Suriname moet een zakenkabinet krijgen, dat een plan bedenkt om toe te werken naar de verkiezingen van 2025. Dat stelt bestuurskundige Dave Ensberg-Kleijkers. De afgelopen dagen waren er onlusten in het land, waarbij het parlement werd bestormd en winkels geplunderd.

De recente bestorming van het Surinaamse parlement ging gepaard met ongekende en on-Surinaamse vormen van plunderingen, geweld en intimidatie. De autoriteiten waren er behoorlijk door verrast, ondanks dat de onvrede in de samenleving al jarenlang overal te merken en te voelen is. De uit de hand gelopen demonstraties in hoofdstad Paramaribo geven aan dat de huidige politiek-bestuurlijke situatie niet meer te handhaven is. Het maatschappelijk draagvlak en het vertrouwen van burgers in het openbaar bestuur neemt in hoog tempo af. Het is het gevolg van hoge rekeningen, lege magen en begrijpelijke woede, vanwege de corruptie in het land.

En wie langer terugkijkt, ziet dat de basis voor de huidige crisis is gevormd onder de vorige president Desi Bouterse, die na tien jaren een lege staatskas en een disfunctionerend overheidsapparaat achterliet. Zijn opvolger Chan Santokhi staat voor een flinke taak: hoe enerzijds voor structurele hervormingen te zorgen om het land economisch weer aan de praat te krijgen, en anderzijds de maatschappelijke rust en vertrouwen in democratie en politiek te laten wederkeren? Zachte heelmeesters maken stinkende wonen. Daarom is het zaak dat Santokhi van deze crisis een kans maakt om hard in te grijpen. Tien ideeën daarvoor.

1. Benoem een zakenkabinet, met enkel onafhankelijke en deskundige ministers.

Dezelfde mensen die medeverantwoordelijk waren voor het probleem gaan het niet oplossen. In Italië leidde topeconoom Mario Monti als premier eerder zo’n kabinet met enkel ‘partijloze technocraten’. Gezaghebbende Italianen met inhoudelijke expertise, die inhoudelijk leiding konden geven aan hun ministerie. Dit kabinet had als doel ‘Italië weer economisch gezond te maken en het vertrouwen van de financiële markten terug te winnen’. Ook moest dit kabinet het ‘gespannen politieke klimaat weer tot rust brengen’. Dat klinkt als een concept dat zeer van toepassing is op de Surinaamse situatie. Doe dat in combinatie met symbolische maatregelen die het Surinaamse volk kunnen bekoren, zoals een lager salaris voor ministers, minder dienstauto’s en minder dienstreizen.

2. Laat het zakenkabinet tot een masterplan komen voor de periode tot aan de verkiezingen in 2025.

Suriname moet stevig hervormen om duurzaam economisch, financieel en sociaal gezond te worden. Daarvoor is een integraal plan nodig dat verbindingen legt tussen beleidsterreinen, maar ook tussen overheid, bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld. Zo’n masterplan heeft oog voor maatregelen op korte en lange termijn. Dit vormt tevens het ‘regeerakkoord’ van het zakenkabinet.

3. Een nieuw sociaal contract tussen overheid en samenleving.

Het vertrouwen van Surinamers in hun democratische rechtsstaat en instituties lijkt minder dan ooit tevoren. Net als in elke ‘relatiecrisis’ is het zaak om expliciete afspraken te maken over wat de samenleving en burgers van de overheid mogen verwachten en vice versa. Daar horen ook beginselen en een code bij die van toepassing zijn op de overheid en op overheidsdienaren. Die moet in heldere en begrijpelijke taal worden vastgelegd, in bijvoorbeeld een ‘Code goed openbaar bestuur’, zoals die in Nederland en in de Europese Unie aanwezig is. De overheid mag op zijn beurt van Surinaamse burgers verwachten dat zij zich als goede burgers gedragen, oftewel belasting betalen en zich aan wet- en regelgeving houden.

4. Versterk positie van de Surinaamse Rekenkamer en laat deze kamer ook expliciet onderzoek doen naar corruptie.

De Rekenkamer van Suriname onderzoekt de inkomsten en uitgaven van de overheid, meer specifiek onderzoekt deze kamer de doelmatig- en rechtmatigheid van overheidsbeleid. De Rekenkamer is onafhankelijk en kan in theorie als onafhankelijke waakhond de overheid (en overheidsdienaren) kritisch onderzoeken. Dergelijke ‘checks and balances’ zijn gezond voor elke democratie. Wat Suriname nu extra nodig heeft, is constant onderzoek naar corruptie en fraude. De Rekenkamer zou die functie op zich kunnen nemen, mits zij over voldoende middelen en expertise kunnen beschikken.

5. Nationaliseer de goudwinning en andere markten.

Beëindig de corrupte goudwinning via frauduleuze goudconcessies. En stop de ernstige milieuverontreiniging die ermee gepaard gaat, die geleid heeft tot ziektes onder mens en dier. Herzie tegelijk alle overige concessies, zorg voor extra regels en stevige controle. Hierbij gaat het om onder meer houtkap, visserij, rijstbouw, casino’s en kansspelen. De huidige werkwijze creëert immers onvoldoende (legale en veilige) banen, zorgt voor te weinig overheidsinkomsten en beschadigt mens en milieu. Neem als overheid de regie, eventueel tijdelijk. Daar waar nationalisatie juridisch onmogelijk is, is het zaak de regulering flink op te schroeven.

6. Laat essentieel werk lonen.

Leraren krijgen hun salaris niet uitbetaald. En als ze het al ontvangen, is het vaak ontoereikend om rekeningen mee te betalen. Zo zijn er meer beroepen die in Suriname niet kostendekkend zijn en tegelijkertijd cruciaal voor de samenleving. Denk bijvoorbeeld ook aan hardwerkende mensen in de gezondheidszorg. Dit soort (semi-)publieke functies zijn onmisbaar voor Suriname en moeten lonen. Is het niet in Surinaamse dollars, dan aangevuld in natura. Geen leraar en geen verpleegkundige moet met honger voor de klas of aan het bed hoeven te staan.

7. Geef jongeren een serieuze stem in de Sociaal Economische Raad van Suriname.

De crisis in Suriname is te groot en te complex om alleen door de overheid te laten oplossen. Werkgevers en werknemers zijn keihard nodig om tot structurele en effectieve maatregelen te komen. De SER kan juist nu, in deze moeilijke tijden, van grote waarde zijn door verbindingen te leggen. In de SER ontbreekt echter nog de frisse, creatieve en onbevangen stem van jonge Surinamers. Van zelfstandige ondernemers tot intelligente studenten. Zij kunnen van grote meerwaarde zijn voor het werk van de SER en daarmee voor de toekomst van Suriname.

8. Verhoog vermogens- en inkomstenbelasting voor rijke Surinamers.

Het is nu te makkelijk voor rijke Surinamers om vermogensbelasting te ontlopen. Bijvoorbeeld door hun bedrijfsinkomsten te ‘doneren’ aan vage stichtingen die vrijgesteld zijn van vermogensbelasting. Controle erop door de Belastingdienst is minimaal. Bovendien betalen de rijkste Surinamers over hun inkomsten maximaal 38% belasting. Het is crisis en daarom moeten de sterkste schouders nu de zwaarste lasten dragen. Verhoog daarom (tijdelijk) de inkomstenbelasting voor de hoogste inkomens, of voeg nog extra schijven toe in het hoogste tarief. Er moet meer geld bij de overheid binnenkomen, zodat het eerlijk kan worden verdeeld onder de bevolking.

9. Sociaal vangnet voor de zwaksten in de samenleving.

Een eerlijke verdeling van overheidsmiddelen vraagt om een verzorgingsstaat die gebaseerd is op solidariteit. Mensen die om welke reden dan ook niet in staat zijn om te werken moeten kunnen terugvallen op een sociaal vangnet. Een basisinkomen of toereikende vorm van uitkering zorgt ervoor dat iedereen in Suriname naar vermogen kan meedoen.

10. Vergroen en verduurzaam de economie.

Suriname omarmt de ‘Sustainable Development Goals’ (SDG’s) van de Verenigde Naties. Dat betekent dat het land ook kan en moet bijdragen aan het vergroenen en verduurzamen van zijn economie. Suriname heeft volop kansen op het gebied van het winnen van bijvoorbeeld zonne-, water- en windenergie. Ook de land- en tuinbouw en verschillende vormen van mijnbouw kunnen verduurzaamd worden. Door daar meer prioriteit aan te geven, ontstaat er ruimte voor buitenlandse investeringen op dit gebied. Suriname zou de kraamkamer kunnen worden van experimentele vormen van duurzame landbouw. Een toevluchtsoord voor bijvoorbeeld boeren die zich in eigen land beknot voelen in hun agrarisch ondernemerschap en een paradijs voor ecologische onderzoekers en academici. Benut die potentie zonder terughoudendheid.

Suriname staat voor grote uitdagingen en president Santokhi staat voor een even grote verantwoordelijkheid. Hij hoeft het echter niet alleen te doen. Vele Surinaamse Nederlanders leven met hem en het land mee en willen als ‘diaspora’ dolgraag hun bijdrage leveren aan de toekomst van Switi Sranan. Dit tienpuntenplan is zo’n bijdrage, maar naast papieren woorden horen ook daden. Hoe kan ik van dienst zijn, president?