De PVV behaalde bij de Tweede Kamerverkiezingen 37 zetels, een monsterzege. Wat vindt ons panel van deze uitslag? Zijn we racistisch geworden? 

Ahmed Abdillahi, postbezorger:

‘Wat een verschrikkelijke uitslag. Het was in lijn der verwachting. Ik sprak veel mensen de afgelopen weken. Zij zeiden open en bloot dat ze PVV zouden stemmen. Er is veel disinformatie. Mensen geven de schuld aan vluchtelingen, aan statushouders. Dat is vreselijk. Die mensen kunnen zich niet verdedigen. Zij zijn nu de zondebok.

Kiezers moeten de politieke partijen de schuld geven die er een zooitje van hebben gemaakt. Ik weet niet waar de samenleving naartoe gaat. Veel mensen, vooral van kleur en moslims, maken zich zorgen. Progressieve partijen moeten zich achter de oren krabben. Waarom is dit niet voorkomen? Ze moeten nu samenwerken.

Maar deze uitslag bewijst niet dat Nederland racistisch is. Ook veel PVV-stemmers zijn niet racistisch, denk ik. Het zijn zwaar ontevreden mensen. Er moet met hen in gesprek worden gegaan. Ze zijn in de steek gelaten. Wel hebben ze op de verkeerde partij gestemd. Veel ontevreden kiezers hebben geen bestaanszekerheid. De kosten van het levensonderhoud stijgen de pan uit.

De geschiedenis kan niet worden teruggedraaid. Biculturele Nederlanders kun je niet het land uitzetten. We blijven hier. We gaan niet weg. De mensen moeten dat accepteren. We hebben een nieuw verhaal nodig, een hoopvol verhaal.’

Mostafa Hilali, militair:

‘Vanochtend zag mijn zoontje op de televisie dat Wilders won. Hij vroeg mij: Dat is toch die man die alle Marokkanen weg wil hebben? Moeten wij nu ook weg? Toen ik dat hoorde, werd ik bedroefd. Over twee dagen is hij jarig en wordt hij negen. En hij zit nu al met deze vragen in zijn hoofd.

Een kwart van de kiezers heeft gekozen voor iemand die mensen tegen elkaar opzet, polariseert, mensen uitsluit, die wetten voorstelt die tegen de grondwet ingaan.

Sommige mensen zeggen: Ja, maar het was een proteststem. De mensen hebben het de laatste jaren moeilijk gehad. Maar ik begrijp niet waarom ze wel zo veel medelijden met zichzelf hebben, en zo weinig empathie hebben met moslims, Marokkanen, Turken, bi-culturele Nederlanders. Ze geven de boodschap af dat er voor hen geen plek meer is in Nederland.

Ik weet niet of Wilders gaat regeren of niet. Het pijnlijkst vind ik dat wat vroeger, enkele decennia geleden, nog onacceptabel was, nu gewoon kan.’

Anushka Soehkradj, sociaal werker:

‘Ik ben geen PVV-fan, maar ik ben stiekem wel blij met deze verkiezingsuitslag omdat de kiezer duidelijk heeft gemaakt dat het roer om moet. Ik denk dat het wel moeilijk wordt om een coalitie te vormen, omdat veel partijen niet met de PVV willen samenwerken, maar alles is beter dan dat het voorheen was.

Nederland is de laatste tijd erg bezig met zichzelf op de kaart zetten. Alles is commercieel, ook de verkiezingsprogramma’s van partijen. Kijk eens hoe we innoveren, hoe goed we asielzoekers opvangen. En dit terwijl veel mensen niet kunnen rondkomen. We moeten beschermen wat er is, wat we hebben, onze eigen mensen, voordat het schip zinkt.

Veel mensen in mijn omgeving stemden GroenLinks-PvdA. Ik dacht dat deze combinatie zou winnen. Maar de huidige uitslag laat zien hoe diep de problemen zijn, hoe diep de onvrede leeft. Veel mensen zijn niet perse voor de PVV, maar heel erg tegen de VVD. Wilders is minder extreem geworden. Maar het is de vraag of samenwerking met andere partijen mogelijk is.’

Jakob de Jonge, kunstenaar:

‘Ik ben niet verbaasd, wel geschokt dat de PVV de grootste is. Ik had verwacht dat de VVD de grootste zou worden. Maar dat had wellicht niet veel uitgemaakt, want Dilan Yesilgöz had al aangegeven graag met Geert Wilders te regeren.

Links is nu ontzettend zwak. Ze focussen zich op klimaat en lgbtqia+ maar laten andere punten liggen, zoals antiracisme en armoedebestrijding. Ook had links het vredesverhaal moeten vertellen. Nederland heeft een verkeerd standpunt over Oekraïne. Links bestaat eigenlijk niet. Wat is GroenLinks-PvdA? SP is een schim. BIJ1 komt niet meer terug in de Kamer. Links heeft geen tegenverhaal, geen alternatief voor al die jaren afbraakbeleid door de VVD.

Dat de PVV gewonnen heeft, komt ook door pure moslimhaat. En die is weer aangewakkerd door het recente conflict tussen Israël en Palestina. De politiek en de media zijn hier verantwoordelijk voor. Want het is volstrekt helder dat de Palestijnen de slachtoffers zijn, dag en dag uitgemoord worden. Het eerlijke verhaal wordt niet verteld. De context wordt niet verteld. De vijfenzeventig jaar koloniale bezetting, met steun van het Westen. Er wordt gewezen naar Hamas. De oorlog wordt voorgesteld als een conflict tussen joden en moslims. Ik houd mijn hart vast. Het wordt een onrustige tijd, ik verwacht veel politieke instabiliteit, Weimarrepubliek-achtige situaties.

De uitslag leidt, vrees ik, tot een vrijbrief voor mensen om moslims in Nederland slecht te bejegenen, hen aan te vallen. Dat is echt het grote gevaar.’

Dimple Sokartara, communicatieadviseur:

‘Omdat ik de peilingen in de gaten hield vond ik de winst van de PVV niet heel verrassend. Maar toch ben ik geschokt. Ik zit in een beetje in een linkse bubbel.

Ik kan mij voorstellen dat mensen boos zijn op het kabinet onder andere vanwege de toeslagenaffaire. Ik ben niet blij met deze uitslag. Ik heb links gestemd.

Het is erg dat de partijen die gewonnen hebben niets doen tegen de genocide in Gaza. De uitslag laat zien dat veel mensen in Nederland toch best racistisch zijn. Dat ze Nederlanders zien als de witte Nederlanders en anderen die moeten vluchten niet willen helpen.

De PVV doet beloftes die mensen aanspreken. Ze willen dat werken weer loont. Dat begrijp ik. Maar tegelijkertijd vinden deze kiezers het oké dat mensen die een ander geloof aanhangen of een andere kleur hebben worden gediscrimineerd. Dat vind ik best zorgwekkend.’

Leontine Vreeke, salesmanager:

‘Ik ben in shock. Ik kijk al een week in de tram om mij heen. Dan vraag ik mij af, wie van jullie is van mening dat ik hier niet thuishoor? Dat ik geen echte Nederlander ben? Maar toch zie ik alleen maar lieve, lachende mensen in de tram. Kennelijk wordt dit moeilijke gesprek niet gevoerd.

Dit verkiezingsresultaat is ook het gevolg van leugens en bedrog. Het is de desinformatie van de VVD, die het kabinet liet vallen op grond van leugens over asielzoekers. Daar zijn ze niet voor afgestraft op 22 november, want ze hebben nog steeds 24 zetels.

Ook de PVV liegt. Wilders is niet voor gelijkwaardigheid en had in zijn overwinningsspeech moeten aangeven dat hij de grondwet respecteert, wat ook moet om in aanmerking te komen voor coalitieonderhandelingen. Is dit Nederland?

Ik ben geschrokken van mijn eigen naïviteit. Ik ging ervan uit dat we niet voor Wilders zouden kiezen. Ik ben geschrokken van de naïviteit van ‘de’ Nederlanders. Zij hebben met 37 zetels gekozen voor Wilders, voor zijn leugens, voor alles wat hij zegt over migratie. Het sterkt mij in mijn strijd voor gelijkheid. Ik hoop dat GroenLinks-PvdA, D66 en ook nette partijen als de ChristenUnie en het CDA onder leiding van Henri Bontenbal elkaar vasthouden en staan voor een inclusief Nederland. Maar ik houd mijn hart vast.’