‘Mensen denken pas aan onrechtvaardigheid als het hen persoonlijk treft.’ – Charles Bukowski

De schandalige arrestatie van de burgemeester van Istanbul, Ekrem Imamoglu, op 19 maart 2025, is veel meer dan een juridische kwestie of een politieke strijd. Het markeert het einde van een jarenlange autoritaire transformatie in Turkije. Deze gebeurtenis is het sluitstuk van de machtsgreep van Erdogan, die begon met de Gezi-protesten in 2013 en versnelde na de mislukte staatsgreep van 15 juli 2016, waarvan de ware toedracht tot op de dag van vandaag onduidelijk blijft. Een parlementair onderzoek hierover werd destijds geblokkeerd door de AKP en de ultranationalistische MHP.

Na de ‘couppoging’ die Erdogan als een zegen van God beschreef, versnelde hij zijn greep op de macht via nooddecreten, massale zuiveringen en het ondermijnen van de rechtsstaat. Onder het mom van de strijd tegen ‘FETO’, een door het Erdogan-regime verzonnen terreurorganisatie, werden honderdduizenden onschuldige mensen gevangen gezet. Tegelijkertijd werden Koerdische politici, na het mislukken van het vredesproces met de PKK in 2015, en hun partijen systematisch monddood gemaakt door beschuldigingen van terreur.

En de CHP, de Republikeinse Volkspartij? Die zweeg helaas. Of erger nog: ze namen het narratief van Erdogan over. In plaats van de repressie als een frontale aanval op de democratie te veroordelen, koos de ‘linkse, sociaaldemocratische’ CHP vaak voor politieke berekening en nationale retoriek. De zogenaamde terreurwetgeving werd niet alleen getolereerd, maar zelfs gelegitimeerd door de CHP zelf. De gedachte was wellicht: zolang het regime ons niet treft, kunnen we doorgaan. Maar vandaag is die stilte een boemerang geworden.

De zaak tegen Ekrem Imamoglu, en andere burgemeesters en aan de CHP gelieerde mensen, laat zien hoe de instrumenten die ooit tegen anderen werden ingezet, nu worden gebruikt tegen de grootste oppositiepartij en de belangrijkste rivaal van Erdogan.

Nu is het tijd om als Turkse gemeenschap onze stem te laten horen en eenheid te tonen

Het doel van de arrestatie was niet alleen het criminaliseren van een populaire burgemeester, maar ook het voorbereiden van het onder curatele plaatsen van de gemeente Istanbul en de CHP. Dit heeft nog niet plaatsgevonden, maar alles wijst erop dat Erdogan dat van plan is. Dit betekent de totale vernietiging van de grootste oppositiepartij.

Wat triest is, is dat de zaak tegen Imamoglu pijnlijk vergelijkbaar is met de tactieken die eerder tegen de pro-Koerdische partij HDP-leider Selahattin Demirtaş werden gebruikt. De charismatische Demirtaş zit al ruim 8 jaar vast op vage terreurbeschuldigingen. Destijds zweeg de linkse CHP helaas. Nu herhaalt de geschiedenis zich.

Toen Imamoglu werd gearresteerd en de Nederlandse tak van de CHP een protest tegen zijn arrestatie in Amsterdam organiseerde, riep ik mijn volgers op sociale media op om deel te nemen aan deze demonstratie. Ik deed zelf mee om mijn standpunt duidelijk te maken. Vanuit mijn omgeving kreeg ik verwijten: waarom steun je de CHP? Die partij heeft toch de afgelopen jaren minderheden in de steek gelaten en haar stem niet laten horen? Sterker nog, sommigen gaven aan dat ik daarmee indirect de haattaal van Erdogan overnam.

Ik heb aangegeven dat de CHP inderdaad dat heeft gedaan en die haattaal nog steeds gebruikt, maar mijn overtuiging is dat iedereen die wordt onderdrukt onze steun verdient. Nu is het tijd om als Turkse gemeenschap en alle fracties samen onze stem te laten horen en eenheid te tonen.

Met de aanval op de CHP en het uitschakelen van de mogelijke presidentskandidaat Imamoglu, lijkt Erdogan definitief af te willen rekenen met het idee dat macht via verkiezingen kan wisselen. Zoals onze columnist, Turkije-watcher Yavuz Baydar, zondag scherp analyseerde, verlaat Turkije hiermee de democratische wereldorde en stapt het openlijk in het rijtje van autocratische staten zoals Rusland en Azerbeidzjan. Het parlement wordt irrelevant, rechters gehoorzamen politieke bevelen en de media zwijgen of worden onderdrukt.

Als de protesten aanhouden en zich uitbreiden, kan het regime wankelen

Toch is er hoop. In tegenstelling tot oudere generaties, kiezen jongeren niet voor moedeloosheid of stille woede. Ze protesteren, spreken zich uit en maken slim gebruik van sociale media. Ze wachten niet tot politieke partijen hen leiden, ze nemen zelf initiatief. Volgens mij is het mede dankzij deze opstand van jongeren dat Imamoglu uiteindelijk niet ook onder de zogenaamde terreurwet is vastgezet.

De komende twee weken zijn cruciaal. Als de protesten aanhouden en zich uitbreiden, kan het regime wankelen. Als de straten en jongeren stil blijven, is de kans groot dat de democratie in Turkije definitief wordt begraven.

Onze redacteur Tayfun Balcik vatte deze situatie in onze appgroep samen met een Turkse variant op het gedicht van de Duitse predikant en verzetsstrijder Martin Niemöller (1892-1984):

‘Eerst kwamen ze voor Hrant Dink.
Ik zei niets – ik was geen Armeniër.
Toen kwamen ze voor de Koerden.
Ik keek weg – ik was geen Koerd.
Daarna gingen ze achter de Gülenisten aan.
Ik hield mijn mond – ik was geen Gülenist.
Nu zijn de seculieren aan de beurt.
En er is niemand meer over om mij te verdedigen.’