Je moet van goede huize komen om als Jood Israël kritiek te geven. De druk is enorm, schrijft Meijer ten Zijthoff.

Het is onrustig in Joods Nederland. En die onrust neemt alleen maar toe naarmate Israël zijn oorlog in Gaza en het Midden-Oosten doorzet. Nu het conflict ook in Nederland is geland, worden Joden alhier onder druk gezet om partij te kiezen.

Maar Joods Nederland, waar heb ik het dan over? De Joodse gemeenschap is ten slotte zeer divers en het deel dat zich als Jood identificeert reikt verder dan zij die geboren zijn uit een Joodse moeder of tot het jodendom zijn bekeerd zoals de halacha, de Joodse wet voorschrijft. Zo is er de vaderjood, volgens de Joodse wet niet Joods, maar voor zichzelf soms wel. Ik ben daar één van. En dan zijn er nog mensen die Joodse roots ervaren omdat bijvoorbeeld één of meerdere familieleden in de tweede of derde graad in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen of zaten ondergedoken. De mate van zich Joods voelen is een individuele kwestie, daar is niks zinnigs over te zeggen. Gelukkig maar. Dat Joden een volk zijn of enkel verbonden zijn via het geloof, laat ik hier in het midden.

Het leeuwendeel van de Joden is seculier of licht religieus. Deze mensen vieren soms de feestdagen en sabbat, maar leven niet strikt volgens de wetten van de Thora en zijn ook niet als zodanig te herkennen. Daarnaast heb je de orthodoxe Joden, die soms herkenbaar zijn aan kleding en hoofdbedekking.

De meeste de Joden in Nederland zijn echter zo geassimileerd dat ze niet te onderscheiden zijn van andere Nederlanders.

Veilige haven

Zij identificeren zich via de Shoah, de uitroeiing van de Joden in de Tweede Wereldoorlog. Die gebeurtenis is voor velen hét dramatisch ijkpunt in hun familiegeschiedenis. Een deel van hen voelt daarnaast diepe liefde voor het land Israël en identificeert zich ermee. Het land dat zich in 1948 als veilige haven voor alle Joden opwierp, het Beloofde Land. Sommigen hebben er gewoond of hebben er familie wonen. Toch is er een deel Nederlandse Joden dat niets heeft met Israël, dat het niet als Joods thuisland ziet. En dan zijn er nog Joden die zich nergens mee identificeren, ik noem hen de stille Joden. Zie hier de Joodse gemeenschap in Nederland in een notendop.

Wat ik hier en daar opvang en zelf ervaar is dat je je als Jood, soms onbewust, verantwoordelijk voelt voor Israëls gedrag en plaatsvervangende schaamte ervaart. Alsof je er iets van moet vinden, wat natuurlijk niet zo is.

De huidige Gaza-oorlog trekt een zware wissel op de Joodse gemeenschap en leidt tot heftige discussies. Er wordt van velen verwacht dat ze stelling nemen. Ben je vóór of tegen Israël? En als je vóór Israël bent, dan ben je automatisch tegen de Palestijnen en andersom. Meer smaken zijn er niet. Het is amper voor te stellen dat je in het huidige conflict voor beide partijen bent. Het kan dat alleen de slachtoffers aan beide zijden je raken en dat je verder geen mening over het conflict hebt.

De huidige Gaza-oorlog trekt een zware wissel op de Joodse gemeenschap

Aan de ene kant trekt de pro-Israëllobby zoals het Centraal Joods Overleg (CJO) en het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) aan je. Aan de andere kant wordt er van je verwacht dat je het opneemt voor de Palestijnen en Israël stevig veroordeelt, of het land als natie helemaal afwijst.

Voor veel Joden is dat niet zo eenvoudig, want de druk is enorm. Voor mij geldt dat ik geen binding heb met het land Israël, er geen familie heb wonen en mij daarom zonder gêne kan uitspreken en dat doe ik ook. Mijn ongezouten kritiek op de stichting van het land en zijn gedrag tegenover de Palestijnen steek ik niet onder stoelen of banken, ook al levert me dat afkeur op.

Zionistische Joden, zoals een aantal familieleden en kennissen, keerden me de rug toe en ik werd verketterd op sociale media. So be it. Ik ken meer Joden, of hen die zich als zodanig identificeren, in dezelfde positie. Wij worden met open armen ontvangen door de pro-Palestijnse beweging, maar niet gehoord in de media. Waarom eigenlijk niet?

We worden gelijkgesteld met Hamas en steunen terroristen. Hiermee worden we ontdaan van ons Joods-zijn.

Die Jodenrol is enkel weggelegd voor hen die nagenoeg kritiekloos achter alles wat Israël doet staan. Ik noem hen zionistische Joden. Zij leggen, gesteund door de lobby, hun wil op en doen alsof ze voor alle Joden spreken. Zij zijn ook de eersten die over antisemitisme beginnen, want ze voelen zich snel gediscrimineerd. Nieuw antisemitisme heet dat, want het oude antisemitisme, waarbij het gaat over Joodse stereotypering komt weinig meer voor en is van oudsher een rechts-extremistisch fenomeen. Nieuw antisemitisme betekent voor de pro-Israëllobby vooral kritiek op Israël hebben en die kritiek wordt voor het gemak door hen omgebogen tot Jodenhaat. Met die term word je, Jood of niet Jood, zoveel om je oren geslagen dat je het wel uit je hoofd laat om kritiek op Israël te hebben. Dat is wat ze beogen.

De lobby opereert via (sociale) media en via politieke bijeenkomsten. Zij heeft een luide stem en kaapt het debat. Het is daarbij bedenkelijk dat zij met uiterst rechts in zee gaat, dat enkel zijn moslimhaat boost via steun aan Israël. Het merendeel van hen weet niet eens waar Israël en Palestina liggen en roeptoetert maar wat.

Tranen in de ogen

Er is echter ook een groep Joden die liefde voor het land Israël koestert, maar de misdaden tegen de Palestijnen afkeurt. Een groep waarvoor ook aandacht moet zijn omdat die door de sterk gepolariseerde discussie in het nauw komt. Het zijn Joden die het zionistische verhaal niet afkeuren, die het land kennen en er verliefd op zijn geworden. Die er familie of kennissen heeft wonen. Deze mensen keuren het gedrag van Israël tegenover de Palestijnen af en willen het liefst gelijkwaardigheid voor alle bewoners. Zij krijgen tranen in hun ogen bij het zien van de beelden van doden en verwoestingen in Gaza en ze zijn kritisch op de Israëlische regering, maar ze willen en kunnen het land Israël niet afvallen, dat gaat hen te ver. En dat mag, daar moet ruimte voor zijn in het debat. Het zijn mensen die liever met beide kampen in gesprek blijven.

En er zijn er die helemaal niets van de situatie vinden en zich ook niet verantwoordelijk voelen. Dat mag ook.

De Joodse gemeenschap is meer dan de lobby. Er zijn er die zich in het debat niet als Jood profileren als ze pro-Palestina zijn, want ze vrezen de toorn van die lobby. Ze blijven onzichtbaar. Dat vind ik ernstig, alhoewel dat is veranderd naarmate de oorlog langer duurt, want er zijn steeds meer Joden die hun mond wel opendoen.

Ik vind dat de Israëllobby, maar ook de pro-Palestijnse beweging alle Joodse burgers serieus moeten nemen door rekening te houden met de diversiteit. Probeer Joden die onderscheid maken tussen het land Israël in al haar schoonheid en haar gruweldaden, erbij te houden en respecteer de stille stem. Maar bovenal: geef ruimte aan Joden die Israël sterk veroordelen vanwege de behandeling van Palestijnen. Rechtvaardigheid en barmhartigheid behoren tenslotte tot de Joodse traditie. ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet gij dat ook een ander niet.’