Minister Caspar Veldkamp reageert op de brief van onder andere oud-ministers om meer te doen om de oorlog in Gaza te stoppen. Hij voert wel degelijk stevige gesprekken en veroordeelt regelmatig acties van Israël, zegt hij in een interview metTrouw.
Hij heeft de brief nog niet gelezen, erkent hij tegenover de krant. Wel is hij zich bewust van de ernst van de zaak. De brief die werd ondertekend door vijftig oud-ministers, ambassadeurs en ambtenaren waaronder Jan Pronk (PvdA), Jozias van Aartsen (VVD), Ben Bot (CDA) en Laurens Jan Brinkhorst (D66), deed veel stof opwaaien. De Nederlandse regering moet aan de ‘goede kant’ van de geschiedenis gaan en meer doen om de ‘genocidale oorlog’ in Gaza te stoppen, zo was de boodschap.
Het verwijt dat hij wel tegen Rusland durft op te staan maar niet tegen Israël, herkent hij niet, zegt de minister. ‘Ik heb vorige week de humanitaire blokkade van Israël op de Gazastrook veroordeeld, en ook de blokkade op de elektriciteitsvoorziening. Dat heb ik ook aan de Israëli’s meegedeeld.’
Veldkamp legitimeert het gebrek aan harde actie door ’te kiezen voor diplomatie’. Hij wil Israël en Hamas weer aan tafel krijgen, zo legt hij uit. ‘Zolang ik meen dat een praktische diplomatieke inzet kans maakt, geef ik dat voorrang boven het afgeven van publieke verklaringen.’ Ook geeft hij aan dat de gesprekken die hij voert ‘soms een buitengewoon kritisch karakter hebben’.
Zijn uitleg zorgde direct voor ophef op sociale media. ‘Geen woord over de grondwettelijke en internationaalrechtelijke verplichtingen die Nederland aan de laars lapt door niet aan te dringen op naleving van uitspraken van het International Court of Justice (ICJ). Veldkamp creëert een comfortabele werkelijkheid waarin hij de hardwerkende maar miskende held is. En zijn criticasters gemene leugenaars’, schrijft Berber van de Woude van The Rights Forum.
‘Dat je aangesproken wordt door mensen met zó veel kennis en ervaring (>200 jaar politiek/diplomatiek, uit 4 stromingen) en niet eens de moeite neemt om eerst hun brief te lezen’, reageert Michiel Servaes, algemeen directeur van Oxfam Novib.
De brief was overigens gericht aan het gehele kabinet en minister-president Schoof in het bijzonder. Van andere politici is nog geen reactie vernomen.
Een week na de arrestatie van Ekrem Imamoglu, de belangrijkste rivaal van president Erdogan, nemen de protesten af, maar de spanning in Turkije blijft hoog. Ondertussen behoudt Erdogan zijn controle over de macht, aldus Turkije-watcher Yavuz Baydar.
De massale protesten die uitbraken na de arrestatie van Ekrem Imamoglu, burgemeester van Istanbul, lijken af te nemen nu we de tweede week ingaan. De demonstraties, grotendeels geleid door universitaire studenten, een generatie die is opgegroeid onder Erdogans bewind, werden met brute politiegeweld en huisinvallen beantwoord. Volgens officiële cijfers zijn bijna 1.500 mensen opgepakt. Het aantal gearresteerden dat in afwachting van een proces naar de gevangenis is gestuurd, schommelt tussen de 200 en 600. Of de bijeenkomsten zullen doorgaan, blijft een vraag.
Özgür Özel, leider van de CHP
Eén reden voor de afname van de protesten is de afschrikwekkende werking van de massale politiemobilisatie. Een andere reden ligt bij een belangrijke politieke speler die, verrassend genoeg, op het toneel is verschenen om president Erdogan uit te dagen en uit balans te brengen. De grootste oppositiepartij, de CHP, heeft aangekondigd de nachtelijke demonstraties te beëindigen. In plaats daarvan heeft de partij opgeroepen tot een bijeenkomst komende zaterdag aan de Anatolische zijde van Istanbul. Özgür Özel, de leider van de CHP, die zich ontpopte als een krachtige en luidruchtige figuur met een scherpe retoriek, begint nu een gematigder toon aan te slaan. Hij verklaarde dat de partij zich zal richten op het verzamelen van minimaal 17 miljoen handtekeningen in het hele land om Erdogan en zijn bondgenoot Devlet Bahçeli onder druk te zetten om vervroegde verkiezingen uit te roepen.
Dit kan echter een verkeerde strategie zijn, want de recente geschiedenis laat zien dat Erdogan degene is die uiteindelijk bepaalt wanneer het moment rijp is. Hij heeft de controle over vier machtsblokken, waaronder de media, en volgt doorgaans zijn eigen koers. Een week die Turkije voor het eerst in twaalf jaar op zijn grondvesten deed schudden, lijkt zijn houding dan ook niet te hebben beïnvloed. Hij houdt vast aan zijn harde retoriek en herhaalt dat nog grotere klappen voor de belangrijkste oppositiepartij op komst zijn. Daarmee doelt hij waarschijnlijk op strengere maatregelen tegen de huidige partijleiding en mogelijk de nietigverklaring van het laatste CHP-congres, dat Özel aan de macht bracht. Bekend is dat er een grootschalig onderzoek loopt naar beschuldigingen dat er steekpenningen zijn betaald aan afgevaardigden om op Özel te stemmen. Er gaan sterke geruchten dat verschillende CHP-parlementsleden binnenkort hun parlementaire onschendbaarheid kunnen verliezen in verband met deze zaak.
Imamoglu is een symbool geworden van hoe Turkije verandert in een Centraal-Aziatische republiek
Özel blijft euforisch klinken, zelfs zegevierend, maar de feiten spreken voor zich: burgemeester Imamoglu zit nog steeds in de gevangenis in plaats van vrijgelaten te worden, en geen enkele juridisch expert kan voorspellen hoe lang hij daar zal blijven. Gezien de gevallen van Selahattin Demirtaş, de voormalige leider van de pro-Koerdische HDP, en Osman Kavala, een prominente figuur uit het maatschappelijk middenveld, die ondanks uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens respectievelijk negen en acht jaar gevangen zijn gehouden, lijkt het realistisch om aan te nemen dat Imamoglu minstens tot de volgende verkiezingen vastzit.
Noch Özel, noch veel analisten in Turkije lijken zich volledig bewust van de nieuwe fase die Erdogan heeft ingeluid. Imamoglu is een symbool geworden van hoe Turkije verandert in een Centraal-Aziatische republiek, waar de oppositie slechts ‘op papier’ bestaat of volledig wordt uitgeschakeld.
Beeld: Angelos Tzortzinis/AFP
‘Op het eerste gezicht lijkt dit op een bekende operatie, een tegengif verspreiden om het gif te neutraliseren, zoals eerder is gezien bij hardhandig optreden tegen de zogenoemde ‘FETÖ’-beweging (de Gülen-beweging), dissidente intellectuelen, journalisten en de Koerdische beweging en haar leiders’, schreef Menderes Çinar, een vooraanstaand politicoloog, in een scherpe analyse die afwijkt van het over-optimistische kamp van de oppositie.
‘Toch’, vervolgde hij, ‘deze diagnose weerspiegelt niet volledig de realiteit. Dit keer breidt de regering niet alleen haar doelen en vijanden uit, maar betreedt ze ook een nieuwe, meedogenloze fase, zonder politiek of moraal, waarin ze bereid is alle mogelijke destructieve gevolgen te accepteren in haar strategie en acties tegen de oppositie en haar leiders.’
Twee vliegen in één klap
Erdogan had in de herfst, samen met zijn bondgenoot Bahçeli, zijn grote gok al ingezet. Hij bood PKK-leider Abdullah Öcalan een ‘recht op hoop’ aan na vijfentwintig jaar gevangenschap, in ruil voor de ontbinding van zijn organisatie. Hiermee rekende hij erop dat hij de steun van de 57 parlementsleden van de pro-Koerdische DEM-partij kon winnen voor grondwetswijzigingen. Hiermee slaat hij twee vliegen in één klap: hij kan de termijnbeperkingen voor het presidentschap opheffen en tegelijkertijd een blijvende kloof tussen de CHP en DEM creëren, waardoor het verzwakken van de CHP eenvoudiger wordt.
Kort gezegd is Erdogan vastbesloten om de ruggengraat van de politieke oppositie in Turkije te breken en zichzelf een levenslang presidentschap te verzekeren. Dit is de grootste politieke gok die hij ooit heeft genomen. Of hij te vroeg zijn hand heeft gespeeld, hangt af van twee factoren: of de CHP haar band met de ontevreden seculiere achterban zal verliezen, en misschien nog belangrijker, of de DEM-partij haar zogenaamde ‘vredesproces’ in lijn met Erdogans machtsstructuur zal voortzetten. In elke analyse moeten deze partijen in samenhang worden beschouwd, want het slagen of falen van het regime hangt ervan af. Ja, Erdogan beschikt over alle instrumenten van onderdrukking, maar een verenigd front van Turkse en Koerdische kiezers zou een veel moeilijker obstakel voor hem vormen.
Irrationeel optimisme
Deze fase is moeilijker dan velen zich realiseren. Zoals gebruikelijk is er een golf van wat Turkije-expert Steven Cook ‘irrationeel optimisme’ noemt, de illusie dat dit het begin van het einde voor Erdogan is. Er zijn ook opnieuw termen opgedoken zoals ‘de overgang naar niet-competitief autoritarisme’ en andere academische woordspelletjes.
Het idee dat de rechtsstaat of de scheiding der machten nog steeds van kracht zijn in Turkije is een naïeve illusie. Sinds de regimeverandering in 2017 heeft Turkije zich al in die richting bewogen en is het een ‘veiligheidsstaat’ geworden met een groeiend militair-industriëel complex, wat Erdogan aanzienlijke speelruimte geeft in de chaotische wereldpolitiek van vandaag.
Het idee dat de rechtsstaat of de scheiding der machten nog steeds van kracht zijn in Turkije is een naïeve illusie
Niemand moet zichzelf voor de gek houden: Erdogan heeft de overhand en test opnieuw of de politieke oppositie zich kan organiseren.
‘Als de Turkse president erin slaagt zijn macht te behouden tijdens deze crisis, die zijn ongebreidelde ego zelf heeft gecreëerd, zal hij de repressie opvoeren’, schreef Cook. ‘Imamoglu zal niet de enige politicus zijn die juridische problemen krijgt. En net als na de Gezi Park-protesten zullen Erdogan en zijn adviseurs proberen de Turken verder te verdelen. Dit zal de culturele oorlogen in Turkije verdiepen en als rechtvaardiging dienen voor steeds strengere onderdrukking van Erdogans tegenstanders. Denk aan de zuiveringen na de mislukte coup in 2016, maar dan nog erger.’
Zoals Menderes Çinar concludeert: Onze grootste zorg is of we gewend zullen raken aan deze nieuwste oplegging door Erdogan, die zijn aanhangers dwingt om zich afhankelijk en gevangen te voelen bij hem.’
Het nieuwe regime in Washington is niet alleen van een onovertroffen brutaliteit, maar ook van een onovertroffen stupiditeit. Beide blijkt niet alleen daaruit dat men journalisten laat meelezen in een geheime conferentie op een openbare app – en de daardoor ontstane onrust vervolgens achteloos wegwuift als een storm in een glas water die wel overgaat. En ja, inderdaad, de nieuwe Trumptator doet zijn voorspelling gestand: ik kan doen wat ik wil, en kom toch overal mee weg.
Kan men deze ontsporing nog vooral als een blijk van ongeplande slonzigheid beschouwen, het toppunt van naïviteit werd deze week bereikt door de speciale Oekraïnegezant Steve Witkoff, een omhooggevallen vastgoedhandelaar die Trump ergens op de golfbaan heeft opgedoken, met het verstand van een kind.
In dat opzicht doet Trumps personeelsbeleid denken aan dat van wijlen Pim Fortuyn – als u nog weet wie dat was – en diens erven twee decennia geleden, toen op de kandidatenlijst van diens kortstondige LPF voor de Kamer en de ministersposten in het 88-dagen-kabinetje Balkenende-I types als platenbaas Herman Heinsbroek en pornobaas Cor Eberhard opdoken. In dit geval bleek vooral een kadasterkaart van het Gooi – wie is wiens buurman in welke villawijk – de sleutel te vormen.
Sinds 20 januari fungeert het Witte Huis als Poetinpraatpaal, waarbij alle Kremlinleugens onverkort worden overgenomen. Hoezeer Poetin ook Trump persoonlijk – een niet eens zo heimelijke bewonderaar van Poetins dictatoriale bestuursstijl, die hij in alles poogt te kopiëren – weet in te pakken, bleek in een interview van Witkoff begin deze week. Daarin verklaarde hij dat hij Poetin best mocht, dat die ‘geen slechte man’ is, en ‘superslim’. Dat laatste valt niet te ontkennen, al is er bij een zo oliedomme ezel als deze Witkoff niet veel nodig om de indruk van verpletterende superslimheid te maken.
Sinds 20 januari fungeert het Witte Huis als Poetinpraatpaal, waarbij alle Kremlinleugens onverkort worden overgenomen
Want waaruit bleek volgens Witkoff die onmetelijke goedheid van Poetin? Hij had na de mislukte moordaanslag op Trump afgelopen herfst in een kerk gebeden voor het herstel van ‘zijn vriend’ en Witkoff nu in Moskou een net nieuw door een Russische kunstenaar vervaardigd portret van Trump voor zijn Amerikaanse collega meegegeven, een gebaar dat deze oppernarcist bijzonder had ontroerd.
Hoe onvoorstelbaar dom moet je zijn, om daar niet alleen in te stinken, maar dit ook nog eens openlijk op de tv te etaleren. De hele wereld weet nu, hoe je zijn baas voor je karretje moet spannen. Een portret dat zijn ijdelheid streelt, en een dankgebed na een mislukte moordaanslag. Ja, dat laatste zou ik, Poetin zijnde, ook gepreveld hebben. Een dergelijke dwaas is voor de duivel een godsgeschenk.
Het herinnert aan het genante bezoek van toenmalig premier Jan Peter Balkenende en zijn minister van Buitenlandse Zaken Jaap de Hoop Scheffer aan het Witte Huis in 2009, nadat Nederland zich met hangen en wurgen – wel politieke, geen militaire steun – achter de illegale Amerikaanse inval in Irak had geschaard.
Balkenende werd toen door oorlogspresident Bush junior als ‘een van de grote leiders van Europa’ geprezen. Ja, u leest het echt. Op de bijbehorende foto’s stonden beide polderheren vervolgens te stralen als twee brave scholieren die net een pluim van de rector hadden gekregen. De hele wereld wist toen: zo pak je dus Nederlanders in.
Het inpakken van Nederlanders heeft alleen gelukkig wat minder rampzalige consequenties dan dat van Amerikanen. Terwijl Europa momenteel het kortzichtige zelfisolement van Den Haag inzake gemeenschappelijke Europese defensiesteun aan Oekraïne kan negeren, geldt dat helaas niet voor dat van Washington.
Zo’n radicale koerswijziging van een grootmacht, met dramatische consequenties voor de internationale constellatie, als gevolg van vergaande infantiliteit van een nieuwe leider kent een Europees precedent, en wel uit de Zevenjarige Oorlog (1756-1763).
Oostenrijk en Rusland hadden daarin bijna Pruisen op de knieën gedwongen, toen tsarina Elisabeth overleed. Haar opvolger, Peter III, was een even grote dwaas als Trump. Als tomeloos bewonderaar van de Pruisische koning Frederik de Grote trok de nieuwe tsaar in ruil voor een handvol Pruisische ridderordes meteen zijn troepen terug. Sterker: hij stak ze vervolgens zelfs in Pruisische uniformen en ging daarmee de (inmiddels dus gewezen) bondgenoot Oostenrijk te lijf.
Ter geruststelling: met Peter liep het niet goed af. Binnen een half jaar werd hij om verdere schade voor Rusland te voorkomen vermoord.
Kan een fusiepartij van PvdA en GroenLinks de bij deze partijen weggelopen witte en bi-culturele Nederlanders aan zich binden zoals vanouds? Wat is daarvoor nodig, denk je?
Jakob de Jonge, kunstenaar
‘Ik ben bang van niet. Een fusie van GroenLinks en PvdA wordt één grote liberale partij, geen linkse partij. Dus een beetje de VVD van de jaren negentig. Dan is het standaard links met een beetje liberaal met af en toe wat progressieve ideeën over homorechten en klimaat, dat soort veilige onderwerpen. Een grijze middenpartij, zonder linkse identiteit.
Ze zijn niet in staat zijn om een helder verhaal te vertellen. Bijvoorbeeld over kwesties zoals als Gaza en Oekraïne. Ze hebben ook geen verhaal over de crises waarmee mensen te maken hebben, zoals de huizencrisis, betaalbaarheid van het leven en de grote ongelijkheden in de wereld. Er ligt geen overkoepelend verhaal dat voor mensen overtuigend genoeg is om te zeggen daar geloof ik in.
Dat heeft er alles mee te maken dat zij weigeren de oorzaken aan te wijzen van de crisis waarin we ons bevinden en die zijn met een echt links verhaal wel degelijk uit te leggen. Ons economisch systeem zit op zo’n manier in elkaar dat alleen maar een kleine groep ultrarijken profiteert. De grote monopolisten, de grote banken, financiële instellingen, dat zijn degenen die er met het grote geld van door gaan en de hele economie is er op gericht dat zij door middel van hypotheken, huren, allerlei monopolistische praktijken profiteren van de arbeid van anderen. Dat durven deze partijen niet aan de orde te stellen, omdat zij teveel met deze neoliberale hoek samenwerken. Dus ik denk dat dit eigenlijk kansloos is.’
Ahmed Abdillahi, postbezorger
‘Zo’n fusiepartij kan daar vrees ik geen verandering in brengen, omdat veel mensen, met name veel boze witte mensen, echt niks hebben met GroenLinks. Ze geloven er niet in dat daaruit iets positiefs voor hen zal uitkomen. Wat dat betreft zit dat geloof er ook niet in bij biculturele Nederlanders. Velen zijn naar andere partijen gegaan, die kunnen ze niet zomaar terughalen.
Ze zitten echt in een moeilijke positie. De hoogopgeleide klassen van GroenLinks en PvdA doen dit enkel alleen maar om hun eigen hachje te redden. Maar wat betreft de andere groepen die zijn weggelopen, daar heb je veel meer voor nodig. Dan moet de focus terug naar traditionele sociaal-democratische waarden van vroeger, zonder daarbij onze huizensector, zorg, openbaar vervoer, energie in de uitverkoop te doen, zoals de PvdA heeft gedaan in Rutte II. Ze moet ook echt achter minderheden staan. En niet alleen maar lippendienst bewijzen tijden verkiezingen. Voor veel mensen gaat de fusie langs hun heen. Het gaat niet over de mensen, maar over poppetjes in Den Haag. Deze fusie meer kwaad teweegbrengen, denk ik. De tijd zal het leren.’
Foto: Ruben Arnhem
Ruben Arnhem, docent
‘Ongelofelijk dat GroenLinks en de PvdA in tijden van wereldwijde verrechtsing, het weer willen proberen om hun achterhaalde communistische en socialistische idealen te verkopen. Het volk is overheidsbemoeienis zat. Nu worden wij als burger door onder andere Brussel continu lastiggevallen met onzinwetten zoals het verbod op plastic rietjes en het afschalen van benzine-auto’s. Moeten we nu met GroenLinks afwachten tot ze onze welverdiende all inclusive vakantie naar Alanya afpakken vanwege klimaatgedram? Gaat de PvdA weer ondernemers remmen in hun groei door ze lastig te vallen met allemaal bemoeizuchtige regels? Hopelijk realiseren de GroenLinks-stemmende havermelkelite en de hardwerkende PvdA-arbeider zich dat ook zij met een achterhaalde GroenLinks-PvdA achteruit zullen gaan in plaats van vooruit.’
Mostafa Hilali, militair
‘Deze vraag leidt tot een gevecht tussen mijn hoofd en hart. Mijn hart zegt dat de PvdA en GroenLinks zich weer moeten richten op waar ze ooit voor stonden en dus weg van alle rechtse identiteitspolitiek. De mens en de verheffing van burgers zou centraal moeten staan met goed onderwijs, arbeidsparticipatie, goede woningen en zorg met oog voor de planeet en al het leven erop. De meeste mensen hebben hier echt behoefte aan, of je nou wit of bicultureel bent.
Mijn hoofd zegt echter wat anders. Want een deel van die weggelopen witte Nederlanders, staan achter rechtse idealen van volk en vaderland. Dus willen zij überhaupt nog wel terug naar een netter links verhaal? En een deel van de weggelopen biculturele Nederlanders zijn weg omdat voor hen die bestaanszekerheid geen probleem meer was. Zij zijn bijvoorbeeld VVD gaan stemmen, omdat ze ook ondernemers zijn. Dus het is een complexe vraag.
Wat ik wel verontrustend vind, is dat er drukkende krachten zijn binnen de PvdA, die vinden dat de partij niet bezig moet zijn met nieuwe ontwikkelingen, zoals een fusie. Ze vinden samenwerken met GroenLinks ‘waanzin’. Ze lijken wel terug in de tijd te willen. Terwijl je als sociaaldemocratische beweging juist wel open moet staan voor je eigen, veranderende omgeving. De PvdA lijkt bijna altijd weer te worstelen met zichzelf. Je kan van rechts zeggen wat je wilt, maar dit probleem hebben zij niet. Zij weten waar ze voor staan, zij spreken uit waar ze voor staan en daarin zijn zij redelijk consequent. Dat ze hun stemmers vaak bedriegen, is een ander ding, maar ze zijn consequent in hun identiteit.’
Ibrahim Özgül, ondernemer en bestuurder
‘Als een linkse partij ooit nog de grootste wil worden, is zo’n fusie eigenlijk de enige weg. De SP zou eigenlijk ook moeten aansluiten. Maar nog belangrijk is dat ze hun linkse profiel niet vergeten bij zo’n fusie. Want anders heb je er uiteindelijk toch niks aan. Al het neoliberale beleid dat de PvdA sinds de jaren negentig heeft doorgevoerd moet teruggedraaid worden. Het heeft het leven voor de weggelopen kiezers van de PvdA niet bepaald beter gemaakt. Heel veel mensen hebben zich verrijkt. De rest is overgelopen naar de PVV en partijen als Denk en Bij1. Als je de grootste wil worden als links, dan moet je perspectief bieden aan de verarmde groep Nederlanders die nu buitenlanders haten bij de PVV.’
‘1100 mensen achter tralies. Journalisten uit hun bed gelicht. Oppositieleider gemuilkorfd in een kerker. Met zware repressie schaft Erdogan het laatste stukje Turkse democratie af’, schrijft D66’er Jan Paternotte over de situatie in Turkije, op X. Hij wil dat de Turkse ambassadeur wordt ontboden.
‘De reactie van de EU én Nederland is veel te timide’, stelt Paternotte. Hij lijkt in het Westen een roepende in de woestijn. Gisteren werd de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Hakan Fidan, namelijk vriendelijk ontvangen door de VS, waar onder meer de verkoop van F-35-straaljagers aan Turkije en de uitbreiding van handelsbetrekkingen tussen beide landen zou zijn besproken.
Ook zou de Amerikaanse president Donald Trump in een bijeenkomst met ambassadeurs de Turkse president ‘een goede leider’ hebben genoemd in een ‘goed land’, zo schrijft de Turkse nieuwssite Diken.
In dat ‘goede land’ worden intussen honderden demonstranten opgepakt die al meer dan zes dagen protesteren tegen de arrestatie van de burgemeester van Istanbul, Ekrem Imamoglu, en andere seculiere burgemeesters. Ook belanden journalisten achter de tralies omdat zij verslag doen van de protesten, waaronder de prijswinnende World Press Photo-fotograaf Bülent Kilic.
Deutsche Welle meldt dat de EU zich momenteel in een ‘balanceeract’ bevindt tussen haar zogenoemde democratische waarden en geopolitieke belangen ten aanzien van Turkije. De EU heeft Turkije nodig in de confrontatie met Rusland over Oekraïne en bij het beheersen van migratiestromen. Erdogan heeft in het verleden herhaaldelijk gedreigd de poorten naar Europa te openen.
Critici beschuldigen westerse politici overigens van hypocrisie. ‘Als je dan toch bezig bent, ontbied dan meteen ook de Israëlische ambassadeur’, merkt journalist Peter Breedveld op tegen Jan Paternotte.
In een ingezonden stuk in Trouw roepen vijftig oud-ministers, ambassadeurs en ambtenaren de Nederlandse regering op om aan de ‘goede kant’ van de geschiedenis te staan en meer te doen om de ‘genocidale oorlog’ in Gaza te stoppen.
De brief is onder andere ondertekend door de oud-ministers Jan Pronk (PvdA), Jozias van Aartsen (VVD), Ben Bot (CDA) en Laurens Jan Brinkhorst (D66). ‘Het Israëlische ministerie van Defensie is voornemens een agentschap op te richten voor het begeleiden van Gazanen die ‘vrijwillig’ naar derde landen willen vertrekken. Ook zijn internationale medische teams gemaand om Gaza te verlaten’, staat in de brief, waarin in niet mis te verstane bewoordingen Israëlische misdaden, waaronder genocide, worden veroordeeld.
‘Deze acties van Israël komen boven op de recordaantallen kinderen die nu dagelijks worden vermoord. Hoe kan het kabinet-Schoof hiervan blijven wegkijken?’, vragen de briefschrijvers zich af, samen met 45 andere ondertekenaars, waaronder ambassadeurs en ambtenaren.
Ze verwijzen daarbij onder meer naar artikel 90 van de Grondwet, dat de Nederlandse regering verplicht zich actief in te zetten voor de bevordering van de internationale rechtsorde. Volgens hen wordt deze in Israël al jarenlang geschonden, mede met Nederlandse steun.
Ook het Genocideverdrag en uitspraken van het Internationaal Gerechtshof en het Internationaal Strafhof passeren de revue. ‘En toch blijft dit kabinet vriendschappelijke banden onderhouden met Netanyahu?’, aldus de briefopstellers, die ook een vergelijking met Oekraïne maken.
‘Voor steun aan Oekraïne durfde Schoof op te staan tegen de meest rechtse coalitiepartijen. Waarom trotseert hij hen niet om de genocidale oorlog te stoppen? Waarom niet opstaan tegen het voornemen een defensieverdrag te sluiten met Israël, oproepen tot beëindiging van het EU-handelsverdrag, of bedrijven aanspreken die zaken doen in de bezette gebieden?’
De brief zal vermoedelijk geen gehoor vinden, aangezien de PVV, VVD, BBB en NSC zich vanaf het begin onvoorwaardelijk achter Israël hebben geschaard en in het coalitieakkoord zelfs pleiten voor de verplaatsing van de Nederlandse ambassade naar Jeruzalem, gelegen in bezet Palestijns gebied.
De Nederlandse stichting Israel Heartland faciliteert wapenaankopen voor Israëlische kolonisten op de illegaal bezette Westelijke Jordaanoever en omzeilt van Europese sancties, blijkt uit onderzoek van journalistenplatform Investico.
Oprichter van de christenzionistische stichting Nati Rom is bereid tot driekwart van de kosten voor wapenaankopen te subsidiëren. Investico werkte voor dit onderzoek samen met het BNNVARA-programma Boos, De Groene AmsterdammerenNederlands Dagblad.
Israel Heartland is gevestigd in het dorp Reeuwijk en heeft een ANBI-status. De organisatie gebruikt donaties om Israëlische kolonisten financieel te ondersteunen. Van dit geld worden ook wapens gekocht. Israel Heartland-bestuurder Arjen Domburg adviseerde neutrale omschrijvingen bij overboekingen, om zo geen argwaan te wekken bij de bank. Ook erkende hij een cashgeldstroom naar Israël, via collectes van Christenen voor Israël, de grootste christenzionistische organisatie van Nederland.
Volgens Nati Rom is cash ‘altijd het beste’. ‘Ik kan ook voor mijn Israëlische stichting niet zomaar ‘subsidiëren pistolen voor pioniers’ opschrijven’, zei hij. Verder heeft hij gebruik gemaakt van ‘voedselbonnen’ om kolonisten die op de sanctielijst staan financieel bij te staan. Dit is volgens sanctie-advocaat Yvo Amar een flagrante schending van Europese sancties.
Experts waarschuwen dat de christenzionistische steun niet alleen bijdraagt aan mensenrechtenschendingen, maar ook gewelddadig gedrag van kolonisten kan aanmoedigen. Dit kan volgens Anne de Jong, universitair hoofddocent Antropologie aan de Universiteit van Amsterdam, resulteren in ‘wetteloze agressie’ met gevaarlijke gevolgen zoals gewapende overvallen en bedreigingen.
In reactie op deze ophef heeft Christenen voor Israël de steun aan Israel Heartland opgeschort, in afwachting van nader onderzoek. De pro-Israëlische lobbygroep uit Nijkerk benadrukt dat zij altijd transparant is geweest over haar donaties en dat deze uitsluitend bedoeld zijn voor humanitaire hulp, zoals veiligheidskleding en noodhulp. Er zijn geen contante donaties aan Rom gedaan. Voorts heeft Christenen voor Israël kritiek op de methoden van de onderzoekers, die suggestief en schadelijk zouden zijn, en zet vraagtekens bij de neutraliteit van het onderzoek. Christenen voor Israël blijft bovendien geld inzamelen voor Israëlische kolonisten op de bezette Westelijke Jordaanoever. Christenen voor Israël erkent niet dat Israël illegaal Palestijns land bezet en spreekt over het financieren van projecten in ‘Judea en Samaria’.
De pro-Palestijnse theoloog en journalist Remco van Mulligen is blij met het onderzoek van Investico, zo schrijft hij op LinkedIn.
‘Het is treurig dat ik erop moet wijzen, maar als dit niet Christenen voor Israël was, maar een islamitische organisatie die op vergelijkbare wijze islamitisch fundamentalisme in het buitenland financieel steunt en fundamentalisten naar Nederland haalt, dan had onze overheid geen seconde getwijfeld en de hele boel opgerold. Pand dicht. Verbod. Klaar. En een politieke partij die mensen van zo’n organisatie op de kandidatenlijst zet, zou een groot probleem hebben. Dat de ChristenUnie Sarah van Oordt op de lijst had staan voor de verkiezingen van 2023 – en dat was geen uitzondering want de banden tussen beide organisaties zijn zeer hecht – is meer dan verontrustend.’
Sinds 7 oktober 2023 zijn er meer dan 1.800 aanvallen door Israëlische kolonisten op Palestijnen geweest op de bezette Westelijke Jordaanoever, berichtte de Arabische nieuwszender Al Jazeera begin dit jaar. Deze aanvallen omvatten brandstichting, vernieling van eigendommen en fysieke agressie. Vaak werden de aanvallers beschermd door Israëlische soldaten. De gebieden rond Nablus, Ramallah en Hebron hebben de zwaarste klappen opgevangen. Bewapening van kolonisten door de Israëlische regering heeft de situatie verder laten escaleren.
De uitbreiding van Israëlische nederzettingen in het gebied, illegaal volgens het internationaal recht, heeft de spanningen verder verhoogd. Vrijheden van Palestijnen worden steeds verder beperkt, terwijl de demografische samenstelling van het gebied ingrijpend verandert. Organisaties zoals de Verenigde Naties hebben ernstige zorgen uitgesproken over de situatie. Geweld en schendingen van mensenrechten nemen toe, terwijl de druk om actie te ondernemen toeneemt. De gevolgen raken de Palestijnse gemeenschappen diep.
‘You can’t be what you cant see’, je kunt niet zijn wat je niet ziet, zei de Amerikaanse burgerrechtenactivist Marian Wright Edelman. Leg een foto van een willekeurige NAVO-top van pakweg 30 jaar geleden naast een foto van nu en je ziet dat ze gelijk had: mannen, mannen en nog meer mannen, met slechts een enkele vrouw. Het is duidelijk: zonder rolmodellen zijn we nergens.
Sinds Suze Groeneweg in 1918 als eerste vrouw het woord voerde in de Tweede Kamer is er voor vrouwen gelukkig veel veranderd. We mogen stemmen en ons verkiesbaar stellen, we kunnen een bankrekening openen en blijven werken na ons huwelijk, en we zijn baas in eigen buik. Toch is er van echte representatieve vertegenwoordiging nog steeds geen sprake. Het percentage vrouwen in de Kamer blijft steken rond de 40 procent. En dan heb ik het nog niet eens over ons provinciebestuur. Google maar eens de gedeputeerde staten van Zeeland en Flevoland (0 vrouwen), of Fryslân, Overijssel en Limburg (1 vrouw). Wereldwijd waren er op 1 januari 2025 maar 25 landen met een vrouw als staatshoofd of regeringsleider. Als we zo doorgaan duurt het volgens de VN nog 130 jaar voor vrouwen en mannen gelijk vertegenwoordigd zijn als politieke leiders. Dat maken u en ik dus niet meer mee.
Interessante cijfers kwamen onlangs ook uit Duitsland, waar het verschil in kiesgedrag onder mannen en vrouwen interessante parallellen vertoonde met de vertegenwoordiging in de Bundestag, het Duitse parlement. (Radicaal-)rechtse en conservatieve partijen als AfD en CDU/CSU trokken niet alleen veel meer mannelijke kiezers, maar hebben ook veel meer mannelijke volksvertegenwoordigers. Zo heeft AfD slechts 11,8 procent vrouwen in de Bundestag, CDU en CSU komen niet verder dan 25 procent, terwijl links-progressieve partijen als de Groenen (61,2 procent), Linke (56,2 procent) en SPD (41,7 procent) aanmerkelijk meer vrouwelijke volksvertegenwoordigers hebben. Toeval of niet: precies dezelfde partijen konden rekenen op meer vrouwenstemmen.
Toch is er van echte representatieve vertegenwoordiging nog steeds geen sprake
Dat zichtbare rolmodellen een groot effect hebben is al jaren bekend. Verschillende wetenschappelijke onderzoeken laten zien dat rolmodellen positieve invloed kunnen hebben op beroepskeuze, zelfvertrouwen en zelfs gedrag. Juist daarom in het zo pijnlijk dat verschillende Amerikaanse bedrijven sinds de herverkiezing van Trump hun diversiteitsbeleid bij het grofvuil zetten. Een kwalijke en kortzichtige ontwikkeling. Verandering gaat immers niet vanzelf.
Kijk maar naar de muzieksector. Uit recent onderzoek van BumaStemra blijkt dat vrouwen nog steeds ondervertegenwoordigd zijn. Maar liefst 72 procent van de vrouwelijke respondenten gaf aan zich zorgen te maken over hun positie binnen de sector, tegenover 45 procent van de mannen. Mannen ontvangen bovendien bijna drie keer zoveel inkomsten als vrouwen. En ook hier gaat verandering tergend langzaam: in 2016 was slechts 13 procent van de bij BumaStemra aangesloten tekstschrijvers en componisten vrouw; acht jaar later is dat gestegen naar 16 procent.
Ook in de wetenschap laat de zichtbaarheid van vrouwen te wensen over. Soms lopen vrouwen daardoor zelfs een Nobelprijs mis, zoals Rosalind Franklin, die baanbrekend onderzoek deed naar DNA. Een mannelijke collega ging met haar onderzoek aan de haal en won met twee andere mannen de Nobelprijs. Het Matilda-effect heet dat, genoemd naar Matilda Joslyn Gage, die al in 1870 schreef over miskende vrouwelijke uitvinders.
Die onzichtbaarheid van vrouwen is niet alleen oneerlijk, maar ronduit gevaarlijk. De medische wetenschap heeft jarenlang het mannelijk lichaam als uitgangspunt gebruikt. Daardoor sluiten diagnoses, medicijnen en behandelingen vaak slechter aan op de behoefte van vrouwen en worden sommige aandoeningen door artsen zelfs totaal gemist. Gelukkig is er sinds kort een nieuw initiatief van het Erasmus MC dat juist dit probleem moet aanpakken. Blijft bizar dat we daar zo lang op moesten wachten.
Verandering gaat langzaam. Toch was het hoopvol om te zien hoeveel mensen zich lieten zien en horen deze maand, van tienduizenden demonstranten op de Dam op 8 maart tot ontelbare initiatieven in het hele land. Nu doorpakken met z’n allen. Want zichtbaarheid is niet alleen belangrijk tijdens vrouwenmaand, maar 12 maanden per jaar.
Gisteren kwamen zo’n tweehonderd mensen bijeen voor een interreligieuze iftar op de Dam, georganiseerd door stichting Burgerhart. ‘Het is belangrijk om hier met elkaar te zijn.’
Al ruim een uur voordat het tijd is om te eten, zitten mensen al te keuvelen aan tafel. De bedoeling, volgens de moderator van de avond Arend de Geus, is dat mensen zoveel mogelijk bij onbekenden aan tafel gaan voor ‘ontmoeting, verbinding en dialoog’.
Uiteraard gaat dat niet vanzelf. Vrijwilligers rennen rond om iedereen zo divers mogelijk te plaatsen. Deze journalist naast architect Jan Blakers geplaatst. Hij is betrokken bij de renovatie van het gebouw van stichting Burgerhart in Amsterdam-West. Het is de eerste keer dat hij bij een iftar is.
Meevasten
‘Het is volledig spontaan gegaan. Ik las de uitnodiging en dacht meteen ja, leuk. De Dam is natuurlijk the place to be.’ ‘Mooier kan niet’, voegt hij toe. Blakers vast vandaag ook en denkt tot aan zaterdag, het einde van de vastenmaand, mee te doen.
Tegenover hem zit de vrijwilliger Ben Knol, ook gelieerd aan stichting Burgerhart. Voor hem is het niet de eerste keer, zo’n iftar. Maar hij vast niet mee. ‘Het is niet mijn geloof, hè’, zegt hij met een glimlach. ‘Ik zie wel dat het heel vermoeiend is’, en alweer verschijnt er een glimlach.
‘De Dam is natuurlijk the place to be’
Dan kan de avond echt beginnen met een bonte stoet aan sprekers. Van de studente sociologie Çaglanur tot de rabbijn Albert Ringer van de Liberaal Joodse Gemeente Rotterdam, en nog veel meer.
Çaglanur start haar toespraak met een uitleg van wat sociologie is. ‘Dat is een studie waarbij je de maatschappij streng onder de loep neemt en kijkt naar wat er aan de hand is, welke machtsstructuren een rol spelen.’ Ze geeft een voorbeeld van een sociologische kwestie: de verharding en polarisatie die momenteel plaatsvindt, waar ook zij ‘enorm gefrustreerd’ door is.
Daarmee heeft ze meteen de reden voor de ijverige drang voor verbinding van de organisatoren van de iftartafels te pakken. Ook andere sprekers, zoals Lotte Terwel, die voor de PvdA in het dagelijks bestuur zit van Amsterdam-Centrum, borduurt daar op voort. ‘Ik heb ook sociologie gestudeerd hier in Amsterdam. En denkers en doeners zoals jij hebben we heel erg hard nodig bij de gemeente en ook in de politiek’, zegt ze tegen de studente sociologie.
‘Als je het journaal bekijkt, of de online media tot je neemt, dan kan je er behoorlijk moedeloos van worden wat er allemaal gebeurt in onze wereld’, vervolgt Terwel. ‘Soms is het gewoon te pijnlijk om dat te zien. Maar juist daarom is het nog belangrijker dat wij hier met elkaar zijn en dat wij omzien naar elkaar.’
Ook vanuit de pastor Eugène Brusse en in de Maria-lezing van Susanne Brusse-van de Vosse worden stichtelijke woorden geuit naar ‘onze moslimbroeders en zusters’.
Dankbare Turkse huisvrouw
In deze context van verbroedering en hoffelijkheden over en weer zorgt het hilarische optreden van cabaretière Nilgün Yerli voor verlichting. Sketches van een dankbare Turkse huisvrouw die haar botte, ondankbare Hollandse buurman over de vloer krijgt, of die tussen ‘slimme’ en ‘domme’ Nederlanders maken indruk.
‘Als Slim zegt dat het hier niet gaat om de vrijheid van meningsuiting, maar om vrijheid van godsdienst, zegt Dom dat Slim voor de terroristen is en is Slim opeens een landverrader’, vat Yerli het nationale debat tussen links en rechts Nederland samen.
Theatermaker Nilgün Yerli
Op een gegeven moment wil ze de hele tent meekrijgen om in fonetisch opgetekende Turkse woorden een liedje te zingen. Dat gaat niet helemaal lekker. ‘Een zaal met alleen Nederlanders in de provincie doet het al beter dan jullie’, krijgt de tent de wind van voren.
Gezonde effecten
Nog voordat het tijd is om te eten, komt de huisarts Emir Ertas nog aan het woord. Op rustige wijze legt hij de gezonde effecten van het vasten uit. ‘In veel spirituele tradities is vasten terug te vinden als een van de oudste en slinkste strategieën om ons lichaam te vernieuwen. Uit onderzoek wordt dit allemaal ook bevestigd’, zegt hij.
Volgens Ertas zou vasten de risico’s op diabetes type 2 doen verminderen. ‘Dit is belangrijk omdat de kans op diabetes in onze moderne samenleving steeds groter wordt.’ Ook meent Ertas dat periodiek vasten de darmflora kan verbeteren. ‘Dit resulteert in een minder opgeblazen gevoel, meer energie en een betere algehele gezondheid van de darm.’
Met zoveel wijsheid over de werking van onze ingewanden tijdens ramadan is het tijd voor de iftar met linzensoep, witte rijst, vlees en groente.
‘ik heb niet veel van de verhalen meegekregen, maar voor mij is het samenzijn het belangrijkst’
Na het eten staan enkelen op om te bidden of om een peukje te doen. Anderen blijven uitbuiken, zoals Redouan. ‘Heel leuk initiatief. Ik heb niet veel van de verhalen meegekregen, maar voor mij is het samenzijn het belangrijkst. Daar gaat het om tijdens ramadan.’
Nog niet zo lang in Nederland
Abdulkadir, die op ons afloopt, wil ook wat kwijt aan de krant. ‘Dit is precies wat de wereld nodig heeft. Ik ben heel blij dat ik in Nederland ben. We hebben nog meer vrede, liefde en respect nodig’, zegt hij.
Op de vraag of zulke events alleen vanuit moslims moeten komen, meldt hij dat veel mensen op de achtergrond met veel toewijding hieraan meewerken. ‘Mijn grootste droom is dat mensen uit de lhbt-gemeenschap, de Joodse gemeenschap, hindoes, atheïsten of wie dan ook, allemaal aan dezelfde tafel kunnen zitten. We zijn allemaal mensen.’
Abdulkadir woont nog niet lang in Nederland en zegt dat hij van autochtone Nederlanders wel eens hoort dat ‘Turken die recent naar Nederland zijn gekomen meer open’ zijn. ‘Jij hebt mij eerder uitgenodigd, dan moslims die al veel langer hier wonen’, heeft zijn buurman onlangs tegen hem gezegd. Abdulkadir sluit af met de boodschap dat er meer ‘solidariteit’ moet komen in de maatschappij.
Maatschappelijke beweging
Ook de muzikant Suvari Öztürk is van de partij. Hij merkt op dat de mensen te ‘verdeeld’ zijn geraakt en dat de kloof tussen groepen steeds groter lijkt te worden. ‘Dit maakt me natuurlijk verdrietig, maar zulke avonden geven hoop. Ik zie dit niet alleen maar als een iftar, maar meer als een maatschappelijke beweging voor verandering’, aldus Öztürk.
‘Als een Turk een Nederlander vijf keer uitnodigt, dan blijft de Nederlander steken op één uitnodiging’
Ook aan hem de vraag, moet die verandering alleen vanuit islamitische hoek komen met zulke iftars? ‘Gezegd hebbende dat ik ook uitnodigingen voor zulke momenten van saamhorigheid krijg van andere groepen, lijkt de Turkse cultuur meer collectivistisch van aard te zijn dan de Nederlandse. Het individualisme drukt zwaarder in Nederland’, zegt Öztürk.
‘Gechargeerd gezegd: Als een Turk een Nederlander vijf keer uitnodigt, dan blijft de Nederlander steken op één uitnodiging. Maar dat maakt niet uit. Iedereen leeft op zijn of haar eigen manier. In de voorstelling van Nilgün Yerli kwam dit ook een beetje terug’, grijnst Öztürk.
Aan het einde van de avond wil rabbijn Albert Ringer ook nog even reageren op de toenemende polarisatie. Hoe vindt hij het om in een tijd van bruut geweld in Gaza bij elkaar te komen met moslims? ‘Dit is een hele moeilijke tijd, een tijd waarin er veel kapot gaat’, zegt hij. ‘Sommige mensen weten precies hoe ze daarmee moeten omgaan. Ik weet dat eigenlijk niet. Ik weet niet wat ik kan doen om te zorgen dat de ellende stopt in deze wereld.’
Hij hoopt dat de breuklijnen in de samenleving ‘geheeld’ kunnen worden. ‘Dat is het enige waar ik aan kan bijdragen. Ik hoop dat ik hier samen ben met mensen die met mij proberen om de rust en vrede te herstellen in deze wereld. En in ieder geval in de ogen van de anderen ook een mens te zien. Dat is misschien wel het belangrijkste’, aldus Ringer die met een boeket langzaam ‘the place to be’ verlaat.
Een Marokkaans-Nederlandse man die zich in Syrië schuldig heeft gemaakt aan terroristische misdrijven, mag toch zijn Nederlanderschap behouden. Dit oordeelde de rechtbank van Amsterdam.
De man om wie het gaat heeft een straf uitgezeten van vijf jaar en vier maanden omdat hij naar Syrië was gegaan ten tijde van de burgeroorlog en daar lid is geweest van de terroristische organisaties Ahrar al-Sham en Jund al-Aqsa. Nu hij weer vrij is, wilde staatssecretaris Ingrid Coenradie van Justitie en Veiligheid zijn Nederlandse nationaliteit intrekken.
De Amsterdammer heeft naast de Nederlandse ook een Marokkaanse nationaliteit, staatloos wordt hij dus niet. Toch kan zijn Nederlanderschap niet zomaar worden ingetrokken, dit zou rassendiscriminatie zijn. Het feit dat hij twee nationaliteiten heeft is namelijk onoverkomelijk, Marokkanen kunnen hun nationaliteit niet afstaan.
De rechtbank licht dit aan de hand van een voorbeeld toe. Het gaat om drie vrienden die voor hetzelfde terroristische misdrijf zijn veroordeeld, toch zouden ze anders gestraft worden. De Nederlander verliest nooit zijn Nederlanderschap. Degene met zowel de Marokkaanse en Nederlandse nationaliteit verliest altijd zijn Nederlanderschap – die kan namelijk geen afstand doen van zijn Marokkaanse nationaliteit. Degene met de Turkse en Nederlandse nationaliteit verliest ook zijn Nederlanderschap, tenzij hij zelf afstand doet van zijn Turkse nationaliteit.
‘Degenen met een dubbele nationaliteit worden dus in tegenstelling tot degene met enkel de Nederlandse nationaliteit altijd nadelig getroffen door de toepassing van de wet. Gelet hierop is de rechtbank van oordeel dat toepassing van de wet leidt tot onderscheid op grond van afkomst’, zo schrijft Rechtspraak.
Het risico op rassendiscriminatie is al vaker door juristen benadrukt. Toen het huidige kabinet bij aantreden stelde veel harder te willen optreden tegen veroordeelde Nederlanders met een migratieachtergrond, reageerden experts dat het intrekken van het Nederlanderschap in strijd zou zijn met internationale verdragen. De rechter bevestigt dit met deze uitspraak.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld h...
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.