Het bezoek van de Israëlische minister van Transport aan Marokko heeft tot grote pro-Palestijnse protesten in Marrakech geleid. Terwijl Marokko steeds nauwer samenwerkt met Israël, neemt de onvrede onder de bevolking toe.

Woensdagavond 19 februari stroomt de hippe wijk Gueliz in Marrakech vol met duizenden pro-Palestijnse demonstranten. ‘De normalisatie is een verschrikking, het moment van vrijheid voor de Palestijnen is nu aangebroken!’ wordt er gescandeerd. Aanleiding is de komst van de Israëlische minister van Transport naar Marokko. Minister Miri Regev woont in Marrakech op uitnodiging van de Marokkaanse regering het internationaal congres voor verkeersveiligheid bij.

Diplomatieke banden

In december 2020 haalde Marokko in navolging van Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten de diplomatieke banden met Israël aan. Sindsdien werken de twee landen steeds nauwer samen. Tegelijkertijd groeit de onvrede onder de Marokkaanse bevolking over de normalisatie. Sinds het begin van de oorlog in Gaza zijn de activistische bewegingen omvangrijker geworden. Afgelopen jaar waren er in het hele land meerdere demonstraties waar tienduizenden mensen op afkwamen.

‘Ons land hoort geen toevluchtsoord voor terroristen te zijn’

Tijdens de demonstratie in Marrakech dragen de demonstranten borden met de tekst ‘We eisen de arrestatie en berechting van de zionistische crimineel Miri Regev.’ Aan de demonstratie ging een online mediacampagne vooraf van islamitische en linkse partijen. Ze eisten een inreisverbod en de arrestatie van de minister ‘omdat ze medeverantwoordelijk is voor de genocidale oorlog in Gaza.’ De Nationale Actiegroep voor Palestina heeft een paar dagen eerder formeel verzocht de minister toegang tot Marokkaans grondgebied te ontzeggen. Tientallen lokale advocaten en de voorzitters van de verschillende orden van advocaten ondersteunden het verzoek, dat door de rechtbank van Rabat is afgewezen.

‘Ons land hoort geen toevluchtsoord voor terroristen te zijn’, lichtte advocaat Khalid Sefiani toe. ‘Daarom zullen we in dit stadium niet stoppen, of het nu om deze zaak gaat of om welke andere maatschappelijke zaak dan ook. We zullen zo snel mogelijk in beroep gaan om onze plicht te vervullen en ervoor te zorgen dat iedereen verantwoordelijkheid neemt voor zijn daden.’

Gevangenisstraf voor activisten

Sommige pro-Palestijnse activisten worden vervolgd voor hun acties. Zo werd Saïd Boukioud, een 48-jarige Marokkaan woonachtig in Qatar, in juli 2023 gearresteerd tijdens zijn vakantie in Marokko. Hij werd vervolgd voor majesteitsschennis. Het ging om sociale media posts waarin Boukioud de koning zou hebben bekritiseerd voor de normalisatie met Israël. Volgens zijn advocaat wilde hij slechts ‘de aandacht vestigen op het feit dat normalisatie noch Marokkanen, noch de Palestijnse zaak ten goede komt’. Hij werd in hoger beroep veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf. Afgelopen zomer kreeg Boukioud gratie van de koning ter gelegenheid van het nationale Troonfeest.

Ook de prominente activist Ismaïl Lghazaoui werd recentelijk vervroegd vrijgelaten. De 34-jarige landbouwkundig ingenieur is onderdeel van de geweldloze Palestijnse beweging BDS die oproept tot het boycotten van Israël. De beweging is wereldwijd actief en probeert in Marokko met name de handel tussen Israël en Marokko te verhinderen. Lghazaoui werd in november vorig jaar gearresteerd nadat hij in de haven van Tanger een protest had georganiseerd. Daarbij filmde hij de schepen van het Deense transportbedrijf Maersk die volgens BDS militair materieel uit de Verenigde Staten via de haven van Tanger naar Israël verscheepten.

Volgens het lokale BDS Marokko wordt er geregeld militair materieel via de haven van Tanger naar Israël verscheept. BDS Marokko spreekt van ‘directe steun aan de Israëlische oorlogsmachine’. De beweging roept vakbonden en havenarbeiders op te weigeren de schepen te lossen.

‘Je kunt zeker vraagtekens zetten bij de veroordelingen’

Volgens Saadia Elouallous, voorzitter van de Marokkaanse Federatie voor de Mensenrechten, spelen de handelsbelangen van het Koninkrijk een rol bij de recente veroordelingen. ‘Dit onderwerp is gevoelig voor de autoriteiten, omdat ze rustig hun zaken willen doen. Door een jonge man als Ismaïl te arresteren, wil de staat een voorbeeld stellen.’ Lghazaoui werd in december 2024 veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf. Zijn straf werd in hoger beroep bijgesteld waarna hij vorige maand werd vrijgelaten.

Demonstratierecht

Politiek analist Mustafa Tosa schetst een genuanceerder beeld. ‘Je kunt zeker vraagtekens zetten bij de veroordelingen. Maar het is interessant om te zien dat wat betreft het demonstratierecht Marokko een andere strategie heeft dan buurland Algerije. Enerzijds is er de normalisatie met Israël. Anderzijds is er een vergaande vrijheid van meningsuiting die resulteert in massale en langdurige pro-Palestina demonstraties. In Algerije daarentegen, waar de Palestijnse kwestie een belangrijke rol speelt binnen de staatspropaganda, waren pro-Palestijnse demonstraties lange tijd verboden. Op sociale media zag je dat Algerijnen hun onvrede uitten over het demonstratieverbod en met verbazing en jaloezie spraken over Marokko waar men wel mocht demonstreren. Ook in Frankrijk heeft de minister van Binnenlandse Zaken op een gegeven moment de departementsbestuurders verzocht alle pro-Palestijnse demonstraties te verbieden. Een stap die sterk werd door bekritiseerd door Amnesty International.’

Israëlische minister van Marokkaanse afkomst

Binnen in het congrescentrum benadrukt een woordvoerder van de Israëlische delegatie hoe opgetogen de minister is om in Marokko te zijn. Daarbij benoemt hij de Marokkaanse afkomst van de minister. De woordvoerder spreekt ten overstaan van de Marokkaanse camera’s in gebroken Darija en is mogelijk net als de minister een Israëliër van Marokkaanse komaf. De minister, die niet ingaat op de controverse rondom haar bezoek, vult in het Engels aan: ‘Mijn vader komt uit Casablanca. Ik wil jullie bedanken en ik wens de Koning een goede gezondheid toe. We houden van de Koning en we hopen op wereldwijde vrede.’

Bij afloop van de demonstratie in Marrakech steekt een aantal demonstranten een Israëlische vlag en foto’s van de minister in brand. Vlagverbranding is geen ongebruikelijk fenomeen bij pro-Palestijnse demonstraties in Marokko. Een paar dagen voor de demonstratie in Marrakech roept de afzwaaiende Israëlische gezant in Rabat, David Govrin, de Marokkaanse autoriteiten op om het verbranden van Israëlische vlaggen te verbieden. De Marokkaanse wet stelt de ontheiliging van buitenlandse vlaggen niet expliciet strafbaar en vooralsnog wordt niet opgetreden tegen de vlagverbranding.

Wapendeal

Deze week onthulde Het Franse weekblad La Tribune dat Marokko, tegen alle verwachtingen in, zijn wapendeal met het Franse bedrijf KNDS niet verlengt maar in zee gaat met het Israëlische bedrijf Elbit Systems. Het zou gaan om de aanschaf van 36 artilleriesystemen. Het gaat niet om de eerste bestelling van Marokko van een in Israël gevestigde firma. Begin 2022 kocht het Marokkaanse leger lucht- en raketverdedigingssystemen van het bedrijf Israel Aerospace Industries. Met het contract was een bedrag van ruim 500 miljoen dollar gemoeid.

‘We willen een oprichting van een Palestijnse staat die vreedzaam samenleeft met Israël’

De toenadering tussen Marokko en Israël lijkt zich over verschillende terreinen uit te strekken. Hoewel er vooralsnog geen uitleveringsverdrag tussen beide landen bestaat, leverde Marokko afgelopen december voor het eerst in de geschiedenis een verdachte uit aan Israël. Het ging om terreurverdachte Nassim Kalibat, een Israëlische Arabier die was gevlucht naar Marokko. Ook de wens van de Israëlische autoriteiten om een ​​permanente diplomatieke vertegenwoordiging in de Marokkaanse hoofdstad op te richten, begint werkelijkheid te worden. Marokkaanse media meldden deze week dat na een periode van onderbreking de bouwwerkzaamheden van de ambassade in de chique wijk Soussi in Rabat zijn hervat. Tot nog toe opereert de Israëlische vertegenwoordiging in Marokko vanuit een tijdelijk diplomatiek verbindingsbureau.

Tweestatenoplossing

De politieke toenadering heeft de positie van Marokko ten aanzien van de Palestijnse kwestie echter niet gewijzigd. Deze maand wees minister van Buitenlandse Zaken Nacer Bourita het plan van Trump van de hand om de Gazanen te verplaatsen. Bourita herhaalde de Marokkaanse insteek. ‘Marokko verdedigt de tweestatenoplossing. We willen een oprichting van een Palestijnse staat die vreedzaam samenleeft met Israël. De Palestijnse staat moet worden gefundeerd op de grenzen van 1967 en met Oost-Jeruzalem als hoofdstad.’

Minister Regev keerde eerder dan gepland terug naar Israël vanwege een explosie in een bus nabij Tel Aviv. Maar niet voordat ze aankondigde samen met haar Marokkaanse evenknie te hebben besloten de commerciële vluchten tussen Marokko en Israël te hervatten. Terwijl de protesten in Marokko aanhouden, groeien Marokko en Israël op hoog politiek niveau steeds verder naar elkaar toe.