De impact van het slavernijverleden werkt door op de nazaten van slaafgemaakten, en ook van de mensen die slaven hadden. Dit toont de theatervoorstelling Wat de wind ons vertelt, die aanstaande zondag in première gaat.
De voorstelling, een initiatief van stichting DelftsPeil, is gebaseerd op de persoonlijke verhalen van vier nazaten van families die op verschillende manieren betrokken waren bij het Nederlandse slavernij- en koloniale verleden. Hun wortels liggen op vier continenten: Afrika, Azië, Zuid-Amerika en Europa. Ze zijn op zoek gegaan naar hun voorouders en hun familiegeschiedenis. In de voorstelling gaan ze met elkaar in gesprek, waarbij confrontaties niet uit de weg worden gegaan. ‘Het is tijd om de impact luid te laten horen,’ aldus regisseur Jamie Huisman
‘Je ziet het niet, maar we dragen dingen die onze opa’s en oma’s hebben meegemaakt met ons mee. Dingen die onopgelost zijn, worden ooit opgelost. Ik heb mijn vorige levens gezien. Mij krijg je niet zomaar klein, want ik denk: I’ve been there, done that. Ik spuug spijkers!’ zegt Cheraldine Osepa, een van de nazaten in de trailer van de voorstelling.
Een andere nazaat is Rowena Elshot. Ze vertelt hoe ze in haar jeugd geen emoties mocht tonen. ‘Bij ons thuis werd niet gepraat, maar ik voelde heel sterk dat er iets bij me werd weggehouden. Onderling spraken mijn ouders er wel over. Later legde ik de link met ons slavernijverleden. Vanaf dat moment wilde ik weten wat het verhaal was van mijn moeder en oma. Wat waren die emoties die ze niet hadden verwerkt of getoond? Zelf heb ik juist veel emoties. Ik ben empathisch, net zoals mijn vader. Als je emoties dan onderdrukt, ga je daar aan onderdoor. De ruimte om emoties te tonen heb ik niet gekregen, maar genomen. In feite heb ik mezelf bevrijd.’
Altijd sterk zijn
Sterk zijn, altijd sterk zijn. Dat was het motto waarmee Rowena is opgegroeid. Dat was het gedrag dat slaafgemaakte mensen zichzelf hadden aangeleerd om te overleven. Na de afschaffing van de slavernij was dit gedrag niet zomaar verdwenen. Het werd doorgegeven aan de volgende generaties. ‘Daar kwam ook bij dat mijn ouders allebei jong naar Nederland kwamen. Mijn moeder was zestien toen ze in haar eentje naar Nederland ging. Ze volgde een opleiding voor verpleegkundige. In die tijd was ze erg op zichzelf aangewezen.’
Repetitie Wat de wind ons vertelt. Fotograaf Henriette Guest
Er was geen familie. Telefoneren was duur en appen bestond nog niet. ‘Ook dit heeft haar gevormd, net zoals ze heeft geworsteld met haar drie culturen: de Surinaamse, de Arubaanse en de Nederlandse. Uiteindelijk besloot ze het op haar manier te doen. Ze is immers verbonden met alle drie de culturen. In Nederland was ze wat dat betreft een pionier. Dat heeft haar zelfstandig en onafhankelijk gemaakt. Daar heb ik de vruchten van geplukt, dat is zeker.’
‘Het was gevaarlijk voor tot slaafgemaakten om op te vallen, want dat gedrag werd bestraft’
Het moeten onderdrukken van gevoelens heeft Rowena lang veel onzekerheid bezorgd. Je mag immers jezelf niet zijn. ‘Kom op voor jezelf, maar trek niet te veel aandacht’, werd me thuis geleerd. ‘Achteraf begrijp ik dat. Het was gevaarlijk voor slaafgemaakten om op te vallen, want dat gedrag werd bestraft. Helaas waren daarvan de nodige voorbeelden bekend.’
Volgens Rowena bestaat er een bizarre dynamiek tussen de vier spelers in het toneelstuk. ‘Dit is ook een mentale uitdaging. Ik merk hoe belangrijk het is om een community te hebben. De samenwerking heeft ons dichter bij elkaar gebracht. Mijn deelname heeft me geleerd dat ik meer kan dan ik denk. Jezelf in het diepe gooien, daar kom je altijd weer goed uit. Het verhaal van wat ik heb ervaren is niet langer alleen van mij; het is een verhaal dat ik moet delen met de wereld.
‘Wat de wind ons vertelt is bestemd voor mensen die herkenning voelen én om buitenstaanders duidelijk te maken wat er speelt. Ik vind het heel goed dat Marjet (een witte vrouw, red.) meespeelt. De slavernij werkt ook bij witte mensen door. Nee, op begrip hoop ik niet. Begrip is leuk, maar ik hoop dat er een knop om gaat.’
Gedeelde geschiedenis
Marjet Roerink werkt bij het Cultuurhuis Delft, een ander project van Stichting DelftsPeil, en als programmaker in de wijk Voorhof. Ze is de jongste thuis en heeft daardoor de rol van schatbewaarder. Zo heeft Marjet heel oude fotoboeken uit de tijd dat haar grootouders in Suriname en op Curaçao werkten. Ze is daar zelf gaan kijken. Te veel wil Marjet niet vertellen, om een spoiler te voorkomen, want ze wil haar verhaal tijdens de voorstelling doen.
‘Mijn familie, mijn grootouders en hun gezin, was daar namens Nederland. Wat zij daar hebben meegemaakt, zie ik terug in mijn heden. Als witte vrouw heb ik de plicht me uit te spreken. Het gaat immers om gedeelde geschiedenis. In het begin van de voorstelling ben ik de enige witte persoon en zit ik vol veronderstellingen. Met dat gegeven wordt gespeeld.’
Binnen de familie van Marjet is veel gebeurd, wat is overgebracht van de ene generatie op de andere. ‘Het is een vicieuze cirkel. Mijn vader had geen prettige dingen gedaan en vroeg op een moment of we het boek konden sluiten en opnieuw beginnen. Maar hoe konden we nu het boek sluiten als we het niet samen gelezen hadden? Ik vind wel dat we ons moeten uitspreken in plaats van verstoppen.’
Marjet roemt de uitspraken van Thyara, de jongste acteur-nazaat, een student aan de TU in Delft. Ze zegt: ‘Ik sta op de schouders van vrouwen in mijn familie die zoveel hebben geleden. Ik ben vrij om lief te hebben wie ik wil en om te studeren wat ik wil.’ Het is geen tekst uit de voorstelling, maar ik vind het zo mooi aan haar verhaal.’
‘Het verleden kan op de meest onverwachte momenten bij mensen terugkeren’
Roerink wijst op de mogelijkheid om voor en na de voorstelling met elkaar in gesprek te gaan.‘Het verleden kan op de meest onverwachte momenten bij mensen terugkeren. Als slaafgemaakten hun kind ophemelden, liepen ze het risico om het kwijt te raken. Een jonge, mondige moeder vertelde me dat ze bij de crèche een compliment kreeg omdat haar zoontje het zo leuk deed. Ze beweerde meteen dat hij thuis heel vervelend kon zijn. Ze wist zelf niet waarom. Diep van binnen wel, maar dit bewijst hoe diep sommige dingen zitten.’
De theatervoorstelling gaat in première op 6 april in Theater De Veste in Delft. Het begint om 19.30 uur, maar bezoekers zijn vanaf 18.30 uur welkom in de foyer. Als opwarmer zijn hier alvast wat verhalen te horen en te bekijken. Mogelijk komt u een of meerdere spelers tegen. Het stuk zal meerdere malen worden opgevoerd. Meer informatie: www.theaterdeveste.nl of www.watdewindonsvertelt.nl
‘Voorzitter, dit kabinet is een extreemrechts kabinet en als je een extreemrechts kabinet in het zadel helpt, krijg je extreemrechtse taferelen’, zei Denk-leider Stephan van Baarle gisteren in de Tweede Kamer over de zogenoemde lintjeskwestie. Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV) onderbrak hem, omdat hij bezwaar had tegen het gebruik van de term extreemrechts.
‘Ik heb al eerder gevraagd om die term niet meer te gebruiken richting het kabinet, omdat het een nazivergelijking is’, reageerde Bosma geïrriteerd. Van Baarle trok zich daar niets van aan en antwoordde: ‘Dat vindt u, voorzitter, ik niet. Ik sta erop dat ik dit mag zeggen.’
Van Baarle beschuldigde Bosma van een ‘dubbele maat’ en gaf aan dat in de Tweede Kamer ‘de meest verschrikkelijke dingen’ over Nederlandse moslims, Palestijnen en ‘vele andere minderheden’ gezegd mogen worden. ‘Als ik mijn volksvertegenwoordigende taak uitvoer door dit kabinet extreemrechts te noemen, dan mag dat niet. U laat uw politieke voorkeur blijken’, concludeerde hij.
Bosma en Van Baarle vielen even stil en keken elkaar aan. ‘Was dat meteen ook uw bijdrage?’, vroeg Bosma. ‘Nee’, antwoordde Van Baarle, en voegde eraan toe dat minister Marjolein Faber een aanhanger van de racistische omvolkingstheorie was. ‘En daarom moet niet alleen zij weg, maar moet dit hele kabinet weg’, sloot hij af.
Vorig jaar was Bosma ook al niet gediend van het gebruik van de term ‘extreemrechts’. Toen herinnerde D66-Kamerlid Jan Paternotte hem eraan dat hij zelf vaak de term ‘extreemlinks’ gebruikte en het zelfs in verband had gebracht met ‘nazisme’.
Israël heeft zijn offensief in Gaza uitgebreid en wil grote delen van het zuiden veroveren. Volgens Israël is dit de enige manier om Hamas te dwingen de laatste gijzelaars vrij te laten.
De Israëlische minister van Defensie Yisrael Katz zei op woensdag dat zijn regering uitgestrekte gebieden wil veroveren, die zullen worden toegevoegd aan de Israëlische veiligheidszone. Op dit moment betreft dit de steden Rafah en Khan Younis en het gebied ertussenin.
Bij de aanvallen, die volgens Israël gericht zijn op de infrastructuur van Hamas, vallen veel burgerdoden. Alleen vannacht zijn al minstens 41 Palestijnen gedood in Gaza, schrijft Al Jazeera. In maart meldde het humanitaire agentschap van de Verenigde Naties dat 142.000 mensen ontheemd zijn geraakt sinds Israël op 18 maart de oorlog tegen de enclave hervatte, waarmee het fragiele staakt-het-vuren van januari werd verbroken, staat in hetzelfde bericht.
Naast de aanvallen heeft Israël ook laten weten een nieuwe corridor te willen maken om delen van de Gazastrook af te sluiten. Het zou gaan om de Morag-corridor, waarschijnlijk vernoemd naar een Joodse nederzetting die ooit tussen Rafah en Khan Younis lag, zo meldt The National, een krant in de Verenigde Arabische Emiraten. ‘We zijn nu bezig de strook af te snijden en we verhogen de druk stap voor stap, zodat [Hamas] ons de gijzelaars zal geven’, heeft minister-president Netanyahu volgens deze krant uitgelegd.
De nieuwe corridor lijkt in uitvoering op de Philadelphi-corridor, die Gaza afsnijdt van de grens met Egypte. Het creëren van corridors die bewaakt worden door het Israëlische leger is een bekende tactiek van Israël om het land of bepaalde gebieden te isoleren, waardoor er niet of nauwelijks hulpgoederen binnen kunnen komen.
Voedsel- en watertekorten
De voedseltekorten in Gaza worden dan ook steeds nijpender, berichtte NOS vanochtend. De bevolking is volledig afhankelijk van hulpgoederen van buitenaf. Begin vorige maand legde Israël al een totale blokkade op aan het gebied. Sindsdien zijn er geen voedsel, water, brandstof of medicijnen binnengekomen. De hulpmiddelen die tijdens het staakt-het-vuren het gebied in zijn gegaan, raken inmiddels op. Wegens gebrek aan gas en meel zijn alle 25 bakkerijen van het Wereldvoedselprogramma (WFP) gesloten.
Er is bovendien ook een ernstig tekort aan water. Israël heeft begin maart de stroomtoevoer afgesneden naar de belangrijkste ontziltingsinstallatie in Gaza. Daardoor is er een gebrek aan schoon water. Dit leidt niet alleen tot uitdroging, maar ook tot besmettingsziekten, legt Mirte Bosch uit aan NOS, humanitair beleidsadviseur bij Oxfam Novib.
Libanon en Syrië
Sinds het staakt-het-vuren in Gaza van de baan is, heeft Israël niet alleen de militaire operaties in Gaza opgevoerd, maar ook in andere landen in het Midden-Oosten waarin het een dreiging ziet. In Zuid-Libanon voerde het vannacht aanvallen uit op Naqoura, waar naar verluidt Hezbollah-strijders zouden zitten. Twee dagen geleden was de zuidelijke wijk van Beiroet, Al-Dahiyeh, het doelwit. Hierbij vielen ook burgerdoden, meldde BBC. Dat er in Libanon nog steeds een staakt-het-vuren geldt tussen Hezbollah en Israël, weerhoudt Israël er niet van bijna dagelijks aanvallen uit te voeren op het buurland, waardoor de overeenkomst steeds meer in het geding komt.
Ondertussen is Israël ook actief in Syrië. De laatste aanvallen vonden plaats in Daraa, een regio in het zuiden van het land. Hierbij kwamen minstens elf mensen om het leven, aldus Middle East Eye. Eerder bombardeerde het een wetenschappelijk onderzoekscentrum in een buitenwijk van Damascus en viel het een luchthaven van Hama aan. Israël wil militaire infrastructuur in Syrië volledig uitschakelen omdat het een dreiging ziet in de nieuwe regering. Hierbij moet vooral het zuiden van het land het ontgelden.
Hongarije stapt uit Internationaal Strafhof
Netanyahu in Hongarije Hoewel de acties van Israël door westerse landen worden veroordeeld, worden er maar weinig pressiemiddelen ingezet. Vandaag is Netanyahu op bezoek in Hongarije. Als lid van het International Criminal Court zou het EU-land op dat moment het arrestatiebevel moeten uitvoeren dat de ICC eerder oplegde aan de Israëlische minister-president. Maar Hongarije heeft zojuist laten weten dat het uit de ICC stapt. Het is het eerste EU-land dat dit doet.
De Turkse actrice Aybüke Pusat, bekend van de serie Teskilat, is door de Turkse staatszender TRT ontslagen omdat ze meedoet aan een boycot van de oppositie, meldt Deutsche Welle.
Sinds de arrestatie van de burgemeester van Istanbul, Ekrem Imamoglu, is er een boycot tegen bedrijven en winkels die verbonden zijn aan de AKP van Erdogan
Er is kritiek vanuit de oppositie en de filmindustrie op het cancelen van Aybüke Pusat. Cem Yilmaz, de beroemdste komiek van Turkije, die normaal niet over politiek spreekt, vraagt zich verontwaardigd af: ‘Kunnen mensen die hun mening vrijelijk uiten, dan niet werken bij de TRT?’
Pusat krijgt ook steun van Özgür Özel, de voorman van de seculiere oppositiepartij CHP. ‘Waar Aybuke ook speelt, we zorgen ervoor dat zij en haar producties alle records zullen verbreken’, zei hij tijdens een persconferentie.
De staatszender stopt niet bij het ontslag van Aybüke Pusat. In een verklaring werden andere acteurs en actrices bedreigd met hetzelfde lot als ze zich ‘vergelijkbaar gedragen’. Pusats steun aan de boycot zou niet passen bij de ‘principes van de TRT’.
Sinds de protesten tegen de arrestatie van de burgemeester van Istanbul zijn al meer dan 2000 mensen opgepakt. De oppositie lijkt nu van tactiek te zijn veranderd en roept op tot boycots om de economische macht van Erdogan te breken. Gisteren was er een totale boycot, waarbij mensen niets meer kochten. De drukke winkelstraten van Istanbul waren leger dan ooit.
De regering ziet deze acties als een ‘provocatie’ en ‘aanzetten tot haat en vijandigheid’ en heeft al meer dan tien mensen opgepakt.
De staatszender TRT, die onafhankelijk zou moeten zijn, is onder het 22-jarige Erdogan-regime de spreekbuis van de regering geworden.
Intussen heeft de EU, na enkele weken van grootschalige protesten en onderdrukking in Turkije, voorzichtig laten weten dat de relatie met het land herzien zal worden. Markus Lammert, EU-woordvoerder externe betrekkingen, sprak van ‘zorgwekkende ontwikkelingen’ en zei dat Turkije zich zou moeten houden aan ‘Europese waarden’.
De EU stelt zich eindelijk steviger op tegen Erdogans onderdrukkende regime, terwijl Turkije steeds autocratischer wordt. In de beruchte Silivri-gevangenis zitten duizenden politieke gevangenen vast.
Het tij lijkt te keren. Na jaren van vruchteloze verzoening stuurt de EU krachtige signalen dat zij de steeds repressievere politiek van Erdogan thuis niet langer accepteert. Voor het eerst hebben drie belangrijke EU-instellingen, de Raad, de Commissie en het Parlement, gezamenlijk alle bijeenkomsten met Turkije voor onbepaalde tijd opgeschort. Het duurde meer dan tien jaar van onverschilligheid voordat de arrestatie van Istanbuls burgemeester Ekrem Imamoglu deze wake-upcall teweegbracht.
Nu wordt eindelijk bevestigd wat vooraanstaande mensenrechtenorganisaties en juridische experts al jaren benadrukken: met de ineenstorting van de rechtsstaat en het opheffen van de scheiding der machten, glijdt Turkije af naar een volledige autocratie, met een heerser die mogelijk voor het leven aanblijft.
Eindelijk lijkt men te erkennen dat Turkije, zowel EU-kandidaat als NAVO-bondgenoot, koploper is geworden in het aantal politieke gevangenen, duizenden in totaal. Het epicentrum van deze realiteit is een beruchte en angstaanjagende gevangenis niet ver van Istanbul.
Silivri-gevangenis
De Silivri-gevangenis huisvestte eind 2022 ongeveer 22.000 gedetineerden. Door de recente golf van arrestaties kan dat aantal nog hoger liggen. In het afgelopen decennium is het uitgegroeid tot de plek waar het regime dissidenten en activisten opsluit, een ‘concentratiekamp’ met meer dan 2.500 politieke gevangenen. Deze groep bestaat uit ongeveer 1.500 mensen gelinkt aan de Gülenbeweging, bijna 1.000 Koerdische activisten beschuldigd van banden met de PKK, en leden van verboden linkse groeperingen. Daarnaast zijn er politici, intellectuelen en journalisten, veelal prominente figuren met brede steun onder de oppositie.
De meest recente ‘gast’ is opnieuw een bekende naam: Ekrem Imamoglu, samen met medewerkers van zijn kantoor en aanverwante bedrijven. Zijn arrestatie heeft massale protesten in grote steden ontketend.
‘Het is koud in Silivri.’ Deze zin is een luguber refrein geworden om de barre omstandigheden in Turkijes grootste zwaarbeveiligde gevangenis te beschrijven. Die kou voelde ik zelf op een winterdag in 2015, toen ik buiten de gevangenis protesteerde tegen de opsluiting van mijn collega’s Erdem Gül en Can Dündar van de krant Cumhuriyet. Terwijl ik daar rilde, vertelden advocaten die naar binnen gingen over problemen met de verwarming. Ik kon me alleen maar voorstellen hoe de duizenden gevangenen binnen het nog zwaarder te verduren hadden.
Ik kon me alleen maar voorstellen hoe de duizenden gevangenen binnen het nog zwaarder te verduren hadden
Onder hen bevinden zich enkele bekende figuren. Mensenrechtenactivist Osman Kavala zit een levenslange straf uit op absurde gronden en heeft al acht jaar van zijn leven verloren. Voormalig HDP-leider Selahattin Demirtaş zit in zijn negende jaar achter tralies en riskeert een gevangenisstraf van 42 jaar. Kavala’s cel is een ijzige ruimte van 10 vierkante meter, met minimale toegang tot de buitenwereld. Ondanks meerdere uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens waarin hun vrijlating werd bevolen, weigert het regime hieraan gehoor te geven.
Ook andere prominente gevangenen bevinden zich in Silivri: TIP-parlementariër Can Atalay, stedenbouwkundige Tayfun Kahraman, en activisten zoals Mine Özerden en Çiğdem Mater, die in april 2022 werden gearresteerd vanwege de Gezi-protesten van 2013. De nationalistische leider Ümit Özdag, hoofd van de anti-immigratiepartij Zafer, is er eveneens opgesloten, net als de Koerdische politicus Ahmet Özer en tv-producent Ayşe Barım.
Journalisten vormen een constante groep gevangenen in Silivri. Bekenden als Kadri Gürsel, Musa Kart, Murat Sabuncu, Akin Atalay en de inmiddels overleden Aydin Engin zaten er op verschillende momenten sinds november 2016. Auteur Ahmet Altan, zijn broer Mehmet Altan en voormalige columnisten van de krant Zaman, zoals Ali Bulaç, Şahin Alpay en Mümtazer Türköne, werden er ook vastgehouden. Journalist en parlementariër Ahmet Şık, afkomstig uit de linkse hoek, heeft er eveneens een periode doorgebracht.
Een van de minst opgemerkte zaken is die van journalist Mehmet Baransu, winnaar van de Sedat Simavi Prijs van de Turkse Journalistenbond. Hij zit al tien jaar vast en heeft nog 26 jaar van zijn straf van 36 jaar te gaan. Zijn misdaad? Publicaties in de krant Taraf over corruptie en onregelmatigheden binnen het leger begin 2000, waarmee hij een groot taboe doorbrak. In tegenstelling tot andere gevallen krijgt zijn zaak weinig aandacht, omdat veel linkse en kemalistische media hem met minachting bekijken.
Deze verdeeldheid speelt Erdogan in de kaart. De gefragmenteerde media maken het gemakkelijker voor hem om kritische stemmen het zwijgen op te leggen. Een ander schrijnend voorbeeld is journalist Hidayet Karaca, voormalig hoofdredacteur van Samanyolu TV, die een absurde straf van 1.455 jaar kreeg wegens vermeende banden met de Gülenbeweging.
Silivri is een verzamelplaats voor iedereen die het regime wil uitschakelen
Silivri is al lang het toneel van wat je ‘roterende repressie’ zou kunnen noemen: de samenstelling van gevangenen verandert mee met de politieke machtsverschuivingen. In de jaren 2000 zaten hier militairen vast wegens vermeende staatsgrepen tijdens de Ergenekon- en Balyoz-processen. Later vulden gülenisten de cellen, beschuldigd van terrorisme. Nu is het de beurt aan de centristische kemalisten.
Als de term ‘concentratiekamp’ betekent dat een bepaalde groep mensen op één plek wordt verzameld, dan is Silivri inderdaad een moderne variant: een verzamelplaats voor iedereen die het regime wil uitschakelen. Daarom heeft de gevangenschap van Imamoglu, en het besluit van het Turkse ministerie van Justitie om een EU-delegatie geen toegang te verlenen, opnieuw de aandacht gevestigd op deze gevangenis.
Gelegen op zo’n 70 kilometer van Istanbul en geopend in 2008, beslaat de Silivri-gevangenis een oppervlakte van 1.035.247 vierkante meter, volgens de officiële cijfers. Het is een gigantisch complex en behoort tot de grootste gevangenissen in Europa en zelfs ter wereld. Het omvat negen gesloten en één open gevangenis, met acht ‘L-type’ en één ‘T-type’ faciliteit.
Daarnaast beschikt het complex over twee rechtszalen voor grote strafzaken, 500 woonunits, een staatsziekenhuis, een gezondheidskliniek, een centrale keuken, een restaurant, een bakkerij, een voetbalveld, een wasserette, een basisschool, een winkelcentrum en een kinderdagverblijf.
De tijden zijn duisterder dan ooit. Silivri’s poorten zijn makkelijk te passeren, maar wie eenmaal binnen is, hangt volledig af van de grillen van de politiek. Voor Turkijes politieke gevangenen is hoop schaars. Het land bevindt zich in een perfecte storm. De mensen in gevangenschap hebben alle externe aandacht nodig die ze kunnen krijgen.
Verzet tegen fascisme vraagt meer dan demonstreren alleen en organiseren is cruciaal, stelt Bas Heijne. In zijn bundel met essays van Ter Braak, Orwell en Camus verbindt hij hun inzichten met vandaag.
‘Menno ter Braak, George Orwell en Albert Camus zijn drie grote antifascistische verzetsauteurs uit de twintigste eeuw. Ze verdedigden alle drie de democratie tegen fascisme, en ook het communisme. Hun waarschuwingen blijven nog altijd relevant.’
Aan het woord is Bas Heijne (1960), auteur, journalist en essayist bij NRC. Hij heeft drie essays over nationalisme en fascisme van Ter Braak, Orwell en Camus opnieuw uitgegeven en van een uitgebreide inleiding voorzien, waarin hij ook kritisch kijkt naar onze huidige maatschappij. De drie teksten zijn de afgelopen jaren los verschenen bij de Amsterdamse uitgeverij Prometheus, maar verschijnen nu samen in een cassette. ‘Onderling verschillen de auteurs natuurlijk, maar er zijn ook opvallende overeenkomsten’, vertelt Heijne. ‘Ze hielden zich eerst met niet-politieke onderwerpen bezig. Maar de opkomst van het fascisme prikkelde hen om geëngageerd te worden. Hun teksten bieden lessen voor nu.’
De kracht van rancune
Cultuurcriticus en polemist Ter Braak (1902-1940) begon zijn schrijverscarrière met een focus op kunstzinnige onderwerpen. Hij hield zich onder meer bezig met de vraag wat een goede roman moest zijn, waarbij hij de discussie voerde over ‘vorm of vent’. Ook had hij een fascinatie voor en uitte hij kritiek op Hollywood-films. ‘Toch dwongen de politieke omstandigheden hem in de jaren dertig tot een meer geëngageerde houding. Hij besefte vroeg dat het fascisme een groot gevaar vormde. In 1936 schreef hij aan zijn beste vriend Edgar du Perron of het nog wel zin had om een levensverzekering af te sluiten. Ter Braak zag de nazi’s er voor aan heel Europa in de as te leggen. Zijn voorspelling bleek juist.’
‘Haat is immuun voor waarheidsvinding en feitelijkheid’
Namens het antifascistische Comité Weerbaarheid publiceerde Ter Braak het pamflet, waarin hij waarschuwde voor de kracht van rancune en haat als bindmiddel tegen democratie en de rechtsstaat. ‘Hij stelde dat degenen die deze emoties exploiteren een goudmijn in handen hebben. Dat wist Adolf Hitler is de jaren dertig als geen ander. Tegen getrouwen zei hij dat haat de enige emotie was waarop je bij de massa altijd kunt rekenen.’
Menno ter Braak in 1939. Beeld: Emiel van Moerkerken
Voorts bekritiseerde Ter Braak de illusie van democratie, die gelijkwaardigheid en gelijke kansen belooft, maar in werkelijkheid mensen ongelijk behandelt. Heijne: ‘Deze valse belofte leidt tot onvrede en teleurstelling, die vervolgens door populisten wordt uitgebuit. Dit fenomeen is ook vandaag de dag zichtbaar. Ongehoorde mensen, afgehaakten en degenen die zich voorbijgestreefd voelen, zijn dankbare doelwitten voor populistische politici. Rechtsradicale populisten beloven deze groepen dat zij vanuit hun underdogpositie weer de lakens kunnen uitdelen, tegen degenen die hen eerder negeerden.’
‘Haat is immuun voor waarheidsvinding en feitelijkheid. Ter Braak voorzag deze dynamiek al, hoewel hij waarschuwde dat je nooit twee tijdperken één-op-één moet vergelijken, maar wel bepaalde tendensen kunt herkennen. Mensen zoeken verbondenheid en gemeenschap, maar sluiten tegelijkertijd anderen uit. Vanuit een underdogpositie willen zij vaak domineren.’
Dit patroon is ook zichtbaar in de hedendaagse politiek, ziet Heijne. Hij wijst op Wilders’ tweets, waarin hij ministers schoffeert en intimideert, en op PVV-parlementariër Emiel van Dijk die in botsing kwam met PVV-staatssecretaris Ingrid Coenradie. Van Dijk zei dat gevangenen best met hun achten in één cel kunnen, een uitspraak die het goed doet bij de PVV-achterban, terwijl dit natuurlijk helemaal niet realistisch is, zelfs niet volgens de PVV-minister. ‘De partij van Geert Wilders wakkert agressie en hatelijkheid aan als methode om een deel van het electoraat achter zich te krijgen.’
Partijdigheid versus menselijkheid
De Britse schrijver en journalist George Orwell schreef zijn essay Over nationalisme na het einde van de Tweede Wereldoorlog. Hierin beschreef hij hoe mensen, zodra ze een ideologische positie hebben ingenomen, alles interpreteren vanuit die ideologie. Alles wat daarmee in strijd is wordt bestreden, terwijl het eigen kamp als heilig wordt beschouwd. Orwells boodschap is nog steeds actueel, zegt Heijne. ‘Mensen die bijvoorbeeld pro-Israël of pro-Palestina zijn, passen de waarheid aan om een wereldbeeld te creëren waarin geen ruimte is voor feiten die hen niet uitkomen.’
‘We hebben de neiging om de waarheid te buigen naar onze eigen overtuigingen’
Orwell stond bekend om zijn journalistieke, heldere schrijfstijl en gebruikte voorbeelden uit zijn eigen tijd om zijn punt te illustreren. Ondanks deze gedateerdheid blijven zijn inzichten nog steeds relevant voor nu, aldus Heijne. ‘Partijdigheid is niet alleen iets van anderen; het zit ook in onszelf. We hebben de neiging om de waarheid te buigen naar onze eigen overtuigingen. Een volwassen mens, zo stelde Orwell, zou dit moeten erkennen. Het is belangrijk om kritisch vermogen te ontwikkelen en je eigen overtuigingen regelmatig tegen het licht te houden.’
Een hogere liefde van de Franse schrijver Albert Camus verscheen in 1948 in boekvorm, maar delen ervan waren eerder gepubliceerd in verzetsbladen. Het bevat fictieve brieven aan een Duitse vriend, waarin Camus reflecteert op nationalisme. ‘Volgens Camus duldt nationalisme geen tegenspraak en verhardt het zich tot een dogma of ideologie’, legt Heijne uit. ‘Daarentegen ziet hij patriottisme als iets positiefs: het opkomen voor je eigen gewoontes en tradities, maar op een open en niet-agressieve manier. Het gaat om een milde vorm van je thuis voelen, een liefde voor je regio en gebruiken.’
In een van de brieven verwijt de Duitse vriend Camus dat hij niet van zijn land houdt. De vriend, die zich tot het nazidom heeft bekeerd, beweert dat zijn liefde voor Duitsland gebaseerd is op superioriteit en dominantie. Camus gebruikt dit argument tegen zichzelf en vraagt: ‘Hoezo hou ik niet van mijn land?’ Hij stelt dat echte liefde voor een land niet zonder kritiek kan bestaan. Zijn liefde voor Frankrijk is veelzijdig en vaak ongrijpbaar, geworteld in tradities en niet-dominante aspecten. Hij benadrukt dat je je thuis kunt voelen zonder anderen te onderwerpen.
Heijne vindt Camus’ analyse bruikbaar om het virulente nationalisme van de Russische president Vladimir Poetin te begrijpen, en het nationalisme van politici als Geert Wilders en Thierry Baudet. ‘Hun nationalisme is ook gebaseerd op agressie en overheersing. Camus ziet hierin het gevaar van ontmenselijking. Dit leidt tot een gebrek aan empathie en onverschilligheid. Dat je mensen niet langer als mensen ziet. Bootvluchtelingen worden door rechts-radicale politici beschreven als een gevaar, als een existentiële bedreiging, niet als mensen die lijden. Het wordt ons steeds gemakkelijker gemaakt anderen te ontmenselijken. We moeten de mens weer leren zien. Dat klinkt misschien zoetsappig, maar het is helemaal niet gemakkelijk, het verreist een enorme inspanning.’
Albert Camus. Beeld: United Press International
Camus en zijn Duitse vriend geloven allebei niet in God, maar geloven dat de mens zelf zin geeft aan het bestaan. Maar zijn Duitse vriend doet dit vanuit agressie, terwijl Camus gelooft in een vorm van humanisme. ‘Dit humanisme is niet sentimenteel of idealistisch, maar realistisch en veeleisend’, legt Heijne uit. ‘Het vraagt om een voortdurende inspanning om anderen als mens te zien en verantwoordelijkheid te nemen voor de mensheid en de planeet.’
Camus’ persoonlijke strijd wordt duidelijk in zijn ervaringen in Griekenland. ‘Terwijl hij geniet van de harmonie en schoonheid van de zee en de blauwe lucht, ziet zijn oog opeens een eilandje waar tegenstanders van het kolonelsregime worden gemarteld. Dit besef definieert hem: hij voelt de plicht om zich in te zetten voor slachtoffers en niet weg te kijken.’
Net als Ter Braak benadrukt Camus dat we niet langer onze schouders kunnen ophalen over wat er gebeurt, zegt Heijne. ‘Fascisme mag niet gebagatelliseerd worden. Linkse en liberale mensen moeten wakker worden en antwoorden vinden op de rechtse revolte. Ze hebben te lang geloofd dat het allemaal wel meeviel. Nu Donald Trump aan de macht is gekomen zijn we geschokt. Maar we hadden al veel eerder wakker moeten worden. De wake-up call is al te lang uitgesteld.’
Patriottisme
Heijne vindt, in navolging van Orwell en Camus, verbondenheid met je land of streek niet an sich verkeerd. ‘Orwell, vaak een ‘socialistische Tory’ genoemd, was zich bewust van de verbondenheid met zijn eigen cultuur en beschaving. Camus deelde dit inzicht. Beiden pleitten voor een patriottisme dat niet agressief of dominant is, maar juist een niet-dwingende binding met je omgeving benadrukt. Liberalen zijn vaak te gefixeerd op het individu en hebben te weinig oog voor de bredere context, de Umwelt. Het zoeken naar binding met je directe omgeving is een logisch principe, maar als je hier blind voor bent, betaal je de prijs. Dit verklaart ook de opkomst van iemand als Caroline van der Plas, die zich heel erg voorstaat op haar binding met de regio.’
‘Veel mensen hebben geen persoonlijke identiteit meer die losstaat van hun overtuigingen of levensstijl’
In tegenstelling tot patriottisme toont nationalisme maar weinig interesse in cultuur, vervolgt Heijne. Het gebruikt oppervlakkige kennis als wapen tegen anderen en richt zich vaak op macht. ‘Thierry Baudet pronkt met admiraal Michiel de Ruyter, niet met wetenschapper Hugo de Groot.’
Maar hoe zit het dan met nationalisme dat verdraagzaamheid centraal stelt, zoals het beeld van Nederland als het land waar de tolerantie is uitgevonden? Heijne: ‘Het zelfbeeld van Nederland als tolerant land is deels zelfmisleiding. Zwarte bladzijden uit de Nederlandse geschiedenis, zoals de genocide van Jan Pieterszoon Coen op de Banda-eilanden, worden vaak genegeerd. En wie dit rooskleurige beeld ter discussie stelt, krijgt tegenstand. Dat is ook begrijpelijk. Mensen hebben de behoefte om ergens aan vast te houden, maar erkennen zelden hun fouten. In plaats daarvan geven ze andere krachten de schuld of creëren ze een boeman. Dit gebeurt zowel links als rechts. Wie zegt ooit over zichzelf, ik heb dit eigenhandig verprutst, en dat is helemaal mijn eigen schuld?’
Heijne wijst in dit verband op het fenomeen ‘identity fusion’: mensen laten hun identiteit samenvallen met een zaak of overtuiging. ‘Iedere aanval op die zaak wordt ervaren als een persoonlijke aanval. Dit leidt tot overgevoeligheid en een wereldbeeld waarin de buitenwereld puur bedreigend is. Veel mensen hebben geen persoonlijke identiteit meer die losstaat van hun overtuigingen of levensstijl. Dit belemmert een gezonde debatcultuur en een vitale democratie.’
Leren van de geschiedenis
Is het fascisme terug van weggeweest? ‘Hoewel de geschiedenis zich nooit letterlijk herhaalt kunnen we wel leren van patronen’, antwoordt Heijne. ‘Zo kun je Trump ook vergelijken met de negentiende-eeuws Franse keizer Napoleon III, het neefje van Napoleon, die corruptie vrij spel gaf en als autoritaire leider optrad. Het is niet altijd nodig om naar de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw te kijken om historische parallellen te trekken.’
‘Toch zijn er ook lessen uit die tijd’, nuanceert Heijne zichzelf. ‘In 1929, toen de verfilming van de beroemde anti-oorlogsroman Im Westen nichts Neues van Erich Maria Remarque een enorm succes werd, gooiden nazi’s stinkbommen en muizen in bioscopen en vielen ze Joodse bezoekers aan. Bioscopen sloten hun deuren, en de latere propagandaminister Joseph Goebbels claimde dit als een overwinning van de vrijheid van meningsuiting. Dit soort omkering van feiten zien we ook terug bij hedendaagse figuren zoals de Amerikaanse vicepresident James David Vance. Hoewel het belangrijk is om geen overhaaste vergelijkingen te maken, mogen we niet blind zijn voor parallellen. Het doel blijft vaak hetzelfde: de vernietiging van de liberale democratie.’
‘Politici zoals Wilders exploiteren haat en boosheid, omdat hun praktische politiek vaak mislukt’
En hoe zit het dan in Nederland? Krijgen we hier straks ook Amerikaanse toestanden? ‘In Nederland lijkt autocratie onwaarschijnlijk, maar er is wel sprake van het kapitaliseren van onvrede en het propageren van totale afwijzing’, zegt Heijne. ‘Politici zoals Wilders exploiteren haat en boosheid, omdat hun praktische politiek vaak mislukt. Ter Braak beschreef dit fenomeen al: een appel aan de massa om ‘het goed te maken’, terwijl de ander wordt afgeschilderd als degene die alles kapot maakt en gehaat moet worden.’
Intellectueel engagement
Kun je Ter Braaks rancune-theorie ook toepassen op extreemlinks, waar eveneens sprake is van rancune en jaloezie? ‘Hoewel linkse partijen vaak mooie woorden gebruiken, zijn ook linkse mensen niet vrij van menselijke tekortkomingen’, observeert Heijne. ‘Mensen blijven immers mensen. Het geloof in goede bedoelingen onderschat de realiteit van onze menselijke natuur.’ Heijne stoort zich daarnaast aan wat hij noemt ‘bevoogdende categorieën’, waarin mensen wordt voorgeschreven hoe ze moeten denken op grond van hun ‘identiteit’.
Maar we moeten het ‘gevaar’ van deze ideeën niet overschatten, benadrukt hij. ‘Het zogenoemde woke-denken heeft enige invloed op musea en uitgeversbeleid, toch blijft deze invloed beperkt. Woke wordt inderdaad soms geïdeologiseerd en in puriteinse vorm kan het leiden tot scherpslijperij. Niettemin bevat veel van wat er wordt gezegd een kern van waarheid. Je kunt het zien als een poging het idee van gelijkwaardigheid ook echt handen en voeten te geven in de maatschappelijke werkelijkheid. De ontsporingen daargelaten, dat lijkt mij alleen maar goed.’
Kritischer is hij over de neiging van links om altijd maar weer op de barricaden te klimmen. ‘Ik vraag mij zeer af of demonstraties wel het gewenste effect sorteren. Ik vrees eigenlijk het tegenovergestelde. Radicaal-rechts misbruikt bewegingen als Extinction Rebellion en Black Lives Matter door hun boodschap te verdraaien. De reactie van rechts is vaak heftiger, beter georganiseerd én effectiever. Rechts weet progressieve bewegingen te framen als extremistisch en ondermijnt daarmee hun boodschap. Daar zouden protestbewegingen veel meer op voorbereid moeten zijn, om effectief terug te kunnen slaan.’
Engagement is niet verkeerd, maar doe dit met wijsheid. ‘Als intellectueel heb je wel eens ongelijk, maar het blijft belangrijk dat je je kritisch verhoudt tot je eigen omgeving en tijd. Het is een drogreden om te stellen dat omdat cultuurcritici in het verleden paniek zaaiden over het gevaar van stoommachines cultuurkritiek per definitie de plank misslaat. In 2007 schreef ik het boek Onredelijkheid. Ik ben natuurlijk geen profeet, maar achteraf gezien heb ik bepaalde ontwikkelingen goed gezien. Tegelijkertijd had ik ook ongelijk over andere zaken en besef ik dat ik sommige onderwerpen niet kritisch genoeg tegen het licht heb gehouden. Orwell benadrukte het belang van kritisch vermogen: je eigen opvattingen blijven onderzoeken. Dat probeer ik ook te doen in mijn werk. Het gaat niet om het relativeren van je diepste overtuigingen, maar je moet wel je eigen opvattingen steeds toetsen. Het is essentieel om checks and balances in je eigen denken te hebben.’
George Orwell in 1943. Beeld: Britse vakbond voor journalisten (BNUJ)
Geëngageerde intellectuelen hebben het vaak bij het verkeerde eind gehad. Sommigen kozen voor het fascisme, velen voor het communisme. In reactie daarop klonk vervolgens het pleidooi om intellectueel engagement maar achterwege te laten. Wijlen VVD-politicus Frits Bolkestein schreef het boek De intellectuele verleiding, waarin hij vooral de linkse intellectuelen hekelde en het pragmatisme prees. Heijne. ‘Maar ook pragmatisme kan tot nare gevolgen leiden. Als staatssecretaris was Bolkestein verantwoordelijk voor export van bepaalde grondstoffen naar Irak, waardoor Saddam Hoessein chemische wapens kon maken.’
Boeken en essays zijn vaak een reactie op de tijd waarin ze geschreven worden, benadrukt Heijne. ‘Ter Braak moest bijvoorbeeld reageren op de uitdagingen van zijn tijd. Zijn teksten waren geen historische studies achteraf, maar reflecties op zijn eigen tijd. Het is belangrijk om niet door een roze bril naar je omgeving te kijken, maar met een zo scherp mogelijke blik. Soms loensen we, maar het gaat erom die blik steeds opnieuw af te stellen.’
Nadenken heeft zin
In hoeverre hebben Ter Braak, Camus en Orwell daadwerkelijk effect gehad met hun waarschuwingen en aansporingen? ‘Het is moeilijk te meten’, aldus Heijne. ‘Hun levensverhalen zijn tragisch: Ter Braak pleegde zelfmoord in mei 1940, Orwell schreef zijn laatste boek vlak voor zijn vroegtijdige dood in 1950 aan tuberculose, terwijl het communisme toen nog springlevend was, en Camus aarzelde na de oorlog om zijn boek uit te brengen. Hij wilde Duitsland niet opnieuw als vijand neerzetten, omdat hij geloofde in het nieuwe Europa. Deze gedachte is blijven bestaan, hoewel ze nu steeds meer onder druk staat. Camus had reden tot hoop, maar stierf in 1960, teleurgesteld door de keuze van mensen voor ideologieën zoals het communisme, dat door zijn voormalige vriend en strijdmakker Jean-Paul Sartre werd omarmd.’
‘Ideeën zoals de omvolkingstheorie zijn mainstream geworden’
‘Aan de andere kant zijn Ter Braak, Orwell en Camus inspiratiebronnen gebleven. Zo vertelde Henk Hofland veel van Ter Braak te hebben geleerd. Orwells werk wordt nog steeds gretig gelezen, net als de essays van Camus, die in Frankrijk in pocketuitgaven blijven verschijnen. Toch blijft het grote kwaad moeilijk te stoppen. Het idee dat jij als individu de loop van de geschiedenis kunt veranderen, getuigt van mateloze zelfoverschatting. Maar bewustwording en het wakker schudden van mensen zijn wel mogelijk. Toen ik onlangs een praatje hield tijdens de presentatie van deze drie essays bij boekhandel Paagman, waar zo’n 150 mensen aanwezig waren, vroeg ik wie zich zorgen maakt over de huidige ontwikkelingen. Bijna iedereen stak zijn hand op. Dit toont het belang van bewustwording en samenwerking. Links moet het ‘narcisme van kleine verschillen’ opzijzetten en meer samenwerken, wat GroenLinks en PvdA nu ook lijken te gaan doen. Nadenken heeft zin. Het gaat erom wat er in je hoofd gebeurt, ook al is dat moeilijk te meten. Het werk van Ter Braak, Camus en Orwell blijft relevant, omdat het ons helpt kritisch te blijven en onze blik scherp te stellen.’
Hoe hoopvol kunnen we zijn over onze toekomst? Heijne denkt even na. ‘Er is wel hoop, maar mijn geloof ligt vooral in een sceptisch humanisme’, antwoordt hij. ‘Het is belangrijk om de mens los te zien van zijn context en mensen niet tot sjablonen te reduceren, want dat leidt tot ontmenselijking. We moeten verantwoordelijkheid nemen.’
Heijne was niet zo lang geleden in discussie met theoloog Stefan Paas in de ‘Ongelooflijke Podcast’ van de Evangelische Omroep. Paas had waardering voor Camus’ humanisme, maar merkte op dat veel mensen daarin niet geloven. ‘Daar ben ik het eigenlijk wel mee eens. Maar dat betekent niet dat ik voor een verloren zaak vecht. Vaak komt het besef pas als de realiteit schrijnend wordt, wanneer we lijken zien liggen op straat, verdronken bootvluchtelingen of de slachtoffers in de tot puin geschoten Gazastrook. Pas als het pijn doet zien we de mens achter de cijfers en gebeurtenissen.’
‘Ik ben geen pacifist. We hebben wapens nodig om ons te verdedigen tegen Poetin. Pacifisten laten anderen vaak de kastanjes uit het vuur halen, zoals Orwell terecht opmerkte in zijn essay. Poetin lijkt minder sterk dan hij zich voordoet, maar de geopolitieke situatie is complex, zeker met de Verenigde Staten als halve of hele bondgenoot van Rusland nu.’
Strategieën ontwikkelen
‘Nee, ik ben niet hoopvol in de zin dat alles goed zal aflopen’, besluit Heijne. ‘Radicaal-rechts is erg sterk op sociale media, en ideeën zoals de omvolkingstheorie zijn mainstream geworden. De politieke verschuivingen zijn duidelijk, maar veel mensen zijn blind voor de georganiseerde processen die hierachter zitten. Demonstreren uit woede is naïef, gezien de goed georganiseerde krachten die daartegenover staan en je framen. In plaats van demonstreren, moeten we ons richten op organiseren. Het is belangrijk om strategieën te ontwikkelen die de boodschap versterken en weerstand bieden tegen de leugens en framing van radicaal-rechts en hun aanval op de liberale democratie.’
De samenwerkende regionale moskeekoepels (K9) hebben het Openbaar Ministerie (OM) verzocht een onderzoek in te stellen tegen Israel Heartland en Christenen voor Israël. Dit schrijft de Rotterdamse moskeekoepel SPIOR in een persbericht.
Het K9-verzoek volgt op onthullingen van het programma BOOS en journalistiek onderzoek door Investico, De Groene Amsterdammer en Nederlands Dagblad. Israel Heartland en Christenen voor Israël steunen illegale Israëlische kolonisten op de Westelijke Jordaanoever met donaties. Met dit geld worden mogelijk ook wapenaankopen gefinancierd.
De K9 vraagt het OM te onderzoeken of de activiteiten van de christenzionistische organisaties in strijd zijn met de openbare orde, zoals bedoeld in artikel 2:20 van het Burgerlijk Wetboek.
Volgens internationaal recht, waaronder de Vierde Geneefse Conventie, is het overbrengen van de eigen burgerbevolking naar bezet gebied verboden. Het Internationaal Gerechtshof heeft dit bevestigd. De moskeekoepels stellen dat de donaties bijdragen aan het bestendigen van deze illegale situatie.
Bovendien vreest de K9 dat de financiële steun mogelijk ten goede komt aan personen of organisaties die door Nederland en/of de Europese Unie gesanctioneerd zijn. Indien onrechtmatigheden worden vastgesteld, verzoeken de koepels het OM via de rechter een verbod en ontbinding van deze organisaties te vorderen.
De theoloog en activist Remco van Mulligen, die het BlueSky-account van het pro-Palestijnse Christelijk Collectief beheert, noemt het K9-verzoek een ‘klasse actie’.
Een nieuw steunfonds is opgericht voor Palestina-demonstranten die juridisch worden vervolgd vanwege hun activisme en daardoor in financiële problemen komen. Dit bericht The Rights Forum.
Het fonds, dat gisteren werd gelanceerd, richt zich op mensen die niet voldoende middelen hebben om juridische hulp in te schakelen, maar ook niet in aanmerking komen voor een sociaal advocaat.
De bekende Amsterdamse activist Frank van der Linde, die het fonds beheert, legt uit dat het bedoeld is voor mensen die ’tussen wal en schip belanden’. Activisten kunnen via Palestinasteunfonds.nl een aanvraag indienen voor financiële steun tot maximaal duizend euro. Tegelijkertijd zoekt het fonds donateurs die het initiatief willen ondersteunen. Een bemiddelde Nederlander achter het fonds, die vanwege gezondheidsredenen niet fysiek actief kan zijn, wil op deze manier bijdragen aan de Palestijnse zaak. Van der Linde benadrukt dat zij via het fonds direct hulp kunnen bieden aan degenen die het nodig hebben.
Het fonds bekijkt de komende periode hoe het initiatief zich ontwikkelt. ‘Als het storm loopt met aanvragen, zullen we snel een stichting oprichten’, aldus Van der Linde. Mocht de huidige vorm door het succes niet werkbaar blijken, wordt overwogen ook andere groepen te steunen, mits het oorspronkelijke budget voor Palestina-activisten geoormerkt blijft.
Het initiatief komt voort uit een realiteit waarin solidariteit met Palestijnen vaak wordt gecriminaliseerd. The Rights Forum spreekt van een groeiend gebruik van ‘lawfare’ om ongewenste stemmen juridisch aan te pakken. De organisatie juicht het fonds toe en ziet het als een aanvulling op bestaande steun zoals die van het European Legal Support Center (ELSC). Recent won ELSC een zaak waarbij een Palestijnse werknemer onterecht werd ontslagen vanwege zijn uitgesproken steun voor de Palestijnse zaak. Hij kreeg een hoge schadevergoeding.
Ik heb haar een keer in het echt gezien: Ingrid Coenradie. Het was op de verkiezingsavond van Leefbaar Rotterdam bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022. We waren in een café op het Stadhuisplein en iedereen was in afwachting van de uitslagen. Coenradie kwam in mijn herinnering op hoge hakken binnen, geflankeerd door een hele groep mensen. Iedereen keek op. Hier stond het nieuwe talent van Leefbaar Rotterdam, die vanuit het niets op de tweede plek van de kandidatenlijst was beland.
Dat was opvallend: de in Leefbaar-kringen populaire Tanya Hoogwerf moest Coenradie voor laten gaan, net als andere zittende raadsleden. Ze was een onbeschreven blad. Wat ze precies gedaan had? Ze was ergens manager geweest. Beetje vaag. Na de Leefbaar-overwinning van die avond ging het snel: ruim een jaar later was ze fractievoorzitter en inmiddels kennen we haar als de PVV-staatssecretaris die gevangenen vervroegd vrijlaat, tegen de wil van Geert Wilders in.
Dat krijg je nou als je geen partijorganisatie bouwt. Dan zit je altijd te springen om personeel, zeker als je opeens 37 zetels haalt terwijl je ongeveer de helft van dat aantal had verwacht. Als je dan ook nog bewindspersonen moet leveren wordt het een hele tour overal goede mensen neer te zetten. Zo werd Coenradie, zonder enige PVV-achtergrond, opeens staatssecretaris. Zou Wilders blij met haar zijn?
Staand slapen
Coenradie trekt zich weinig aan van de bezwaren van Wilders tegen het vervroegd vrijlaten van gevangenen. Er is nu eenmaal een cellentekort en dit is de beste oplossing, aldus de staatssecretaris. Een PVV-bewindspersoon die voor een redelijke, bestuurlijk haalbare oplossing kiest, dat komt niet zo heel vaak voor. Hoe anders is dat bij de rest van haar partij: bij een commissievergadering stelde PVV-Kamerlid Van Dijk voor dat er desnoods acht mensen per cel staand moesten gaan slapen.
Wordt het niet eens tijd voor wat meer waardering voor deze PVV-staatssecretaris?
Deze week was het weer raak: Marjolein Faber wil vrijwilligers een lintje ontzeggen omdat ze die krijgen vanwege hun goede zorgen voor asielzoekers. Premier Schoof en minister Uitermark moesten ingrijpen om het praktisch op te lossen. Coenradie liet voor de camera’s weten dat ze de eenheid van het kabinetsbeleid miste en dat ze zelf wel voor die lintjes zou hebben getekend, helemaal in lijn met hoe het grootste deel van de Tweede Kamer de kwestie had willen afhandelen.
Wordt het niet eens tijd voor wat meer waardering voor deze PVV-staatssecretaris? Er duikt steeds weer een filmpje op waarin Coenradie tijdens de campagne van Leefbaar Rotterdam zegt dat we geen excuses gaan aanbieden voor wie we zijn, dat de Nederlandse cultuur onder druk staat, dat links-extremistische activisten hun gedachtengoed aan anderen willen opdringen en dat er te veel ‘woke waanzin’ is. Voor politieke tegenstanders een teken dat ze niet deugt.
Veel kritiek
Dat er op de PVV veel aan te merken valt is geen discussie. Dat je je er beter niet bij aan kunt sluiten ook niet. Erop stemmen? Ook geen goed plan. Toch wordt het tijd iets genuanceerder naar PVV’ers te kijken. Vergelijk Coenradie met Van Dijk, die een nazi-methode – dixit Joost Eerdmans – wil inzetten om geen gevangenen vrij te hoeven laten en het gevangenispersoneel opzadelt met enorme risico’s. Coenradie probeert problemen op te lossen, ook als ze niet in haar eigen ideologische bubbel passen.
Als je dit schrijft, weet je wat de reacties zijn: Coenradie is een fascist, want ze heeft de verkeerde keus gemaakt door bij de PVV te gaan. Nou ja, ik zou dat zelf ook niet doen, maar ze heeft getekend voor het hoofdlijnenakkoord, en dat wordt ook onderschreven door de VVD en Pieter Omtzigt. Is dat akkoord rechts en niet migratievriendelijk? Zeker. Zijn er redenen om daartegen te zijn? Ook. De vraag is: maakt dit Coenradie een fascist of iemand waarmee je het oneens bent?
Ik ga voor dat laatste: ik prijs me gelukkig met een PVV-staatssecretaris die haar werk goed probeert te doen en waar Wilders zich ongetwijfeld enorm aan stoort. Een geluk bij een ongeluk.
Paus Franciscus heeft toestemming gegeven voor de heiligverklaring van de Armeense aartsbisschop Ignatius Maloyan, die in 1915 tijdens de Armeense Genocide werd vermoord. Dat meldt de Turks-Armeense krantAgos.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de bisschop, samen met 13 nonnen en 600 andere christenen, opgepakt. In juni 1915 werden ze allemaal vermoord, nadat ze hadden geweigerd zich tot de islam te bekeren.
Maloyan werd in 1869 geboren in de provincie Mardin, in het zuidoosten van het huidige Turkije. In 1883 werd hij door de kerk naar Libanon gestuurd, waar hij voor het eerst als bisschop diende. Hij sprak vloeiend Arabisch en Turks en deed onderzoek naar heilige geschriften in het Egyptische Alexandrië.
In 1911 werd hij door paus Pius X benoemd tot aartsbisschop van Mardin.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog vermoordde het Jong-Turkse regime onder leiding van Enver en Talat Pasha anderhalf miljoen christenen. Turkije ontkent nog steeds dat Armeniërs, Assyriërs en andere minderheden doelbewust zijn uitgeroeid.
Onlangs werd bekend dat Armenië de internationale erkenning van de genocide geen prioriteit meer geeft.
De heiligverklaring zal dit jaar plaatsvinden. De datum is nog niet bekendgemaakt.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
