Elke maand gaat de Kanttekening in gesprek met vluchtelingen en statushouders in Nederland. Hoe zijn ze hier gekomen? En hoe hebben zij hun nieuwe leven in Nederland opgebouwd? Deze maand: Kezban Karagöz.

Kezban Karagöz omschrijft het gezin waar ze uit komt als middenklasse. Haar moeder werkte 40 jaar als verpleegkundige in hetzelfde ziekenhuis, haar vader was docent op de basisschool. Hij was maatschappelijk betrokken en gaf sommige kinderen uit arme milieus gratis bijles. Onderwijs vond hij belangrijk, ook voor Kezban en haar twee jongere zussen. Kezban studeerde journalistiek, werd universitair docent op een privé-universiteit in Istanbul en deed onderzoeken. Ze bemoeide zich niet met politiek, deed geen politieke uitspraken tijdens haar colleges en leefde haar leven in de luwte.

‘Op een dag was ik met mijn vader en mijn drie kinderen onderweg naar ons familiehuis in een andere stad. Mijn vader reed, ik zat achter in de auto en gaf borstvoeding aan mijn jongste. Ineens werden we aangehouden. Routinecontrole, zo werd er gezegd. Mijn vader liet zijn papieren zien en tot mijn verbazing moest ik dat ook. Een beetje vreemd voor iemand die niet achter het stuur zit, maar ik gaf netjes mijn papieren. De politieagent controleerde mijn gegevens via een apparaat. Ik bleek gezocht te worden. Mijn baby moest ik aan mijn vader geven. Daarna werd ik voor de ogen van mijn vader en mijn kinderen in de boeien geslagen. Ik begreep er niets van. Echt niet. Op het politiebureau werd ik verhoord. Ruim 17 jaar eerder had ik een werkgever die wilde dat ik een rekening opende bij de Asya bank, zodat mijn salaris daarop gestort kon worden. In Turkije is het niet ongebruikelijk dat een werkgever verzoekt een rekening te openen bij een bepaalde bank. Inmiddels wordt de Asya bank rechtstreeks in verband gebracht met de Gülenbeweging. Maar ik had al zeker 17 jaar niets met die rekening gedaan! Ik gebruikte hem niet. Het feit dat ik hem had, was kennelijk genoeg om me van allerlei dingen te verdenken die ik in de praktijk niet deed.’

‘Mijn baby moest ik aan mijn vader geven’

Er was om Kezban haar paspoort gevraagd. Ze heeft aan dat verzoek voldaan, maar kreeg het nooit meer terug. Waarschijnlijk is het doorgeknipt zoals in sommige Amerikaanse films en televisieseries een creditcard wordt vernietigd. Tijdens een zitting bij de rechtbank, in verband met deze vage aanklacht, hoorde ze dat ze vier tot vijf jaar gevangenisstraf zou kunnen krijgen. Een gevangenis is nooit prettig, maar zo lang in Nederland gevangen zitten is heel wat anders dan in Turkije. De omstandigheden zijn onvergelijkbaar. Voor Kezban zat er maar één ding op: iedereen van wie ze hield verlaten, inclusief man en kinderen. ‘Alleen vluchten is voor een vrouw extra gevaarlijk, maar ik had geen keus.’

Corona

Begin 2021 heeft Kezban Turkije verlaten. Tegen haar zin in, maar ze voelde zich gedwongen om deze stap te nemen. Eerder had ze in verband met haar werk een rapport geschreven over migranten. Nu stond ze aan de andere kant van de streep. De onveilige boot kwam op haar over als speelgoed, maar gelukkig bereikte ze veilig Griekenland. Het eerste half jaar verbleef ze in Athene. ‘Dat was een moeilijke tijd. Ik miste mijn gezin en mijn dierbaren heel erg. Het was tijdens corona. Ik stond wel in contact met mijn man. Zo kwam ik te weten dat mijn vader was overleden aan de gevolgen van corona. Ik voelde me machteloos, maar het was onverantwoord om naar de begrafenis te gaan. Mijn vader was een beetje anders dan andere vaders. Hij heeft zoveel betekend voor mijn zussen en mij, zeker wat onderwijs betreft. Daarom deed het extra pijn dat ik geen afscheid heb kunnen nemen.’

In Nederland kwam Kezban in Ter Apel terecht. Ze hoefde niet onbeschermd buiten te slapen, maar in een grote tent samen met ongeveer 30 andere mensen. ‘Ik durfde niet te gaan slapen. Tegen de ochtend heb ik een beetje gerust. Na vijf dagen Ter Apel mocht ik naar een azc in Wageningen. Daar waren veel vluchtelingen uit landen als Syrië, Jemen en Eritrea. Zij waren om een andere reden gevlucht dan ik, namelijk voor oorlogsgeweld.’

Het was nog steeds in de coronaperiode, wat inhield dat contacten beperkt waren en er niet veel vrijwilligers naar het azc mochten komen. ‘Gelukkig was in Wageningen de bibliotheek open. Dat was beslist mijn redding. Verder had ik een tweedehands boekje bemachtigd dat ik kon gebruiken bij het leren van mijn eerste Nederlandse woorden. Ik vond het heel belangrijk om zo snel mogelijk Nederlands te leren. Af en toe ‘leen’ ik een woord uit het Engels, maar dat wordt steeds minder. Verder ben ik tijdens mijn verblijf in Wageningen betrokken geraakt bij het buddy-to-buddyproject. Ik had daar een maatje. We gingen samen naar tentoonstellingen, dronken buiten koffie en gingen soms naar danslessen.’

Groen in Culemborg

In de zomer van 2022 kreeg Kezban een woning toegewezen in Culemborg. Daar was ze regelmatig langsgereden met de trein en ze had er een positieve indruk van. ‘Ik was dolblij toen ik een woning kreeg, want dan konden mijn man en kinderen naar Nederland komen. Maar dat ik in Culemborg ging wonen, was een aangename verrassing. Ik vind het er nog steeds ontzettend fijn. In Turkije woonde ik in de miljoenenstad Istanbul, maar ik weet niet of ik in een drukke stad als Amsterdam zou kunnen aarden. Culemborg is niet zo groot, de mensen zijn er aardig en het is er mooi. Mijn kinderen waren stomverbaasd toen ze ontdekten hoeveel groen er in Culemborg is.’

‘Mijn zoontje van vijf sprak ontzettend snel Nederlands’

Om veiligheidsredenen hadden Kezban en haar man de kinderen verteld dat mama in een andere stad werkte. Wat de kinderen niet wisten, konden ze ook niet per ongeluk aan iemand anders vertellen. Het was niet de bedoeling dat de verblijfplaats van Kezban in verkeerde handen kwam. Door die onwetendheid schrokken de kinderen nogal. Ze zouden voortaan in Nederland wonen. ‘Inmiddels zijn ze hier gewend. Mijn zoontje van vijf sprak ontzettend snel Nederlands en hij kan het ook al lezen!’ Haar oudste kind zat eerst een jaar in een taalklas en zit nu in groep 7 van de basisschool.

Universitair docent? Echt waar?

‘Rond 1980 hebben veel Turkse mensen het land verlaten. Waarom weet ik niet, maar in Duitsland kwamen meer hoogopgeleide Turken terecht en in de omringende landen wat meer lager opgeleiden. Het gevolg is dat de autoriteiten in Duitsland kennelijk iets beter kunnen omgaan met hoger opgeleide Turken dan hier.’ Als ze in Nederland bijvoorbeeld tegen de IND zei dat ze universitair docent was, werd ze verbaasd aangekeken. ‘Echt waar?’ Ja, echt waar.

In de journalistiek aan de slag gaan is voor Kezban lastig, ook in verband met de taal. Haar Nederlands wordt steeds beter, dus ze hoopt in de toekomst weer artikelen te kunnen schrijven. In Culemborg kreeg ze ondersteuning bij het leren van de Nederlandse taal. Daar heeft ze ook vrijwilligerswerk gedaan. Toen ze net in Nederland was, realiseerde ze zich al snel dat ze opnieuw moest beginnen. Haar diploma’s en werkervaring leken hier niet mee te tellen. Inmiddels is ze projectleider en werkt ze op een bijzondere manier met vluchtelingen die in hun eigen land docent zijn. ‘In Nederland is een tekort aan docenten en daarom wordt gekeken of statushouders uit landen als Turkije, Syrië en Oekraïne die docent zijn versneld Nederlands kunnen leren en ingezet kunnen worden in het middelbaar onderwijs of soms in het basisonderwijs.’

Internationale vrouwenclub

In haar vrije tijd houdt Kezban zich bezig met fotografie. ‘Mijn vader fotografeerde ook veel. Hij heeft zelfs een keer een prijs gewonnen. In Turkije had ik een populaire blog waarvoor ik fotografeerde. Momenteel ben ik actief op Instagram.’

In Culemborg is Kezban actief binnen een internationale vrouwenclub. Ongeveer een keer in de twee maanden komen ze bij elkaar om te eten en ervaringen uit te wisselen. Ze benadrukt dat er ook Nederlandse vrouwen komen. ‘Het is een heel mooi initiatief en we hebben steun aan elkaar.’

Tot slot wil Kezban Karagöz, haar achternaam betekent zwart oog, iets kwijt. ‘In Nederland is er een cliché rond nieuwkomers, namelijk dat ze hulp nodig blijven houden. Ondersteuning krijgen is prettig totdat je een huis hebt. Daarna vind ik dat je je eigen weg moet gaan.’ Wat ze eigenlijk bedoelt, is dat als je je kinderen leert fietsen op een moment de zijwieltjes ook weggehaald moeten worden. Als je een eigen woning hebt, dan moet je je eigen weg kunnen gaan. Het is prettig als je ergens terecht kunt met eventuele vragen, maar je moet op eigen benen staan. Deze doorzetter is dat zeer zeker gelukt.