‘Vier jaar geleden zakte ik letterlijk in elkaar door orgaanuitval en een aangetast immuunsysteem. De oorzaak: stress. Ik heb mijn leven drastisch moeten omgooien en de antwoorden vond ik in de alternatieve sector.’

Persoonlijke ervaring

‘In eerste instantie leerde ik van mijn ouders en mijn omgeving hoe ik met stress moest omgaan’, vervolgt Feline haar verhaal. ‘Ik was altijd al wel een beetje anders. Met name omdat ik hoogsensitief ben zocht ik altijd naar diepere betekenissen, door mijn intensere behoefte aan verwerking. Vaak voelde ik me pas vervuld wanneer ik goed had kunnen huilen, of echt even aandacht kon geven aan wat er speelde. Zolang ik echter de vaardigheden daar niet voor had geleerd was de oplossing vaak het ‘wegdrukken’ van gevoelens.’

Dit wegdrukken werkte absoluut niet voor Feline. ‘Dankzij verschillende cursussen, studies, levenservaringen en de nodige therapieën leerde ik dat het wél aandacht geven aan wat gevoelens voor je betekenen je zó kan helpen. Het kan je letterlijk ontladen. Natuurlijk richt de westerse geneeskunde zich hier ook op, alleen geloof ik inmiddels dat er meer voor nodig is dan enkel het werken aan de psyche. Je hebt namelijk ook nog je fysieke lichaam, waar je je gevoelens en stress opslaat als je er niet genoeg aandacht aan geeft. Daarnaast heb je jouw spirit of ziel. Jouw ‘innerlijke kind’ dat gehoord wil worden. De kijk op deze drie zaken tezamen, komt voor uit de holistische geneeskunde. Hier wordt de mens als geheel gezien en gaat men er vanuit dat iemand nu al compleet en heel is.’

In de praktijk

Feline past deze manier van werken dan ook met veel succes toe in haar werk. ‘Veel Aziatische genees -en zienswijzen gaan uit van het positieve en niet van een probleem. Zo kan ik mijn klanten op een positieve manier helpen en bij hen aansluiten. Natuurlijk is er een klacht, maar het gaat er voor mij om dat de cliënt leert dat deze er mag zijn en niet weg moet. De acceptatie ervan zorgt namelijk juist voor verlichting van frustratie en stress. Ik zou mensen dan ook willen aanraden om verder te kijken dan de westerse psychologie en op onderzoek uit te gaan als ze er op die manier niet uit komen. Om mensen op weg te helpen heb ik een Healthcare Toolkit gemaakt. Het heeft mij ontzettend geholpen en ik hoop dat het ook voor anderen veel kan betekenen.’

Annelies Deinum

Annelies Deinum (57) is gespecialiseerd in stressklachten. Zelf luisterde ze jarenlang niet naar de stress die ze voelde. ‘Ik was geen watje en al helemaal niet bereid om te falen. Mijn lijf moest gewoon doen waar het voor gemaakt was, vond ik. Die houding zorgde ervoor dat ik altijd bezig was, maar op een gegeven moment ging dat niet meer. Ik had mezelf afgebeuld. Mijn lichaam protesteerde dusdanig dat ik niet meer kon presteren. Ik had een burn-out en hartproblemen.’

Persoonlijke ervaring

‘In eerste instantie probeerde ik mijn burn-out op te lossen door uit te rusten, een hartoperatie te ondergaan en te bedenken hoe ik mij in mijn baan beter staande kon houden, bijvoorbeeld door praktische afspraken te maken. Het werkte niet. Ik ging langzaamaan inzien dat ik daarmee mijn probleem niet echt kon oplossen.’

‘Met de vraag: ‘Wat moet ik met mezelf?’ zocht ik hulp bij een coach. Dat hielp ontzettend. Ik ontdekte daarnaast mijn hoogsensitiviteit en leerde begrijpen waarom ik me altijd een beetje ‘anders’ had gevoeld. Ik concludeerde dat ik helemaal niet zo anders was en leerde mezelf, met mijn hoog sensitieve kanten, waarderen.’

Ervaringen deed en doet Annelies niet alleen op in Nederland. Dat doet ze in allerlei culturen. ‘In Vietnam heb ik kennis gemaakt met de boeddhistische cultuur. Wat mij opviel, was de rust die in de tempels heerst, maar ook daarbuiten. Dan bedoel ik niet op straat, waar de bromfietsen aan alle kanten om je heen scheuren, maar de rust in de mensen zelf. Ik vond het weldadig. In het bijzonder viel mij de houding van de mensen tegenover de Amerikanen op. Die was zonder enige haat, terwijl de Vietnamezen gruwelijk hebben geleden door wat de Verenigde Staten tijdens de Vietnamoorlog (1955-1975, red.) hebben aangericht. In dit opzicht waren de positieve gevolgen van een boeddhistische grondhouding in Vietnam duidelijk zichtbaar.’

Tijdens haar werk gebruikt Annelies die ‘boeddhistische blik’, en wel op een heel bijzondere manier. Ze begeleidt haar cliënten via de mail. ‘De methodiek die ik bij e-mailcoaching.nl gebruik heeft een wetenschappelijke insteek, gebaseerd op universele inzichten uit de verschillende werkvelden van geestelijke verzorging, taalwetenschap, filosofie, mindfulness en boeddhistische psychologie. Eén van mijn collega’s heeft grondig onderzoek gedaan en hieruit blijkt dat e-mailcoaching in meer dan 95 procent van de gevallen werkt. Het is eigenlijk een samenraapsel van het beste van alles.’

Deze hulpverlening via de mail is heel geschikt voor alle situaties die stress geven. ‘De fases binnen de methodiek van e-mailcoaching, die mindful analysis heet, zijn afgeleid van ‘de vier edele waarheden’ uit het boeddhisme. Deze vier fases fungeren als een natuurlijke leidraad binnen het proces. Ik stel vragen die dit proces ondersteunen en meer denkruimte geven dan je voor mogelijk houdt. Daardoor komt de cliënt steeds een laagje dieper en wordt deze zich gaandeweg bewust van de eigen mogelijkheden en oplossingen.’

‘Tijdens de eerste fase ga je uitgebreid in op de situatie die je stress geeft. Je beseft dat er lijden is en hoe dat eruit ziet. De tweede fase is meer therapeutisch en gaat in op de oorzaak van dit lijden. In fase drie richt je je op al wat mogelijk is om je situatie te veranderen, oftewel het lijden te beëindigen. In fase vier, ten slotte, beschrijf je de stappen die je daadwerkelijk gaat nemen om de situatie te veranderen, jouw pad naar verlichting. Met schrijven, wat min of meer meditatief werkt, kom je snel tot de kern. Daarbij kun je via de mail geheel anoniem aan het werk in je eigen vertrouwde omgeving.’

Tip

Annelies ziet dat het werkt en heeft tijdens haar coachingstrajecten al veel ontdekt. ‘Het is eerder ons gebrek aan perspectief in combinatie met de mate waarin we ons gesteund voelen, dan de feitelijke belasting die ervoor zorgt dat je te maken krijgt met chronische stress. Mijn tip: trek regelmatig tijd uit om stil te staan en helder te krijgen wat je bezielt, waarom je doet wat je doet. Wat belangrijk en goed voor je is, wat bij je past en wat je kunt veranderen om rust, ruimte en vrijheid in je hoofd te ervaren. Je zult er veel plezier van hebben, want het geeft je focus en je kunt prioriteit geven aan wat er voor jou toe doet.’

Sunita Changoe

Sunita Changoe (47) is mediator en business mentor. Ze weet door haar achtergrond niets beter dan eclectisch te handelen. ‘Er stroomt Aziatisch bloed door mijn aderen. Ik ben half Moluks en daarnaast half Hindoestaans. Met het motto ‘Take the best of all worlds’ ben ik opgegroeid. Dat maakte dat ik lang een vreemde eend in de bijt was, maar dat is nu wel anders. Oosterse disciplines worden steeds meer vermengd met de westerse.’

Echte stress heeft Sunita eigenlijk nooit gehad. ‘Ik had vooral op mijn werk last van stress. Zelf had ik dat niet zo in de gaten, maar er werd wel veel van me verwacht. Toch vond ik werken onder druk ook juist heel prettig. Het hield me gefocust. Stress heb ik meestal weten te voorkomen door te gaan mediteren. Als ik er toch last van kreeg ging ik sporten. Wanneer je aan meditatie doet, aan yoga of aan sport, ben je bezig met jezelf. Je blijft in verbinding met jezelf en daardoor voel je je al gauw veel beter en minder gestrest.’

Oplossing

‘Ik raad mensen wanneer ze bij me komen met stress dan ook aan om te mediteren. Zo blijf je bij je kern en kom je in je eigen kracht te staan. In India en Azië zie je heel sterk dat de psychologie ook echt onderdeel is van de levenswijze. Ze zijn er eigenlijk elke dag mee bezig. In Nederland groeien mensen niet op met het idee dat wanneer je ‘s ochtends je dag rustig begint met een meditatie, dat mentaal en fysiek vruchten gaat afwerpen. En juist omdat we daar niet mee opgroeien belanden we sneller in stresssituaties of krijgen we zelfs burn-outs.

We kunnen veel leren van de oosterse culturen. Ook dat we meer verbonden mogen zijn met de natuur. We kunnen de weerspiegeling van de mensheid zien in de natuur. Een duidelijk voorbeeld daarvoor zijn de mythen en sagen uit niet-westerse culturen, die vol zitten met verwijzingen naar dieren en de natuur.’

Sunita werkt tijdens haar coaching-sessies vaak met deze mythes en sagen om mensen iets duidelijk te maken. ‘Bijvoorbeeld als het gaat om focus en het gebrek daarvan met als resultaat een burn-out. Dan haal ik het verhaal van de krijgsheer Arjuna aan. Hoe hij samen met zijn broers bekwaam werd gemaakt in het boogschieten. De leraar die een houten vogel had gemaakt, vroeg een leerling telkens nadat die boog en pijl gespannen had: ‘Wat zie je?’ Iedereen beschreef de houten vogel, om vervolgens bij de volgende vraag ‘En verder?’ in geuren en kleuren al het overige te beschrijven. Hoe volledig de omschrijving ook was, elke leerling mocht telkens boog en pijl weer neerleggen en teruggaan naar zijn plek. Totdat Arjuna aan de beurt was. Hij stond klaar met gespannen pijl en boog. ‘Vertel me wat je ziet, Arjuna?’ Arjuna antwoordde rustig en verzekerd: ‘Het oog van de vogel, meester.’ ‘Vertel me wat je verder nog ziet Arjuna?’ ‘Nog steeds alleen het oog van de vogel, meester.’ De leerlingen keken op en naar de meester. De meester bleef naar Arjuna kijken en zei: ‘Schiet.’ Arjuna trof precies het oog van de vogel.’

Tip

Door het vertellen van deze verhalen, krijgt Sunita het voor elkaar om mensen net even op een andere manier naar hun probleem te laten kijken. Daarnaast geeft ze tips, zoals bijvoorbeeld over het mediteren. ‘Haal adem. Elke ademhaling masseert je organen. Elke inademing is toelaten en elke uitademing is loslaten. Met dit loslaten en toelaten kun je veel meer in het moment zijn en minder stress ervaren. Neem de tijd om bewust adem te halen. Het is het beste om daarmee te beginnen als je wakker wordt.’

‘Adem in, laat je buik opkomen, duw je navel terug en adem alles uit. Als je dat aan het eind van de dag ook doet, helpt dat al heel veel. Let ook op de gedachte waarmee je ‘s ochtends deze bewuste ademhaling doet. Sommige mensen denken: ‘Ik ga even goed ademhalen, want ik moet een race gaan winnen vandaag.’ Maar je kunt ook denken: ‘Oké, ik ga alles doen zoals het hoort te zijn en niet omdat het van me verwacht wordt. De dag mag verlopen zoals hij verloopt’.’

‘Wanneer je ‘s avonds in- en uitademt met de gedachte ‘Dankjewel dat het zo is gebeurd’, dan krijg je een heel andere blik op het leven. Mensen mogen meer dankbaar zijn voor het enkele gegeven dat ze leven. Dat ze ademen.’