De wereld telt acht landen, waarvan de Nederlandse naam begint met een ‘I’. In alfabetische volgorde: Ierland, India, Indonesië, Irak, Iran, Israël, Italië en Ivoorkust. Over Ierland en Ivoorkust valt momenteel niet veel te melden, en ‘geen nieuws’ betekent meestal ‘goed nieuws’.

Maar voor de overige zes geldt dat niet. Zij bevinden zich duidelijk in een neerwaartse spiraal, zoals een korte blik op de ontwikkelingen van de laatste tijd leert.

Italië is een van de EU-lidstaten waarin inmiddels een extreemrechtse partij aan de regering deelneemt, waardoor democratie, rechtstaat en tolerantie onder druk staan. Dat vertaalt zich naar buiten toe in xenofobie. Naar binnen toe vertaalt zich dat in een conservatief-katholieke gezinspolitiek, die zich tegen gelijke rechten voor vrouwen en homo’s keert. De concrete gevolgen van de ultrarechtse retoriek zijn tot nu toe beperkt, omdat Italië zich aan EU-wetgeving houden moet.

Dat laatste geldt niet voor Israël. Dat is met de nieuwe extreemrechtse regering nog veel verder ontspoord dan het toch al was. Het zogenaamde ‘vredesproces’ viel al veel langer niet serieus te nemen, maar deze regering is nu openlijk op annexatie van de Palestijnse gebieden uit, waarvan de bevolking decennialang als rechteloze tweederangsburgers onder een soort Apartheidsregime zucht.

Daarbij komt de poging de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht aan te tasten, terwijl de opname van een uitgesproken theocratische partij in Netanyahu’s zoveelste kabinet betekent dat nu tevens een vorm van seksuele apartheid op het programma staat, en ook hier de aanval op seksuele minderheden is ingezet.

Ook hier vormen vrouwen en seksuele minderheden de favoriete schietschijf van een patriarchaat dat van geen wijken weten wil

Over Irak kunnen we kort zijn: het land blijft verscheurd door sektarische twisten, en de kans dat soennieten en sjiieten hier op afzienbare termijn de strijdbijl zullen begraven, staat gelijk aan nul.

Ook de ontwikkelingen in Iran zijn vooralsnog weinig hoopgevend: het fundamentalistische regime slaat elk protest met harde hand neer en straft demonstratief demonstranten op barbaarse wijze. Ook hier vormen vrouwen en seksuele minderheden de favoriete schietschijf van een patriarchaat dat van geen wijken weten wil.

India was ooit na de onafhankelijkheid door Nehru en zijn niet-religieuze Congrespartij bewust als seculiere staat opgezet om de latente spanningen tussen moslims en hindoes te pacificeren. De huidige premier Modi zet dit met zijn hindoeïstisch-nationalistische politiek bewust op het spel, om zo met een agressieve bejegening van moslims verkiezingen te kunnen blijven winnen.

Het Indonesië van Sukarno was indertijd op hetzelfde uitgangspunt gebaseerd: ofschoon de overgrote meerderheid van de bevolking islamitisch is, werd de staat seculier. In het volkrijkste moslimland ter wereld droeg de islam ook vanouds een zeer gematigd karakter. Dat is, onder invloed van radicale predikers de laatste tijd veranderd. Ofschoon een minderheid, zijn die er nu, met een zeer omstreden wet die op alle buitenechtelijk geslachtsverkeer draconische straffen zet, in geslaagd hun rigide orthodoxe wereldbeeld aan de samenleving op te leggen.

Zijn er overeenkomsten tussen de ontwikkelingen in deze landen? Als we Irak even buiten beschouwing laten, is er inderdaad een gemeenschappelijke rode draad. Alle zijn in de greep van een naargeestig orthodox-religieus getint nationalisme: in Italië katholiek, in Israël joods, in Iran sjiitisch, in India hindoeïstisch, in Indonesië soennitisch. En overal richt zich die intolerantie specifiek tegen religieuze, etnische en seksuele minderheden.

Hoe scherp kan en moet Europa, dan wel Nederland, hierop reageren? In alle zes gevallen bestaat er een forse hobbel. Bij Italië: het dan terechte verwijt van hypocrisie, omdat de overige EU-lidstaten zich achter ‘Dublin’ verschuilen om zelf geen vluchtelingen op te hoeven nemen. Bij Israël: de onaantastbaarheid vanwege de Europese schuld aan de Holocaust, daarenboven in Nederland ook nog eens de religieuze verering van het ‘uitverkoren volk’ in protestantse kring.

Bij Iran: we boycotten ze al op ongeveer elk denkbaar vlak, dus wat kan Europa nog meer? Bij India: we hebben deze grootmacht-in-wording te hard nodig in de mondiale worsteling met de agressieve Russische en Chinese dictaturen. Bij Indonesië: zolang we zelf nog zo halfslachtig omgaan met ons eigen bloedbevlekte koloniale verleden, zien ze ons daar al aankomen met onze mensenrechtenkritiek.