‘Een tweede termijn van Trump kan het einde betekenen van de Amerikaanse democratie zoals we die kennen, en dat zeg ik niet lichtvaardig…’

Alyssa Farah Griffin, de voormalige communicatiedirecteur van Trump, drukt op de alarmknop. Zoals the Guardian onlangs meldde, kreeg Griffin bijval van Sarah Matthews en Cassidy Hutchinson, twee andere voormalige stafleden van het Witte Huis uit de tumultueuze tijd dat Trump president was.

De drie vrouwen, die zo dapper waren om hun verhaal te doen voor het Congres, herinneren ons aan de gigantische politieke omwenteling die de wereld in 2024 te wachten staat. We zwaaiden 2023 uit, maar zijn we ons wel voldoende bewust van het politieke slagveld, dat komen gaat, de strijd tussen de afnemende democratieën en het opkomende autoritarisme?

Dit jaar gaan meer dan 3,5 miljard mensen over de hele wereld naar de stembus. Naast de Verenigde Staten zijn er verkiezingen in de Europese Unie, Mexico, India en Indonesië, allen dichtbevolkte gebieden. Deze kiezers beslissen meer dan ooit over het lot van de politiek zoals wij die kennen.

Andere leiders staan in de rij. Lokale verkiezingen in Turkije, eind maart dit jaar, gaan bijvoorbeeld over veel meer dan het kiezen van burgemeesters en gemeenteraden hier en daar. President Recep Tayyip Erdogan zal waarschijnlijk Istanbul ‘heroveren’, de stad die goed is voor ongeveer 45 procent van de Turkse economie. De ‘herovering’ van Istanbul wordt gezien als de laatste hobbel, voordat Erdogan de democratische structuren van de Turkse staat helemaal afbreekt. Dit zal gevolgen hebben voor de regio, maar ook voor Europa.

De rechterlijke macht voert een race tegen de klok om Trump te stoppen

De menselijke geschiedenis wordt gevormd door een opeenvolging van cycli; sommige omvatten kortere, andere langere perioden – of tijdperken.

Het wordt steeds zichtbaarder dat we in een draaikolk zijn beland van onderdrukkende regimes die oprukken en schijnbaar niet te stoppen te zijn. Een analyse op de Amerikaanse website Politico vestigt onze aandacht op de hardnekkigheid van deze neerwaartse spiraal. Volgens het V-Dem Instituut van de universiteit van Göteborg verliest de democratie voortdurend terrein aan de autocratie.

‘Er zijn meer gesloten autocratieën dan liberale democratieën – voor het eerst in meer dan twee decennia,’ stelt het V-Dem-rapport over 2023 en voegt eraan toe dat bijna 75 procent van de wereldbevolking momenteel onder autocratisch bewind leeft. Mensenrechtenorganisatie Freedom House sluit zich hierbij aan en legt in detail uit hoe de vrijheden – hoekstenen van elke democratie – ‘voor het zeventiende opeenvolgende jaar’ zijn afgenomen. Autocraten en misdadige populisten winnen, stap voor stap, maar stevig, misbruik makend van de verwarring, ontevredenheid en woede van de menigte en de achterban. Kip of ei? Of, zoals de sceptici zeggen, is het de doodlopende weg van de menselijke natuur?

Inderdaad, een slagveld.

De rechterlijke macht aan de overkant van de Atlantische Oceaan voert een race tegen de klok om Trump te stoppen. Een nieuwe presidentstermijn zal de ruggengraat van de (verbrijzelde) wereldorde in chaos veranderen.

Ondertussen kijken extreemrechtse krachten, verstrikt in negatieve sentimenten van anti-migratie, anti-islam en anti-federalisme, naar de verkiezingen voor het Europees Parlement. Ze rekenen erop dat ze een meerderheidsblok kunnen vormen, om vervolgens een aanval te lanceren op de ‘Europese waarden’. Hierin opereren Geert Wilders, Filip Dewinter, Marine Le Pen, Giorgia Meloni, Jimmie Akesson, Viktor Orban, Alice Weidel en Tino Chrupalla, zonder haast, eendrachtig, tamelijk zeker van een overwinning.

Als extreemrechtse politici winnen en de kans krijgen om Europa te scheppen zoals zij dat willen, dan heeft dat grote gevolgen voor de rechtsstaat en de mediavrijheid. Het discours van Meloni dringt nu al de Italiaanse rechtsstaat binnen.

Het Hongarije van Orban, dat graag een leidende rol wil spelen in de EU, staat klaar voor advies.

Ondertussen blijft de situatie in Turkije uiterst onstabiel en onvoorspelbaar. Mogelijk wint president Erdogan de lokale verkiezingen. Hij kan ervoor kiezen om het NAVO-lidmaatschap van Zweden uit te stellen als Biden blijft dwarsliggen bij de levering van het befaamde F-16 straaljagerpakket – in afwachting van de verkiezingsuitslag in de VS.

Bereid je in het algemeen voor op wereldwijde turbulentie. Hoop op het beste, maar ga uit van het ergste.