De Amsterdamse raad debatteert vandaag over gewiste GVB-beelden met mogelijk bewijs tegen Maccabi-hooligans. Lokale politici Sheher Khan (Denk) en Dorien Ballout (BIJ1) vermoeden geen opzet bij het wissen van de beelden.

Ook vanuit maatschappelijke hoek klinkt kritiek. Voorafgaand aan het debat heeft mensenrechtenorganisatie Control Alt Delete een brief naar de raad gestuurd. Die is mede ondertekend door een hele trits aan belangengroepen, waaronder EMCEMO en het Collectief tegen Islamofobie. De autoriteiten moeten volgens hen beter hun best doen om ook de aanleiding van de rellen, met name het optreden van de Israëlische supporters, goed in kaart te brengen en mogelijk te vervolgen.

Volgens de brief is de aanleiding van de ongeregeldheden, zoals het naar beneden trekken van vlaggen, het scanderen van racistische leuzen, vandalisme en geweldpleging,  onvoldoende onderzocht door zowel het COT, het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, als de Inspectie Justitie en Veiligheid (IJV). Ook zouden de driehoek en de politie te weinig hebben ingegrepen op het gedrag van de Maccabi-hooligans in de aanloop naar de rellen.

‘Volgens een woordvoerder van het OM ontving het op 14 november aangiften van twee vrouwen over ‘molest’, fysiek geweld en bedreiging, door de hooligans. Maar het OM kon niet tot vordering van de beelden overgaan, omdat het GVB deze beelden al had gewist op 12 november. Dat wil dus zeggen: binnen vijf dagen nadat de rellen plaatsvonden. Op mijn vragen legt het GVB mij het protocol uit van dataopslag: ‘GVB bewaart camerabeelden van vaar- en voertuigen als er geen incident is geweest, minimaal 24 uur en maximaal 7 dagen. Beelden van gebouwen, terreinen, metrostations en haltes worden maximaal 28 dagen bewaard.’ Daarmee zijn de beelden dus wél degelijk te vroeg gewist, ook al omdat er wél een ‘incident’ is geweest, en handelt het GVB dus in strijd met het eigen protocol’, schreef Bennema.

‘Dood aan de Arabieren’

Ook Denk-raadslid Sheher Khan stelde vragen, waarmee de verwarring alleen maar toenam. ‘De beelden die de twee aangiftes, over afzonderlijke bedreigingen van vrouwen op het perron en station, hadden kunnen ondersteunen, zijn nooit opgevraagd door het Openbaar Ministerie’, stelt Khan. Hij wil dat de burgemeester duidelijkheid geeft over de mogelijke vernietiging van bewijs rond strafbare feiten, zoals het scanderen van racistische en genocidale leuzen. ‘Dood aan de Arabieren’, riepen honderden Israëlische fans vorig jaar.

Control Alt Delete meldt dat het COT en IJV geen aandacht besteden aan het verwijderen van de beelden. ‘Doordat de beelden werden verwijderd of niet bewaard, konden de Maccabi-hooligans niet worden vervolgd voor racisme en geweld’, aldus Control Alt Delete.

Net als Denk-raadslid Sheher Khan willen ook Bij1-politicus Dorien Ballout, het OM en het GVB voorafgaand aan het debat van vandaag nog reageren.

‘Israëli’s zijn voor Nederland ‘mensen zoals wij”

Dorien Ballout stelt dat deze hele situatie niet aan de orde zou zijn als de UEFA, in lijn met de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof in juli 2024, had besloten Israëlische clubs uit te sluiten. ‘Dat appel wordt al jaren gedaan, maar sinds de uitspraak van het ICJ is het zelfs een juridische verplichting. Dus in de eerste plaats moet de UEFA worden aangesproken en is het verbazingwekkend dat dit ook niet is meegenomen in de aanloop naar de wedstrijd.’

Volgens Ballout komt het eenzijdige optreden van de autoriteiten voort uit een diepgeworteld racistisch wij-zij-denken. ‘Israëli’s zijn voor Nederland ‘mensen zoals wij’ en de eigen Palestijnse/Marokkaanse/Turkse Nederlanders zijn dat niet. Het gevaar en de risico’s voor die tweede groep is iets wat überhaupt nooit opkomt in de hoofden van zij die bepalen. Heel simpelweg: ze denken er niet over na en staan er ook niet bij stil. Laat staan dat er oog is voor wat een bezoek van die genocideplegers emotioneel met hen doet.’

Witte onschuld

Israëli’s genieten al bij voorbaat van een soort ‘witte onschuld’. ‘Waar bij demonstraties voor Palestina simultaanvertalers worden ingezet om toespraken en leuzen te controleren, en waar borden en vlaggen nauwkeurig worden gefotografeerd, vond men dat bij Israëlische hooligans blijkbaar niet nodig. Men zegt de leuzen niet te hebben verstaan.’

Sheher Khan bevestigt dat beeld. ‘Vanaf het begin is eenzijdig gekeken naar het hele gebeuren. Met andere woorden: het geweld dat kan ontstaan richting Maccabi-aanhang. Er is onvoldoende gekeken naar het geweld dat van henzelf kon komen. En dat is een beetje de rode draad in het hele proces en de dagen direct voor 7 november.’

Khan wijst naar het anti-Palestijns gemotiveerd geweld dat al voor 7 november plaatsvond, waarin vlaggen uit gevels zijn gerukt en burgers op treinstations werden lastiggevallen. ‘Dus je zou verwachten, als je dit ziet in de aanloop naar 7 november, dat je op die dag dan je beleid aanpast. Dat werd wel gedaan, maar dan voornamelijk gericht op de bescherming van Maccabi-aanhangers. En niet per se op bescherming van mensen tegen Maccabi-aanhangers.’

‘De ruimte die Israël krijgt, zou nooit worden gegeven aan een ander staat’

Khan denkt niet dat er opzet in het spel is rond de gewiste OV-beelden, of dat er sprake is van ‘een lange arm vanuit Israël’. Wel spreekt hij van ‘institutionele vooringenomenheid’, die volgens hem voortkomt uit de dubbele standaarden van de regering. Zo wijst hij erop dat voor de rapporten van het COT en de IJV zelfs de Israëlische ambassade om input is gevraagd.

‘Zouden we de Russische ambassade om informatie vragen over rellen rond een Russische club, of wat dan ook? Natuurlijk niet. Rusland geldt als een schurkenstaat. Israël is dat óók, maar wel ‘onze’ schurkenstaat. De ruimte die Israël krijgt, zou nooit worden gegeven aan een ander staat dat de ene oorlogsmisdaad op de andere stapelt.

Bij het OM voelen ze volgens Khan ook die maatschappelijke en politieke druk. ‘Tel daarbij ook het feit dat ze te maken hebben met een capaciteitstekort, dan moeten er keuzes worden gemaakt, en daarom voornamelijk de daders aan één zijde.’

Ballout vindt de gewiste beelden verdacht, maar ook zij acht een lange arm vanuit Israël onwaarschijnlijk. Die is volgens haar niet eens nodig. ‘Wij staan zelf al klaar om de daden van ‘onze vrienden’ te bagatelliseren en te rechtvaardigen, toch?’ Ze denkt daarom niet dat de autoriteiten tot opsporing en vervolging van Maccabi-hooligans zullen overgaan.

Boycot van Israëlische clubs

Voorkomen is beter dan genezen, is voor haar het devies. ‘Geef gehoor aan de uitspraak van het ICJ en sluit Israëlische clubs uit van de UEFA en andere internationale sportverbanden’, aldus Ballout. Khan sluit zich daarbij aan: ‘Er moet een volledige boycot komen van Israëlische clubs, net zoals dat eerder met Rusland is gedaan.’

Ook het Openbaar Ministerie en het GVB kwamen met een reactie.

Openbaar Ministerie: ‘Het is niet zo dat er doelbewust materiaal is verwijderd. De beelden van het GVB worden opgeslagen voor een bepaalde tijd. In dit geval zijn ze eerder overschreven vanwege een transitie naar een nieuw systeem. Er zijn rond die tijd veel incidenten geweest. Het klopt niet dat het OM eenzijdig te werk is gegaan. Er is ook onderzoek gedaan naar Israëliërs en de Israëlische autoriteiten om medewerking gevraagd. Israëliërs zijn wel opgespoord, maar er zijn geen vervolgingen geweest. Op het gevoel dat er over de algehele linie bevooroordeeld te werk is gegaan kunnen wij niet ingaan, wij kijken naar feiten.’

‘Beelden worden niet opzettelijk gewist, maar automatisch’

GVB: ‘Wij merken dat er veel berichtgeving rondgaat die een verkeerd beeld schetst van een en ander. Goed ook om het bericht van het OM op hun site te lezen, waarin ze de situatie vanuit hun standpunt verduidelijken. Wettelijk geldt er geen minimum bewaartermijn. Wel is het GVB volgens een wettelijke richtlijn verplicht zelf een maximum bewaartermijn te bepalen die samenhangt met het doel van de bewaking en in tijd redelijk en billijk is. Als er een incident is geweest en GVB is daarvan (tijdig) op de hoogte, worden de beelden veiliggesteld en bewaard. De camerabeelden in de metro waren niet meer beschikbaar, omdat ze na 7 dagen zijn opgevraagd, na de maximale bewaartermijn. Het is onjuist om te stellen dat ze ‘te vroeg’ zijn verwijderd, omdat er geen minimum bewaartermijn geldt. Nogmaals: er is geen tussenkomst van GVB-medewerkers, beelden worden niet opzettelijk gewist, maar automatisch, na het verstrijken van de maximale bewaartermijn of als de harde schijf vol is.’