De ophef van de dag zondag was dat NSC-leider Pieter Omtzigt geëmotioneerd wegliep bij een interview bij Rick Nieman op WNL op Zondag op NPO1. Maar in ditzelfde interview vertelde Omtzigt ook dat de PVV tijdens de coalitieonderhandelingen had voorgesteld om het bezit van de Koran en het bezoeken van de moskee te verbieden. Op deze ‘misdaden’ zou vijf jaar gevangenisstraf moeten staan.
Omtzigt zei tegen Nieman dat de coalitieonderhandeling tussen PVV, VVD, NSC en BBB ‘best stroef’ verliepen. ‘Het ging soms over heel heftige dingen.’ Als voorbeeld noemde Omtzigt het extremistische voorstel van de PVV om de Koran te verbieden. ‘We hadden te maken met een partij die wetsvoorstellen ingediend had, die het bijvoorbeeld strafbaar maakten om een Koran te bezitten en daar vijf jaar gevangenisstraf op zetten. (…) Ook wilde de PVV dat op het bezoeken van de moskee vijf jaar gevangenisstraf zou komen te staan.’
Op social media leidden deze onthullingen van Omtzigt tot een storm van verontwaardiging. ‘Ik viel echt van mijn stoel van de schrik toen ik onderstaand fragment beluisterde/bekeek’, schreef onderzoeksjournalist Siem Eikelenboom (Het Financieele Dagblad, Follow the Money) op Blue Sky. ‘De PVV mensen, is louter giftige drek.’ Een andere Blue Sky-gebruiker vindt dit ook: ‘Gevangenisstraf voor het bezit van de Koran. Wat een stel fascisten toch bij de PVV.’
Maar behalve op de PVV is er ook kritiek op NSC, die desondanks met de PVV bleef onderhandelen. CDA-watcher P.G. Kroeger vindt dit interview het zoveelste bewijs dat Omtzigt niet deugt: ‘En dan ga je daarna gewoon door met babbelen over een ‘rechtsstaatverklaring’ en ‘basislijn’. Hoe verblind kun je zijn?’, zo schrijft hij op BlueSky. De Leidse historica Nadia Bouras trekt dezelfde conclusie op X: ‘En toch is Omtzigt in zee gegaan met Wilders en vormt hij nu een regering met de PVV. Dit zegt meer over het gebrekkige morele kompas van de NSC dan over de PVV.’
BBB-leider Caroline van der Plas vindt alle commotie maar overdreven. ‘Even for the record: Verbod op bezit van Koran is nooit ‘op tafel’ geweest bij de onderhandelingen. Dit was een wetsvoorstel van jaren geleden waar nooit wat mee is gedaan. Tijdens de eerste dag van onderhandelingen op de Zwaluwenberg is het wetsvoorstel ingetrokken door Geert Wilders.’ Kritische X-gebruikers onderschrijven deze lezing niet. ‘Het werd ingetrokken dus was wel op tafel’.
D66-Kamerlid Mpanzu Bamenga vindt het voorstel om bezitters van een Koran te bestraffen met vijf jaar gevangenisstraf ‘bizar en discriminerend’, zo vertelt hij de Kanttekening. ‘We zaten niet aan de onderhandelingstafel, dus ik kan moeilijk meepraten over wat wel en wat niet is gebeurd. Maar zo’n plan zelf is bizar en discriminerend. Dat had nooit op tafel mogen komen. Het heeft geen plek in Nederland, hoort niet bij Nederland. Ik kan hier heel veel woorden aan wijden, maar dit plan staat niet voor wat Nederland is. Nederland is een plek waar iedereen zichzelf kan zijn, waar iedereen vrij is. Het is niet een plek waar we andere mensen marginaliseren en reduceren tot hun achtergrond, huidskleur of religie. Dat is niet wat wij doen. Een partij die zo’n plan voorstelt plaatst zichzelf buiten de rechtsstaat.’
Er zijn ook social mediagebruikers die kritiek hebben op de media, die inzoomen op het weglopen van Omtzigt, niet op de extreme voorstellen van de PVV. ‘Hét nieuws uit het interview is dat we nog een meer fascistische regering hebben dan we al dachten, niet dat Omtzigt van slag is’, schrijft een Blue Sky-gebruiker geïrriteerd over het bericht op RTL Nieuws. Een andere gebruiker beaamt dit: ‘RTL nieuws is eigenlijk RTL Boulevard. Het echte nieuws wordt niet gebracht.’
Israël blijft hulporganisaties de toegang weigeren tot Noord-Gaza, waar de bevolking al maanden wordt geïsoleerd van de rest van de Gazastrook. Volgens Oxfam Novib werden de afgelopen 2,5 maand slechts twaalf hulpvrachtwagens met voedsel en water toegelaten.
‘Oxfam en andere internationale humanitaire organisaties worden sinds 6 oktober voortdurend verhinderd levensreddende hulp te leveren in Noord-Gaza’, schrijft de ngo. ‘Opzettelijke vertragingen en systematische obstructies door het Israëlische leger zorgden ervoor dat slechts twaalf van de 34 toegelaten vrachtwagens erin slaagden hulp te verstrekken aan hongerende Palestijnse burgers.’
Op 6 oktober voerde Israël de belegering van dit deel van Gaza op. Er wordt ook wel beweerd dat er sprake is van een etnische zuivering, waarbij Israël het gebied wil ontdoen van de Palestijnse bevolking.
De voedselvoorraad in Noord-Gaza was al beperkt en wordt maar mondjesmaat aangevuld door het isolement, legt de organisatie uit. Ook OCHA, de VN-organisatie voor Humanitaire Zaken en Coördinator Noodhulp, benoemt dit probleem.
‘De Israëlische autoriteiten blijven ons zinvolle toegang weigeren – meer dan 100 verzoeken om toegang tot Noord-Gaza zijn sinds 6 oktober afgewezen. We zien nu ook de ineenstorting van de wet en orde en de systematische gewapende plundering van onze voorraden door lokale bendes’, zei ondersecretaris-generaal Tom Fletcher gisteren.
De Duitse president Frank-Walter Steinmeier hield vanochtend zijn traditionele kersttoespraak, maar een vrolijke boodschap werd het niet. De dodelijke aanval op een kerstmarkt in Maagdenburg heeft een donkere schaduw over de festiviteiten van dit jaar geworpen, zei hij.
Dit meldt AFP. De president roept ook op de eenheid te bewaren. ‘Haat en geweld mogen niet het laatste woord hebben. Laten we ons niet laten verscheuren. Laten we samen staan’, zo waren zijn woorden op de dag dat in Duitsland de kerstvieringen beginnen.
Deze week laaide het debat over veiligheid en immigratie weer op. De Duitse extreemrechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) greep het moment aan om het Duitse asielbeleid te bekritiseren. Volgens deze partij moeten de grenzen helemaal dicht voor asielzoekers, die volgens hen een groot probleem zijn.
Op vrijdag 20 december reed de Saoedisch-Duitse arts Taleb al Abdulmohsen in op een kerstmarkt in Maagdenburg. Hierbij kwamen vijf mensen om het leven en raakten 200 mensen gewond. Abdulmohsen was echter zelf aanhanger van AfD en een felle islamcriticus.
Over 7 oktober en de oorlog in Gaza schreef Chaja Polak Brief in de Nacht. ‘Mensen zeggen tegen mij dat ze zich niet meer zo alleen voelen.’
Op haar tafel in de Amsterdamse woning staan schoteltjes dadels en chocoladerozijnen. Terwijl ze thee inschenkt vertelt Chaja Polak (83): ‘Mijn uitgever Eva Cossee vroeg me een essay te schrijven over wat 7 oktober en de oorlog in Gaza met mij doen. Zo ontstond Brief in de nacht. Ik was heel blij met haar verzoek, anders zou ik maar door mijn huis hebben lopen ijsberen. Het is heel fijn om als schrijver de pen te kunnen grijpen.’
Polak maakte als Joods meisje de oorlog mee. Door toeval werd ze niet meegenomen door politieagenten die haar ouders hadden opgepakt op hun onderduikadres. Dezelfde avond nog kwamen ze de kleine Chaja alsnog ophalen, maar zij was toen al door het verzet in veiligheid gebracht. Haar moeder kwam na de bevrijding terug uit concentratiekamp Auschwitz, haar vader stierf in Dachau.
Polak werkte aan haar essay Brief in de Nacht van december tot en met januari. Het verscheen in maart, maar de oorlog ging door. Datzelfde essay zou ze nu weer geschreven hebben, zegt ze. ‘Terwijl er steeds weer extreme dingen gebeuren. Bijna tot mijn verbazing, blijf ik achter mijn eigen tekst staan.’
Al zijn er natuurlijk veel gebeurtenissen geweest, zoals die rondom de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv op 7 november. Daarbij misdroegen Maccabi-supporters zich door racistische leuzen te roepen en jongeren uit te dagen. Een groep Amsterdammers ging op hun beurt op jacht naar Israëlische supporters in de stad. Dat werd door de Israëlische regering ten onrechte ‘antisemitische pogroms’ genoemd, woorden die werden overgenomen door Nederlandse politici en journalisten.
Wat hebben de rellen met u gedaan?
‘Veel. De ‘Jodenjacht’, zoals die genoemd werd, dat hit-and-run-gedrag van jongens op scooters, vind ik weerzinwekkend. Maar ik trek mij het gedrag van die Maccabi-aanhangers veel meer aan. Niet alle supporters hebben zich misdragen. Er waren ook gewone grootvaders met kleindochters en vaders met kinderen bij. Maar er was een kleine groep die zich zo ongehoord misdragen heeft. Dat Joden dit kunnen doen, kan ik niet verdragen.’
Wat grijpt u daarin zo aan?
‘Dat Joden die racistische, weerzinwekkende teksten schreeuwden. (De supporters maakten verwijzingen naar de oorlog in Gaza, riepen ‘dood aan Arabieren’ en zongen over dode kinderen, red.) Dat ze niet hebben geleerd van wat hun voorouders, grootouders of overgrootouders is aangedaan.
‘Die trauma’s gaan over van generatie op generatie dat weet ik uit ervaring’
‘Ik ben Joods, ik heb de Holocaust overleefd, mijn vader is vermoord, evenals een heel groot deel van mijn familie. Dan is het voor mij zo logisch, zo vanzelfsprekend, dat je nooit meer oorlog wilt. En conflicten die er zijn met behulp van de diplomatie tot een oplossing probeert te brengen. Dat je meeleeft met slachtoffers en nabestaanden, die allen met trauma’s opgezadeld worden. Die trauma’s gaan over van generatie op generatie dat weet ik uit ervaring.’
Maakte u antisemitisme mee in uw leven?
‘Als kind was er een buurvrouw die uit het raam hing en riep: “Ze zijn vergeten jou te vergassen.” Daarop ben ik maar naar huis gerend.
‘Ik woon hier in Amsterdam-Zuid. Dat is een veilige omgeving, er wonen veel Joden en linkse mensen. Er is tolerantie. Maar ik merkte tot mijn schrik dat ik me ongerust maakte over vriendinnen die een grote Davidster dragen, en dacht: zou je dat wel doen? (Polak draagt een klein gouden sterretje zichtbaar om haar hals).
‘Aan het begin van deze oorlog in Gaza, dus na 7 oktober, dacht ik dat iedereen mij medeschuldig achtte aan wat Israël aan het doen was. Ik wilde het liefst iedereen vertellen dat ik niet achter die oorlog stond. Zonder dat er een woord werd gezegd, hè? Maar dat gevoel had ik.’
Zo erg voelt u zich verbonden met Israël.
‘Ja. Daar komt het op neer. Blijkbaar is dat zo.’
Zijn er mensen in uw omgeving die vertellen over antisemitisme?
‘Ja, zelfs mensen die zich uitspreken over de oorlog in Gaza, en helemaal niet voor Netanyahu zijn, kunnen zulke bagger over zich heen krijgen. Dat is niet te geloven. Er is heel veel angst. Ik ken een jong Joods gezin in Buitenveldert dat echt heel bang is.’
Waar zijn ze bang voor?
‘Voor antisemitisme. Joden worden ten onrechte op het gedrag van Israël aangesproken. Ook kinderen op de basisschool en op de middelbare school. Je hoort over kinderen die door hun ouders van school worden gehaald en naar een Joodse school gebracht. Misschien is de angst groter dan nodig is. Maar er is angst.’
Chaja Polak. Beeld: Irwan Droog
Waarom is die angst zo groot?
‘Daarvoor moet je de geschiedenis in. In Nederland is in de Tweede Wereldoorlog 75 procent van de Joden vermoord. Er kwam maar een kwart terug uit de vernietigingskampen en de onderduik. Zij werden totaal aan hun lot overgelaten. Ik heb daar kortgeleden een roman over geschreven, Het verdriet van de vrede. De teruggekeerde Joden moesten zelf maar zien hoe ze weer een plekje vonden om te wonen, want hun huizen en spullen waren vaak ingepikt. Die kregen ze niet meer terug. Ze moesten soms zelfs achterstallige belasting betalen over de tijd dat ze in een concentratiekamp zaten. Er was een vrij vijandige tot onverschillige – of andersom, onverschillige tot vijandige – houding tegenover de Joden na de oorlog.
‘Op een gegeven moment werd het minder well done om je antisemitisme te uiten. Maar het was er altijd, hoewel jarenlang bedekt. Na 7 oktober, met name toen Israël begon zich excessief te verdedigen en aan te vallen, is dat laagje beschaving weggetrokken.’
Denkt u dat echt?
‘Ja, dat denk ik. Niet bij iedereen – ik wil helemaal niet generaliseren. Maar je kunt nu onder de paraplu van kritiek op Israël behoorlijk antisemitisch zijn. Aan de andere kant wordt terechte kritiek op Israël vaak afgedaan als antisemitisch.’
In uw essay staat u stil bij de gevolgen van de oorlog voor Israëliërs en Gazanen als de oorlog voorbij is.
‘Dat is wat me ook zo bedrukt. Slachtoffers in Israël en in Gaza – dat zijn er veel en veel meer – en in Libanon, zijn getraumatiseerd. Hun trauma wordt doorgegeven aan kinderen en kleinkinderen, dat hebben wij ondervonden na de Tweede Wereldoorlog. Als er vrede wordt gesloten in Gaza, zijn er massa’s therapeuten nodig. Maar die therapeuten, die mensen zo hard nodig hebben, zijn er niet.’
Heeft u zelf nog last van uw verleden?
‘Het heeft me wel gemaakt tot wie ik ben. Er is in mij een meer van verdriet. Dat wordt aangeraakt door deze oorlog. Het is heel fijn dat ik dit essay heb kunnen schrijven. Ik krijg zoveel mooie reacties. Mensen die zeggen dat ze zich niet meer zo alleen voelen. Ook hoor ik vaak: ‘Het heeft mij woorden gegeven voor iets waar ik zelf nog geen woorden voor had.”
‘Er is in mij een meer van verdriet’
U schrijft over familie in Israël die geen oog heeft voor de Palestijnse slachtoffers van de oorlog in Gaza. U hebt het daar moeilijk mee.
‘Ja, dat vind ik heel moeilijk, maar ik kan het ook begrijpen. Ze worden en voelen zich bedreigd. Israël heeft een kleine bevolking. Iedereen kent wel iemand die op 7 oktober is vermoord of gegijzeld, of er familie van is. Of ze kennen iemand die in het leger gewond is geraakt of gedood.
‘Ouders en grootouders van wie kinderen en kleinkinderen in het leger zitten, kunnen ’s nachts van angst niet meer slapen. Op de Israëlische televisie en de radio is veel aandacht voor eigen pijn en verdriet. Maar vrijwel geen aandacht voor wat zich in Gaza afspeelt. Ik denk dat 95 procent van de Israëliërs dat ook niet echt weet. Haaretz, een goede linkse krant die wel over Palestijnse doden schrijft, is in de ban gedaan (door de Israëlische regering, red.). Al werd die krant maar door 5 procent van de Israëliërs gelezen.’
Hoe is het mogelijk dat ze daar niet bij stilstaan? Ze weten toch dat er voortdurend aanvallen zijn in Gaza.
‘Ze zijn zo in bezit genomen door hun eigen angsten en verdriet dat ze daar geen oog voor hebben. Zo werkt dat, leggen trauma-deskundigen uit. Ze zijn getraumatiseerd door 7 oktober en de omstandigheden die ik net beschreef. En een geschiedenis van vervolging.
‘Ze worden ook onvolledig en dus vals voorgelicht. Ze denken echt dat hun leger het meest humane op aarde is. En er alleen wordt gebombardeerd op plekken waarvan zeker is dat Hamas daar zit: wapenopslagplaatsen, een gangenstelsel, of wat dan ook.
‘Er zijn in Israël wel critici van de regering, maar zij hebben geen leven’
‘En het klopt ook dat Hamas onder ziekenhuizen gaat zitten, en onder scholen en in woonwijken. Maar de Israëliërs realiseren zich onvoldoende wat dat betekent voor de burgerbevolking. Er zijn in Israël wel critici van de regering, maar zij hebben geen leven – zij worden zwartgemaakt.’
Heeft dat Israëlische perspectief ook invloed op hoe mensen hier naar de oorlog in Gaza kijken?
‘Het zou kunnen dat als je hier woont en je hebt familie in Israël en je laat je heel erg leiden door wat zij daar zeggen, dat je daar naar kijkt zoals de gemiddelde Israëliër.’
U schrijft dat de sympathie van de Nederlanders bij de Palestijnen ligt. Ze kiezen een bepaalde kant. Ervaart u dat zo?
‘O ja, de stemming is heel anti-Israël op het ogenblik. En pro-Palestina.
‘Mijn missie is om uit te dragen: ga niet achter de ene of de andere vlag aan. Maak een verschil tussen leiders en regeringen enerzijds en de bevolkingen, die ook maar van alle kanten onvolledig worden voorgelicht, anderzijds. Sluit de rijen, ga de dialoog aan, en demonstreer samen voor vrede. Voor een Joods en voor een Palestijns land. Ga niet tegenover elkaar staan – dat is de oplossing niet.’
Er zijn ook veel mensen die juist vinden dat Nederland partij kiest voor Israël.
‘Nee, de regering kiest voor Israël, maar ik heb het over de Nederlanders. Wie ik ook spreek, bijna iedereen is woedend op Israël en heel begaan met het lot van de Palestijnen.
‘Ga niet tegenover elkaar staan – dat is de oplossing niet’
‘Ik bedoel, Hamas deugt van geen kanten. De bevolking in Gaza is de dupe van de politiek van Hamas, dat vóór 7 oktober al zijn eigen bevolking terroriseerde. Ze wisten ook goed dat Israël zich zou gaan wreken.’
Denkt u dat het mogelijk is om, zoals u voorstelt, samen de straat op te gaan?
‘Ja, en ik ben niet de enige. De mensen van Standing Together en Deel de Duif, en de schrijver Natascha van Weezel. Zo zijn er meer die zeggen: hou op met tegenover elkaar staan. Daar helpen we niemand mee. We kunnen noch in Israël, noch in Gaza iets doen. Maar we kunnen wel hier in Nederland de boodschap uitdragen: laten we ons verenigen tegen het geweld van een foute regering in Israël én in Gaza, want de bevolkingen zijn de dupe.
‘Na 7 november waren er eerst alleen extreme reacties. En al snel kwamen er stemmen op, ook van rabbijnen, die zeiden: deze weg is zinloos, het ligt genuanceerder, we moeten de dialoog voeren.
‘Burgemeester Femke Halsema is hiermee bezig. Ze houdt gesprekken in haar ambtswoning. Bij enkele daarvan was ik aanwezig. Ze nodigt moslims en Joden uit, Amsterdammers, en zoekt naar wat zij samen kunnen doen. Je kunt niet zeggen: ik houd mijn mond maar, we krijgen ze toch nooit bij elkaar. Dat heeft geen zin. Je moet het blijven proberen.’
De islamitische vrijwilligers van Stichting Harmonie werken hard om het vertrouwen van anderen te winnen en samen kerst te vieren. Tegelijkertijd kan één man in het buitenland alles weer kapotmaken, schrijft de Turkse vluchteling Hasim Yilmaz.
Ik zag een zwart lint met de hashtag ‘Magdeburg’ en de Duitse vlag op zijn WhatsApp-status. Ik vroeg hem: ‘Broer, waar gaat dit over?’ en hij vertelde me over de aanval op de kerstmarkt in Maagdenburg. Hij zei: ‘Ik deel dit om te laten zien dat ik me ongemakkelijk en verdrietig voel over de aanval (als moslim).’ Ik voelde me ook verdrietig, omdat het een vrolijke dag had moeten zijn voor de mensen op de markt in Maagdenburg. En nu was het een tragische dag voor heel Duitsland en Europa.
Ik typte ‘Magdeburg’ op YouTube in, en de eerste video was van DW. Het was een Engelstalige video. Ik luisterde ernaar en keek ook naar de reacties. Reacties zoals: ‘Usual suspect?‘, ‘All religions can live together except one‘, ‘Nothing to do with Islam, right?‘ en meer van dat soort opmerkingen. Wat kan ik zeggen? Als moslim weet ik eerlijk gezegd niet wat de motivatie achter de aanslag is. Maar ik was wel bezorgd dat het een terreuraanslag was. Ik wist uit ervaring dat zulke aanslagen enorme invloed kunnen hebben op het publiek.
In de video waren er geen aanwijzingen over een verband tussen de aanslag en een terroristische groep of iets dergelijks. Maar onduidelijkheid zorgt soms voor nog meer ruimte voor speculatie. Een van de reacties zei: ‘The fact the news doesn’t tell WHO DID IT tells us EVERYTHING we need to know.’ Mensen hadden hun oordeel al klaar.
Het is moeilijk om vertrouwen op te bouwen
Ik ben vrijwilliger bij een stichting die zich inzet voor het vieren van kerst, vooral om banden tussen verschillende culturen te versterken. Onze stichting heet zelfs Harmonie. Uit ervaring weet ik al dat het faciliteren van zulke banden, zoals mensen benaderen met een kerstkaart van een vreemde of zelfs kerstcadeautjes geven, niet altijd makkelijk is. Mensen kunnen zich afvragen: ‘Waarom geven die moslims dat nou aan mij?’ als we geen hechte band met hen hebben. Het is soms moeilijk om de ouderenzorg ervan te overtuigen dat we alleen maar met hen kerst willen vieren. Het kost tijd, gesprekken, moeite en ambitieuze vrijwilligers. En om dan te zien wat er is gebeurd bij de kerstmarkt in Maagdenburg, maakte me ontzettend verdrietig.
Het is moeilijk om vertrouwen op te bouwen, zelfs met veel mensen, tijd en gesprekken, social media-posts en uitnodigingen. Maar dan kan één persoon in een ander land meer invloed hebben dan wat wij samen kunnen doen.
In deze tijd van het jaar, vol warmte en samenhorigheid, is het zo verdrietig om te horen over de tragedie in Maagdenburg. Ik leef mee met de slachtoffers en hun dierbaren in deze moeilijke tijd. Maar ik vroeg me af: zijn al die mensen in de reacties ook zo verdrietig? Of zijn ze misschien op een bepaalde manier blij, omdat ze hun vooroordelen bevestigd zien? Soms lijkt het alsof de waarheid minder goed voelt dan het gevoel van gelijk krijgen. Soms denk ik, en voel ik, dat sommige mensen blij zijn als ze zien dat een man uit het Midden-Oosten wordt beschuldigd. Het maakt niet uit of die man de AfD steunt, geen moslim is, of psychisch kwetsbaar is. Zolang hij eruitziet als een ‘gevaar’, is dat voor sommigen genoeg.
Dit is een ingezonden opinie en geeft niet noodzakelijk het standpunt van de Kanttekening weer.
Voor duizenden Roemeense kinderen is het dagelijkse leven getekend door de afwezigheid van hun ouders. Die werken in het buitenland om een beter inkomen te verdienen. Alexandra Corcode, winnaar van de Tom Stoddart-prijs voor fotojournalistiek, belicht in een digitale fototentoonstelling de impact van migratie op de achterblijvers.
Centraal in deze tentoonstelling staan de zussen Larisa (18) en Monica (21). Zij wonen in het dorp Vătava en worden verzorgd door hun oma, terwijl hun ouders in Spanje werken. Vader en moeder verlieten Roemenië jaren geleden vanwege beperkte economische kansen. Volgens ngo Save the Children in 2023 groeit een kwart van de Roemeense kinderen op zonder directe ouderlijke zorg, net als Larisa en Monica.
Larisa en Monica zoeken emotionele steun bij grootouders, partners en familieleden, terwijl ze tegelijkertijd worstelen met volwassen verantwoordelijkheden. Larisa zit op de middelbare school. Ze heeft dagelijks telefonisch contact met haar ouders, maar ziet hen slechts een paar keer per jaar. ‘Deze gedwongen volwassenheid heeft me geleerd hoe de wereld is, maar voor een 15-jarige was het – en is het nog steeds – erg pijnlijk’, vertelt ze. Monica, inmiddels moeder van een zoon, vertelt over de leegte die ze voelt. ‘Als ze niet waren vertrokken, waren we dicht bij elkaar en misten we elkaar niet.’
Roemenië staat wereldwijd op de 17e plaats als land van herkomst voor migranten, volgens de Global Migration Report 2022. Het project van Corcode roept op tot meer aandacht voor de achterblijvers, wier verhaal vaak wordt overschaduwd door de focus op migranten die vertrekken. ‘Migratie beïnvloedt niet alleen degenen die vertrekken, maar ook de kinderen die achterblijven’, benadrukt de fotograaf.
In 2024 stond Nederland op een beslissend moment. Een reeks gebeurtenissen liet zien hoe verdeeld de samenleving eigenlijk was. Wat eerst leek op losse incidenten, bleek een teken te zijn van grote problemen in hoe het land omgaat met verschillen, conflicten en zijn eigen verleden.
In november brak geweld uit na een voetbalwedstrijd in Amsterdam tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv. Israëlische fans werden aangevallen in wat de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema aanvankelijk een ‘pogrom’ noemde — een term waar ze later spijt van kreeg. Het incident raakte een bijzonder gevoelige snaar toen koning Willem-Alexander het in verband bracht met historische tekortkomingen door te zeggen: ‘We hebben de Joodse gemeenschap van Nederland in de Tweede Wereldoorlog in de steek gelaten, en gisteravond hebben we weer gefaald.’
Dit ging niet alleen over voetbalgeweld. De aanvallen benadrukten het hardnekkige antisemitisme onder sommigen en de aanhoudende islamofobie onder anderen in de Nederlandse samenleving, en riepen ernstige vragen op over de aanpak van integratie. Deze problemen hebben hun wortels in het multiculturele beleid dat in de jaren vijftig werd ingevoerd. Ondanks goede bedoelingen heeft dit beleid sociale verdeeldheid vaak versterkt in plaats van verminderd.
De spanningen bleven niet beperkt tot de straat. Nederlandse universiteiten werden slagvelden van een ander soort, toen pro-Palestijnse protesten zich verspreidden over campussen in Amsterdam, Utrecht en Rotterdam. Studenten richtten kampementen op en organiseerden sit-ins, waarbij zij universiteiten opriepen de banden met Israëlische instellingen te verbreken.
Hoewel deze demonstraties wereldwijde bezorgdheid weerspiegelden, onthulden ze ook diepe verdeeldheid binnen de Nederlandse academische gemeenschap over hoe universiteiten zouden moeten reageren op internationale conflicten.
De belangrijkste verschuiving vond misschien wel plaats in de Nederlandse politiek. De extreemrechtse Partij voor de Vrijheid, geleid door Geert Wilders, trad toe tot de regeringscoalitie, wat een dramatische verandering betekende in de manier waarop Nederland immigratie en integratie benadert. Wilders’ reactie op de rellen in Amsterdam — waarbij hij de daders ‘multicultureel uitschot’ noemde en deportatie eiste — betekende een scherpe afwijking van de traditionele Nederlandse aanpak van diversiteit.
‘Simpelweg doorgaan met het bestaande beleid is geen optie’
De opname van de PVV in de regering leidde onmiddellijk tot spanningen. Toen staatssecretaris van Financiën Nora Achahbar aftrad vanwege polariserende uitspraken, werd duidelijk hoe moeilijk het was geworden om politieke eenheid te bewaren bij het aanpakken van gevoelige maatschappelijke kwesties. Dit ging niet alleen over politieke meningsverschillen; het onthulde fundamentele conflicten over de Nederlandse identiteit en waarden.
Deze gebeurtenissen zijn belangrijk omdat ze laten zien hoe beslissingen uit het verleden over immigratie en integratie hedendaagse conflicten blijven beïnvloeden. De reputatie van Nederland op het gebied van tolerantie en succesvol multiculturalisme heeft onderliggende problemen gemaskeerd die niet langer genegeerd kunnen worden. Het geweld na de voetbalwedstrijd, de protesten op universiteiten en de politieke verschuivingen wijzen allemaal op dezelfde conclusie: de huidige aanpak werkt niet.
Vooruitkijkend staat Nederland voor moeilijke keuzes. Simpelweg doorgaan met het bestaande beleid is geen optie; de gebeurtenissen van 2024 hebben de tekortkomingen ervan pijnlijk duidelijk gemaakt. Maar de oplossing is niet zo eenvoudig als strengere maatregelen nemen of terugvallen op oude benaderingen. Het land moet nieuwe manieren vinden om sociale verdeeldheid aan te pakken en tegelijkertijd de rechten en waardigheid van alle inwoners te beschermen.
De uitdaging gaat verder dan beleidsveranderingen. Het vereist eerlijke gesprekken over hoe de Nederlandse samenleving omgaat met verschillen, haar verleden verwerkt en haar toekomst vormgeeft. De opkomst van extreemrechtse politiek, toenemend antisemitisme en onrust op de campus zijn allemaal signalen dat het huidige sociale contract moet worden herzien.
Dit gaat niet alleen over Nederland. Nu andere West-Europese landen worstelen met vergelijkbare problemen op het gebied van immigratie, integratie en sociale cohesie, biedt de Nederlandse ervaring belangrijke lessen. Het laat zien hoe goedbedoeld beleid soms juist de problemen kan versterken die het probeert op te lossen, en hoe historische trauma’s op onverwachte manieren weer de kop kunnen opsteken.
De weg vooruit vereist meer dan het beheersen van spanningen – het vraagt om het aanpakken van de onderliggende oorzaken. Dit betekent dat instellingen, van universiteiten tot overheidsorganen, kritisch moeten kijken naar hoe zij omgaan met diversiteit en conflicten. Het betekent het ter discussie stellen van aannames over integratie en multiculturalisme die te lang onaangeroerd zijn gebleven. Het belangrijkste is dat er nieuwe manieren moeten worden gevonden om sociale cohesie op te bouwen zonder uniformiteit te eisen.
Palestina-activisten volgen de situatie in Gaza op de voet. Dit zorgt voor een kloof met mensen die dat niet doen, schrijft Ingelise de Jongste.
‘Dit is dag 428 van de genocide. Zien jullie niet wat wij zien?’ Dit staat op mijn protestbord. De dag telt per demonstratie door. Er is een diepe kloof tussen zij die weinig tot niets zien van Gaza en zij (wij) die álles zien.
Niets of weinig zien kán ook. Nederlandse media zijn spaarzaam in groot nieuws vanuit Gaza. De voorpagina’s domineert het zelden dus als je niet wilt of niet op zoek gaat, dan hoef je niet.
Wie wel zoekt, vindt bronnen elders. Internationale media als Al Jazeera, Democracy Now, blogs als Mondoweiss, sociale mediakanalen via Telegram, Whatsapp, Signal alsook Twitter, YouTube, Instagram of TikTok. Zij (wij) zien alles.
Stoffige voetjes
We zien ouders die met blote handen graven naar hun kinderen in het puin van de school waar ze schuilden. Stoffige voetjes uitstekend onder brokstukken. Aan stukken gereten kinderlijkjes. Tieners die hun vader horen gillen terwijl hij verbrandt in de vuurzee van een gebombardeerd tentenkamp. De hopeloze blik van artsen die al 14 maanden zonder anesthesie keizersneden uitvoeren en ledematen amputeren (‘highest number of child amputees in the world’). De schreeuw van een arts die onder het laken haar eigen moeder aantreft. Hulpverleners die niet meer kunnen en toch doorgaan. Mannen die elkaar troosten bij het gebroken lijfje van een kind, het zoveelste verlies. Een vader met een brood in een plas bloed gedood door een drone. Kinderen trillend in shock. Beelden die je brein weigert te interpreteren omdat de uiteengespatte bloedsinaasappel een overreden hoofd blijkt.
We lezen dat artsen en journalisten bewust getarget worden, daar soms zelfs per sms bericht over krijgen en we zien ze wegvallen uit onze timelines. Nour en Omar die hun leven in Gaza met de wereld delen blijken dood of gewond. Ze verliezen het kind dat je gister nog op een moedig-blije foto op het strand van Gaza zag. Mohammed is heartbroken omdat zijn kat Leo door shrapnel geraakt is. Artsen verdwijnen in gevangenissen om maanden later uitgemergeld en gemarteld weer op te duiken. Journalisten worden on camera vermoord met hun pers-vest aan. Hun collega’s, zoals Hind Khoudary en Anas Al-Sharif, doen live verslag. En nu heeft iedereen honger en een gofundme. We zien onze DM’s vollopen met wanhopige hulpvragen.
We zien ouders die met blote handen graven naar hun kinderen in het puin van de school waar ze schuilden
Ondertussen filmen Israëlische soldaten zelf ook. We zien hoe ze lachend poseren in lingerie van vermoorde vrouwen. Ze schieten trots een kind van zijn fiets, maken kinderspeelgoed met verbijsterende gretigheid stuk of vragen hun geliefde ten huwelijk met gestolen juwelen. We zien filmpjes van gewone Israeli’s die rouwende Palestijnen nadoen, verkleed en jammerend. Popsterren die populaire genocidale liedjes vertolken. Voetbalsupporters zingen dat er geen scholen meer zijn in Gaza omdat alle kinderen dood zijn. Soldaten plassen op een koran of blazen een heel dorp op. We zien kinderen op tanks gebonden als menselijk schild (every accusation is a confession) en blokkades van hulpgoederen bij de grens. Uithongering als instrument.
We zijn niet de enigen die alles zien. De speciaal rapporteur van de VN voor de bezette gebieden Francesca Albanese rapporteert onophoudelijk over de gruwelen in Gaza. Artsen die er werkten zoals Tanya Haj-Hassan vertellen over de vele kinderen die met kogels in het hoofd gericht zijn neergeschoten. We zien hoe zij zichtbaar aangedaan het gebrek aan actie van de wereld aanklagen bij deze ‘eerste ge-livestreamde genocide’. Ngo’s spreken zich uit net als het ICJ en ICC ook over de druk op de aanklager vanuit de VS. Dat zelfs hún pleidooien geen consequenties hebben en nauwelijks verslagen worden, dat decennia aan VN-resoluties door Israël straffeloos genegeerd kunnen worden, dat de VS standaard tegen staakt-het-vuren stemt en Nederland zich onthoudt, ook dat zien we en het vergroot die kloof nog verder.
Geen westerse journalisten
Het is daarbij niet alleen wat we wel/niet terugzien in onze media, we zien ook hoe nieuws gebracht wordt. Wie is geloofwaardig, wie niet. Berichten uit Gaza komen gehuld in voorzichtigheid. We zien kanttekeningen (‘zou’) bij Palestijnse bronnen die we net met gevaar voor eigen leven verslag zagen doen bij Al Jazeera. Want het zijn weliswaar journalisten maar geen westerse (die mogen van Israël Gaza niet in) en kennelijk is het dan niet onafhankelijk genoeg. Bij Israëlische (leger)woordvoerders ontbreekt diezelfde behoedzaamheid terwijl partijdigheid daar een gegeven is. Dat zien we ook.
Historica Assal Rad bestudeert koppen en fixt die. ‘The war in Gaza is making orphans’ wijzigt ze in ‘Israel is making orphans in Gaza’ en ‘Palestinians say: last bone surgeon in Gaza killed’ in ‘Israel kills last bone surgeon in Gaza’. Die koppen zien we hier ook. In ‘Doden bij bombardement ziekenhuis Gaza’ ontbreekt wíe de raket afschoot. Des te opvallender als je berichten over Gaza en Oekraïne naast elkaar legt en constateert dat Rusland vaak wel en Israël vaak niet expliciet als dader benoemd wordt. Dat is ook nog eens scheef.
Taal telt. We lezen ‘conflict’ of ‘oorlog tussen Israël en Hamas’, terwijl we zien hoe de gehele Palestijnse bevolking onder vuur ligt. Volgens internationaal onbetwiste cijfers van het ministerie van Volksgezondheid in Gaza zijn er nu 46.000 doden. Wie echter niet geclaimd wordt (omdat iedereen die dat kan doen dood is of onder puin ligt), telt niet mee. The Lancet berekende in de zomer al 186.000 doden. ‘Not a conflict, not a war’ roepen we bij demonstraties, ‘this is genocide’. De term ‘genocide’ las je echter het afgelopen jaar zelden. Het argument is dat genocide nog niet vaststaat, hoewel elke deskundige kan uitleggen dat een ICC-vonnis jaren duurt en actie nu geboden is. We zien hoe ophef over woorden groter is dan wat die woorden beschrijven.
We zien hoe kritiek op Israël vanuit demonstranten antisemitisch genoemd wordt en hoe de angst om daarvan beschuldigd te worden, leidt tot grote voorzichtigheid ook bij media en tot verdachtmaking en soms zelfs tot criminalisering van het protest van ons, de mensen die alles zien.
Onder ons zijn mensen die 200(!) geliefden verloren hebben of de mars alleen in tranen kunnen volbrengen
Media streven naar neutraliteit, maar dat werkt niet altijd. Zoals bisschop Tutu zei ‘als je neutraal bent in situaties van onrecht, kies je de kant van de onderdrukker’.
We lezen hoe mensenrechtenactivisten als Martin Luther King, Malcolm X, James Baldwin, Angela Davis, Mandela zich uitspraken voor Palestina, dat (inwoners van) landen met een geschiedenis als kolonisator lang loyaal aan de zijde van Israël blijven staan, terwijl landen die gekoloniseerd waren sympathiseren met Palestijnen. Het is niet toevallig dat juist Zuid-Afrika met een aanklacht naar het strafhof trok. Kolonialisme en apartheid.
Groot-Israël
We zien dat Netanyahu kaarten toont van Groot Israël en leden van zijn kabinet zeggen ‘trots te zijn op de Holocaust in Gaza’. We zien ook hoe de leider van de grootste partij in ons parlement diezelfde Netanyahu eeuwig steun toezegt ondanks een arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof. Hoe hij zich non-stop en ondubbelzinnig negatief uitlaat over moslims en Nederlanders met een migratieachtergrond, over ‘woke links’ en demonstranten tegen genocide en hoe daar een handige overlap in zit.
Omdat we alles zien, demonstreren we al 14 maanden. Ook daar lees je zelden iets over. Dagelijks staan er activisten bij het centraal station, we lopen wekelijks een mars door de stad – en dat is alleen nog maar Amsterdam. Onder ons zijn mensen die 200(!) geliefden verloren hebben of de mars alleen in tranen kunnen volbrengen.
Zij die alles zien, zoeken elkaar op. ‘Sorry if I’m a little on edge I’ve just seen a dead child on my phone every day for the past year’ kun je niet delen met wie het niet ook ziet. We zijn verbonden in het zien.
Er is een diepe kloof tussen zij die weinig tot niets zien van Gaza en zij (wij) die álles zien.
Dit is een ingezonden opinie en geeft niet noodzakelijk het standpunt van de Kanttekening weer.
Minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) heeft de bondgenoten in de strijd tegen IS bezocht in Erbil, een stad in Iraaks-Koerdistan, meldt de Koerdische nieuwszender Rudaw.
Volgens Brekelmans kan de situatie in Syrië na de val van het Assad-regime een kans zijn voor een heropleving van de terreurgroep. Daarom is de coalitie in de strijd tegen IS, die in 2014 werd opgericht, nog steeds ‘cruciaal‘.
Het bezoek van Brekelmans komt twee dagen nadat de Italiaanse defensieminister Guido Crosetto in Erbil was om de situatie in het buurland te bespreken.
‘Nederland is actief betrokken in de Koerdische regio’, meldt Rudaw. Ook helpt Nederland om jongeren voor te bereiden op de arbeidsmarkt in Koerdistan.
Intussen hebben de nieuwe leiders van Syrië de Turkse minister van Buitenlandse Zaken ontvangen in Damascus. Voor de Koerden in Syrië is dat weinig hoopgevend, omdat Turkije korte metten wil maken met het autonome systeem dat de Koerden daar na de winst op IS hebben opgezet.
Het is de vraag of de nieuwe machthebbers van Syrië de Turkse lijn volgen, omdat ze dan waarschijnlijk de IS-coalitie tegenover zich krijgen. Het Pentagon laat weten dat de Amerikaanse troepensterkte in Noordoost-Syrië na de val van het Assad-regime is opgeschaald van 900 naar ongeveer 2000.
Elon Musk, de multimiljardair en adviseur van Donald Trump, mengt zich na de extreemrechtse aanslag in Maagdenburg steeds meer in de Duitse verkiezingsstrijd.Luttele uren voor de aanslag sprak hij zijn voorkeur uit voor de extreemrechtse AfD, meldt dagblad Trouw.
Musk noemde bondskanselier Olaf Scholz na de aanslag meteen een ‘incompetente idioot’, omdat hij het land zou hebben uitgeleverd aan migranten. Enkele uren voor de aanslag zei hij dat alleen de extreemrechtse AfD Duitsland kan ‘redden’. De AfD is ook de partij waar de Saoedische aanslagpleger zich tot aangetrokken voelt.
Op sociale media haalden tegenstanders van extreemrechts meteen hun gram, omdat extreemrechts, na het bekend worden van de islamofobe motieven van de dader, stil bleef.
Ook de onderzoeker Zeliha Eliaçik wijst in de ophef na de aanslag op een ‘discrepantie’ in de focus van de Duitse inlichtingendiensten. Er zou een nieuwe eenheid zijn opgericht om buitenlandse inmenging te monitoren. Onlangs is er een rapport uitgebracht.
‘Terwijl Rusland in het hele rapport wordt afgeschilderd als een mogelijk interventierisico voor de verkiezingen,’ schrijft Eliaçik, ‘heeft Elon Musk ironisch genoeg voor de tweede keer gezegd dat alleen de AfD Duitsland kan redden.’
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
