Tot Trump aantrad, sliep Europa als een zorgeloze puber: genietend van welvaart, feestend zonder plan voor de toekomst en nog altijd teren op koloniale rijkdom. In tegenstelling tot de VS en China investeerden we nauwelijks in defensie, technologie, onderwijs en energie. We leefden in de illusie dat de wereld vanzelf vreedzaam zou blijven en onze rijkdom eindeloos.

Ondertussen holden we Amerika achterna naar Afghanistan en het Midden-Oosten: zogenaamd om te bevrijden, in werkelijkheid om grondstoffen veilig te stellen. Het resultaat was chaos, instabiliteit en migratiegolven die we nu terugbetaald krijgen. Trump vatte het cynisch samen: ‘Between America and Europe lies a beautiful ocean.’ Met andere woorden: jullie problemen zijn de mijne niet. Voor Europa was dat een koude douche.

Sinds zijn ontmoeting met Poetin in Alaska veranderde Trump van koers. Eerst pleitte hij voor een staakt-het-vuren in Oekraïne, nu noemt hij dat overbodig. Hij belooft vrede, maar zonder voorwaarden. In Trumps diplomatie draait alles om beeldvorming. Denk aan die foto’s in het Witte Huis: Europese leiders netjes op een rij, Trump pontificaal vooraan. Geen toeval, maar toneel om de machtsverhoudingen te onderstrepen: de meester die spreekt, de leerlingen die luisteren. Europa liet het gewillig gebeuren.

De harde realiteit is dat Europa nauwelijks meetelt op het geopolitieke toneel. Waar Amerika één president heeft en China één sterke leider, verdrinkt Europa in een kakofonie van 27 stemmen. Hongarije en Slowakije flirten met Moskou, Frankrijk roept stoer, Duitsland twijfelt en de Commissie stapelt papier.

In de negentiende eeuw was Europa het centrum van de wereld

De grandeur van weleer hangt nog in de lucht, maar is voorbij. In de negentiende eeuw was Europa het centrum van de wereld; nu is het een continent dat liever regels maakt dan macht uitoefent. Anderen zien dat ook. China springt in waar Europese bedrijven Rusland verlaten. India profiteert van goedkope olie en gas. Japan en de Baltische staten hopen vooral dat Rusland vastloopt in Oekraïne, zodat het hen niet bedreigt. Zelfs Ruslands buurlanden twijfelen of vrede in Oekraïne wel in hun belang is.

Neem Duitsland. Bondskanselier Scholz kondigde een Zeitenwende aan: honderden miljarden extra voor defensie. Maar onderzoek onder jongeren laat zien dat de meesten niet willen vechten als er oorlog uitbreekt. Tragikomisch genoeg kijkt Berlijn daarom zelfs naar migrantenjongeren om het leger te vullen. In Nederland en elders is dat niet anders. Een leger bouw je niet in één dag. Het vraagt niet alleen geld, maar ook mentaliteit, opleiding en bereidheid.

Macron zei bereid te zijn troepen naar Oekraïne te sturen, maar geen enkel Frans bataljon stak de grens over. Grote woorden, lege daden. Nog ironischer was zijn oproep aan Turkije om soldaten te sturen. Turkije! Hetzelfde land dat Europa decennialang klein hield en vernederde. En nu het Europa te heet onder de voeten wordt, blijkt Ankara, met het tweede leger van de NAVO, opeens onmisbaar. Zelfs ik, fel tegenstander van Erdogans ondemocratische beleid, zie de ironie.

De oorlog in Oekraïne is een lakmoesproef voor de EU. Hij toont hoe machteloos we zijn zonder de VS. Zolang Washington Patriots en F-16’s levert, kan Kiev standhouden.

De Turkse denker Yunus Emre zei ooit: ‘Kennis is kennis van kennis, maar ware kennis is jezelf kennen. Als jij jezelf niet kent, wat heb je dan aan al dat lezen?’

Die woorden gelden vandaag voor Europa. Ons koloniale verleden is voorbij; de EU is geen supermacht maar een blok dat zich koestert in regels en illusies. De oorlog in Oekraïne is de laatste wake-upcall. Doen we niets, dan vallen we uit elkaar. Doen we wél iets, dan kunnen we eindelijk een volwassen speler worden.

Maar dat kan alleen als Europa eerst zichzelf leert kennen: wat willen we, waar staan we voor, welke offers zijn we bereid te brengen? Zolang we dat niet weten, blijven we verlamd tussen grote woorden en halfslachtige daden.

Intussen schuift de macht van West naar Oost, en de wereld wacht niet. Alleen een Europa dat in zichzelf investeert — in macht, kennis en moed — kan naast de grootmachten staan. Doen we dat niet, dan blijven we een puber die weigert volwassen te worden.