Nu alle ogen gericht zijn op Gaza, en in beperkte mate op Oekraïne, is het lastig om aandacht te vragen voor Soedan. Maar het land heeft momenteel het grootste aantal binnenlandse ontheemden ter wereld. Soedan verdient onze aandacht, zegt Tineke Ceelen, directeur van Stichting Vluchteling.

Afgelopen zaterdagavond vond in Theater Zuilen in Utrecht een benefietavond voor Soedan plaats. Het doel was de noodsituatie in het land onder de aandacht te brengen. Het initiatief kwam van Abdulaal Hussein. Hij en zijn zus Mabrooka Hussein zijn bekend van de documentaire Fight or Flight. Een BNNVARA-productie waarin programmamaker Sahil Amar Aïssa de levens volgt van een persoon die achterbleef, én een persoon die naar Nederland vluchtte. Abdulaal was de persoon die naar Nederland vluchtte. Zijn goede vriend Suhaib en Mabrooka bleven achter, hoewel zijn zus inmiddels ook in Nederland is. Ze was politiek actief en niet langer veilig in Soedan.

‘Er is hongersnood, er zijn overstromingen en er is oorlog’, antwoordt hij op de vraag wat we moeten weten over Soedan. ‘En dan bedoel ik geen conflict, maar echt oorlog. Conflict is iets wat tijdig is en weer over gaat. In Soedan duurt het al jaren.’

Een nieuwe strijd

Sinds april 2023 woedt er een nieuwe strijd in het land, tussen het regeringsleger en de Rapid Support Forces (RSF). Die laatste troepenmacht komt voort uit de Janjaweed, een gewapende groepering die zich tussen 2003 en 2006 schuldig maakte aan moord, marteling en verkrachting in Darfur. De strijd tussen de rivaliserende fracties heeft al duizenden mensen het leven gekost. Volgens de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) zijn sinds 15 april 2023 meer dan 7 miljoen mensen door de gevechten binnen Soedan ontheemd geraakt. Bovendien lijkt het te gaan om etnisch gemotiveerd geweld. Darfur dreigt opnieuw het toneel te worden van een genocide tegen de niet-Arabische bevoking, door de RSF en aanverwante Arabische milities.

De nieuwe strijd volgde op jarenlange politieke onrust. In 2019 kwam de dictatuur van president Omar al Bashir na dertig jaar ten einde. Er kwam een militaire overgangsraad, die plaats zou moeten maken voor een democratisch gekozen regering. In 2021 pleegde het leger echter een staatsgreep en ontbond de regering. Demonstraties tegen het militaire regime werden met de harde hand neergeslagen. Het zijn deze demonstraties die Suhaib en Mabrooka met gevaar voor eigen leven laten zien in Fight or Flight.

‘Er lijkt een trend te bestaan om te geven om één oorlog, en dat is op dit moment niet Soedan’

En nu is er dus een nieuwe geweldsuitbarsting, die verdacht veel lijkt op het drama in Darfur in 2003. ‘Dit is misschien wel waarom het zo lastig is om aandacht te vragen voor Soedan. Er is elk jaar wel iets aan de hand. Er is honger, oorlog, conflict; er zijn continue problemen, en het is niet makkelijk daar steeds weer de schijnwerpers op te krijgen’, zegt Tineke Ceelen, directeur van Stichting Vluchteling. Ze denkt dat men in staat is slechts op een beperkt aantal conflicten te focussen. ‘Een oorlog tegelijk, zong Jeroen van Merwijk in een van zijn liedjes. Alle ogen zijn nu gericht op Gaza, en in zekere mate op Oekraïne, maar ook die oorlog krijgt minder aandacht. Andere oorlogen en conflicten krijgen nauwelijks aandacht.’

Desalniettemin is de hulpbehoefte groot, legt ze uit. ‘Er zijn momenteel meer dan 10 miljoen mensen ontheemd in Soedan zelf, het hoogste aantal ter wereld. Daar bovenop zijn 2,2 miljoen mensen Soedan ontvlucht en naar buurlanden gevlucht. Een groot deel van hen vluchtte naar Tsjaad, want dat grenst aan de Darfur-provincies. Maar Tsjaad is zelf een straatarm land. Ik kom net terug uit Adré, op de grens met Soedan. Hier verblijven zo’n 165.000 Soedanese vluchtelingen. Als ze aankomen, hebben ze een barre en gevaarlijke tocht achter de rug. Onder hen is veel ondervoeding en trauma. Maar we kampen hier ook met een massaal tekort aan hulp.’

Een onderschat probleem

Het doet pijn bij Abdulaal. ‘Als ik hoor op het nieuws dat er hulpgoederen aan de grens met Gaza staan omdat deze het gebied niet in mogen, denk ik wel eens: bij ons aan de grens zijn die hulpgoederen er niet. Daarmee wil ik niet zeggen dat de ene oorlog erger is dan de andere. Maar er lijkt een trend te bestaan om te geven om één oorlog, en dat is op dit moment niet Soedan.’

Abdulaal denkt dat er hierdoor weinig begrip is voor vluchtelingen uit Soedan in Nederland. ‘Ik ken vluchtelingen die al twee jaar wachten op een verblijfsvergunning. De regering denkt dat het om een conflict gaat dat op den duur wel overgaat, omdat er gewoon te weinig bekend is over de situatie in Soedan. Het is nergens veilig in Soedan, niet in Darfur en niet in de andere gebieden.’

In de documentaire, die gemaakt is voordat de strijd tussen de RSF en het regeringsleger uitbrak, is te zien hoe hij en andere demonstranten een brief overhandigen aan de plaatsvervangend directeur van de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND). ‘Ik snap dat de situatie op dit moment ingewikkeld is. We wachten op een nieuw beleid. We kunnen even geen besluiten nemen omdat we moeten inschatten hoe de situatie ter plekke is voordat we asielaanvragen kunnen goedkeuren’, zegt de IND-medewerker tegen de demonstranten.

Vooral negatieve aandacht vluchtelingen

‘Hier kan ik niet zoveel over zeggen. Wij zijn vooral gericht op hulp in de regio, waar de meeste Soedanezen zitten. Maar wat daarvoor nodig is, is dat we ons hier in Nederland bewust zijn van het probleem in Soedan. Zodat er meer hulp op gang komt, maar ook zodat er pogingen gedaan worden om de strijdende partijen met elkaar om de tafel te krijgen’, zegt Ceelen.

‘Het is in deze tijd erg moeilijk om aandacht te vragen voor vluchtelingen in het algemeen. Vluchtelingen staan vooral op een negatieve manier in de schijnwerpers. We zijn erg op onszelf gericht, we kijken wat het voor ons betekent en niet naar wat het voor vluchtelingen betekent. Maar mensen die om hulp roepen, doen dat nooit voor niets.’