Vandaag is Diwali: het jaarlijkse feest in India en bij de diasporagemeenschappen, dat bekend staat om de versierde kuipjes met lichtjes (diya’s). Wat is de betekenis van dit hindoefeest? En hoe wordt het door Hindostanen in Nederland gevierd?

Diwali is één van de bekendste feestdagen van het hindoeïsme. Het wordt ook wel Deepavali genoemd: deepa betekent ‘licht’ in het Sanskriet en avali ‘rij’ – een rij vol met lichtjes, dus. Volgens de traditie worden de lichtjes in ieder vertrek in het huis geplaatst en gaan de lampen uit. In India, waar het Diwali feest uitbundig wordt gevierd door Indiërs van allerlei religies en achtergronden, worden zelfs de buitenkant van huizen en gebouwen versierd.

Deze lichtjes worden op een speciale manier gemaakt, namelijk door een diya (een van klei gebakken kuipje) met een kaarslontje erin aan te steken. Vaak worden de diya’s in vrolijke kleuren geschilderd en in koperen kommen met bloemen gelegd.

‘Tijdens Diwali hangt er ieder jaar een bijzondere sfeer in huis’, vertelt Viresh Ramdin (34). Hij is ambassadeur bij de Chietsana Foundation, een Hindostaanse stichting die minderbedeelde mensen in Suriname en in Nederland helpt. Ramdin vertelt hoe hij de afgelopen dagen druk bezig is geweest met de voorbereidingen voor het feest: ‘Elk jaar, vlak voordat het feest begint, ga ik samen met mijn moeder het hele huis goed schoonmaken. Dit is belangrijk om het licht en de zegeningen die het bidden met zich meebrengt te verwelkomen.’

Zijn mooiste herinneringen aan Diwali zijn uit de tijd van zijn jeugd, toen ze nog thuis woonden met zijn vijven. ‘De herinneringen aan het feest samen met mijn ouders, mijn broer en mijn zusje koester ik. We gingen met zijn allen om een diya zitten en bidden. Het licht symboliseert de overwinning van het goede op het kwade. Mijn vader, die inmiddels is overleden, ging altijd een mantra opzeggen om ons meer wijsheid en kracht toe te wensen. Ik vond het leuk om in mezelf in stilte te bidden. Ik voelde me er rustig door.’

Een rijke en positieve ziel

Voor de 41-jarige klinisch psychologe Rishma Khubsing is het aansteken van diya’s een taak van de vrouw des huizes. Het feest staat namelijk in het teken van de hindoegodin Lakshmi. ‘De vrouw staat dan eigenlijk centraal, als een godin.’

De godin Lakshmi symboliseert rijkdom en het verrichten van goede daden, vertelt Khubsing. ‘Maar hiermee wordt niet alleen de rijkdom in materiele zin bedoeld. In het hindoeïsme ben je rijk wanneer je hart en je intenties rein zijn. Dat is voor mij veel belangrijker dan bijvoorbeeld het reinigen van het huis, wat ook een onderdeel is van de voorbereidingen op het Diwali-feest.’

Voor Khubsing vormt het hindoeïsme een rode draad door haar leven. Haar geloof is een inspiratie om de medemens te helpen. Bijvoorbeeld met haar initiatief ‘3 mei een liefdevol verzoek’ waarmee zij een herdenking voor de gezamenlijke koloniale geschiedenis van Surinamers wil organiseren. ‘Ik voer met Diwali een gebedsritueel met een vuuroffer – een pooja – uit, waarin je jouw eigen negatieve gevoelens en gedachten laat transformeren in het vuur in het positieve. Hiermee wil ik het licht, het positieve, laten komen en de duisternis, het kwade, laten verdwijnen. Hierdoor verspreid je het licht dus in jezelf en ook om jou heen.’

Veel Hindoes eten de dagen voor Diwali en tijdens het feest vegetarisch. Dit doen ze omdat het nuttigen van dierlijke producten tegen het concept van ahimsa – geweldloosheid – ingaat, legt Khubsing uit. ‘Maar ik heb ervoor gekozen om altijd vegetarisch te zijn’, vertelt ze. ‘Spiritualiteit is namelijk een belangrijk onderdeel in mijn leven.’

‘Het vieren van Diwali geeft een bepaalde vibe, een sfeer met heel veel liefde’

Tijdens Diwali worden ook mensen die geen hindoe zijn uitgenodigd om het feest mee te vieren. De 31-jarige moslim Fayaaz Kalloe viert dit jaar weer Diwali. Zijn geloof leert hem om alle mensen, ongeacht hun achtergrond, lief te hebben en hen te begrijpen. Kalloe is afgestudeerd in de klassieke Indiase dans en speelt graag klassieke Indiase instrumenten. Hij vertelt mooie herinneringen te hebben aan de vorige Diwali-feesten.

‘Een oom en tante van mij zijn hindoe. Zij betekenen heel veel voor mij. Elk jaar met Diwali nodigen zij mij en mijn gezin uit om het feest te beleven.’

Wat voor hem Diwali speciaal maakt? ‘Dat ik elk jaar een zelf versierde diya meebreng, die ik speciaal voor mijn tante en oom heb gemaakt. Hiermee breng ik ook mijn licht en mijn liefde naar hen mee. Wat ik heel leuk vind, is dat mijn tante altijd lekker vegetarisch eten klaarmaakt en dat traditioneel serveert op een bananenblad. Daar genieten we oprecht van. Het vieren van Diwali geeft een bepaalde vibe, een sfeer met heel veel liefde.’

Voor de islamitische Kalloe symboliseert Diwali het licht in het leven: ‘Het lichtje dat je brandt tijdens Diwali doet mij denken aan onze soefitraditie, waarbij wij ook lichtjes aanmaken. Het boter in de diya, waaruit het licht ontstaat, symboliseert God. En het lontje symboliseert de mensheid. Het lontje kan geen licht geven zonder de boter. Dit betekent dat wij mensen niet compleet kunnen zijn zonder God. Diwali herinnert ons ook aan het feit dat een vlam warmte en vreugde kan geven. Maar je kunt je er ook aan branden. Dit betekent voor mij dat je altijd voorzichtig moet zijn met het uitvoeren van je religie en goed op je daden moet letten.’

Naast licht en positiviteit draait het Diwali-feest ook om bezinning en zelfreflectie, vertelt Ramdin. ‘Je staat door te bidden stil bij wat er de afgelopen jaar goed is gegaan en wat er minder goed ging. Het is ook een moment om mensen te vergeven wanneer ze jou iets hebben aangedaan. Het bidden geeft tijdens moeilijke en zware periodes kracht om door te gaan. Het geeft mij een stukje hoop, en geeft dan kracht om door te gaan gedurende de dag. Ook heb ik de afgelopen jaren geleerd mij meer open te stellen voor andere religies en hierover meer te leren. Bijvoorbeeld de verhalen over Jezus Christus. Kennis opdoen over de islam vind ik ook heel interessant. Door mijzelf open te stellen en respect te tonen, groei ik verder in het leven.’

Samenhorigheid

Het mooiste aan Diwali is voor Khubsing het samen zijn met familie en het zorgen voor je naasten. ‘We nemen als het lukt vrij van werk en maken lekkere hapjes en gerechten klaar. Wat ik het mooiste vind aan die dag is dat je bij elkaar bent. We eten gezellig samen en gaan de hele familie in Nederland en in Suriname bellen om elkaar Subh Diwali, een gelukkig Diwali, toe te wensen.

Ook voor Ramdin betekent Diwali samenzijn. ‘Wat ik zo speciaal vind aan het feest is dat we met elkaar en voor elkaar bidden. We bellen met onze familie in Suriname, die we door de grote afstand met Nederland weinig zien. Ook zie ik dat in de Hindostaanse gemeenschap mensen steeds vaker initiatieven organiseren om andere mensen, die nog niet bekend zijn met het feest, uit te nodigen. Ik vind dat een mooie ontwikkeling. Het brengt mensen dichter tot elkaar. Vaak zeggen mensen dat Hindostanen niet zichtbaar zijn. Maar aan deze ontwikkelingen zie ik juist dat wij heel graag meer gehoord en begrepen willen worden in de samenleving.’

‘Hoe je het ook viert en hoe je ook over Diwali denkt, als het feest maar voor eenheid zorgt’

Voor Kalloe moet het licht van Diwali mensen bij elkaar brengen, ook mensen van verschillende religies en achtergronden. ‘Hoe je het ook viert en hoe je ook over Diwali denkt, als het feest maar voor eenheid zorgt. Dat is natuurlijk de boodschap van alle religies.’

Kalloe trekt een vergelijking tussen Diwali en het aansteken van een kaars. ‘Net zoals je met één kaars heel veel kaarsen kunt aansteken, zonder dat de eerste kaars uitgaat, kun je als mens het positieve licht doorgeven aan mensen om je heen, zonder daarmee iets te verliezen. En als je écht toegewijd bent aan God, dan kies je ervoor om dat licht te verspreiden zonder over andere mensen te oordelen. Ik denk dat we hier bij stil mogen staan tijdens deze Diwali. En ik wens iedereen die dit feest viert een Subh Diwali.’