Voor moslims is het soms lastig hun geloof te combineren met het leven in een westers land. ‘Ik merk een toegenomen spanning in de samenleving.’

Veel moslims in Nederland worstelen met het vinden van een balans tussen hun religieuze overtuigingen en het dagelijkse leven in een seculiere maatschappij, vertelt intercultureel psycholoog Nanda Bakker. Volgens haar ligt de uitdaging bij de botsing tussen de waarden van de eigen religie en cultuur en de dominante westerse normen. ‘Moslimjongeren groeien op met de verwachtingen van hun familie en gemeenschap, maar krijgen tegelijkertijd vanuit de Nederlandse samenleving andere signalen over wat normaal of wenselijk is’, zegt Bakker.

Ze beschrijft hoe deze jongeren vaak een sterke drang voelen om zich aan te passen aan beide werelden. ‘Ze willen hun geloof serieus nemen en respecteren wat hun familie van hen verwacht, maar ze willen ook niet buiten de boot vallen in de Nederlandse samenleving. Hierdoor belanden jongeren in een spagaat tussen twee werelden’, voegt ze toe. Dit kan leiden tot innerlijke conflicten, waarbij jongeren zich afvragen hoe ze trouw kunnen blijven aan hun religie, terwijl ze ook deel willen uitmaken van de bredere maatschappij.

‘Jongeren belanden in een spagaat tussen twee werelden’

Volgens Bakker heeft cultuur een grote invloed op de manier waarop moslims hun religie beleven. In een overwegend islamitisch land is het makkelijker om religieuze praktijken zoals het bidden, het dragen van een hoofddoek of het houden van de ramadan in het dagelijks leven te integreren, omdat de omgeving hierop is ingericht. ‘In Nederland zijn de omstandigheden anders. Het past niet in een seculiere, westerse samenleving om je gebedstijden in te passen in een volle werkdag, of om als vrouw met een hoofddoek te solliciteren’, legt ze uit.

Vrijdagmiddagborrel

Yunus, een 30-jarige docent op een islamitische basisschool, heeft zelf ervaren hoe deze uitdagingen zich vertalen op de werkvloer, namelijk bij zijn vorige werkgever. Hij geeft aan dat deze moeilijkheden opgelost kunnen worden door zelfverzekerdheid bij moslims in het communiceren van hun religieuze behoeften en waarden, zoals gebedstijden of het niet deelnemen aan activiteiten zoals vrijdagmiddagborrels. ‘Er is veel begrip, mits men duidelijk communiceert. De islam is universeel toepasbaar, ongeacht tijd of locatie. Je moet je dagelijks leven aanpassen aan de religie en niet de religie aan je dagelijks leven’, vertelt Yunus.

 ‘Brabantse worstenbroodjes waren halal niet verkrijgbaar’

Kadir Ahmed (36), een ondernemer uit Den Bosch, zag een kans om zijn geloof en ondernemerschap te combineren. Hij richtte Kadir’s op, een voedingsmerk dat is gespecialiseerd in halal snacks. Zijn worstenbroodjes, broodjes bapao en andere snacks gaan letterlijk als warme broodjes over de toonbank van de grote supermarktketens. ‘Als kind hapte ik er vaak naast. De Brabantse worstenbroodjes waren halal niet verkrijgbaar. Ik wilde iets maken waar zowel moslims als niet-moslims van kunnen genieten, maar dat ook halal is’, zegt hij.

Voor Kadir is zijn geloof niet alleen iets wat hij in zijn privéleven praktiseert, maar ook iets wat hem inspireert in zijn werk. ‘Met Kadir’s probeer ik het voor moslims makkelijker te maken om halal te eten, zonder concessies te doen aan smaak of gemak. Eten brengt mensen samen en dat is, samen met het bouwen van bruggen tussen verschillende gemeenschappen, een van mijn belangrijkste doelen’, zegt Kadir.

Ondernemers zoals Kadir proberen positieve bruggen te bouwen tussen verschillende gemeenschappen, maar volgens Zeinab Bouljhaf worden moslims desondanks vaak geconfronteerd met stigmatisering en vooroordelen Ze heeft zelf ervaren hoe negatieve beeldvorming in de media invloed heeft op de perceptie van moslims in Nederland.

Terroristische aanslagen

Zeinab Bouljhaf, adviseur Radicalisering en Extremisme, heeft de studies Islam en Arabisch en Theology and Religious Studies gevolgd. Ze legt uit dat deze studies haar hebben geholpen om, als een in Nederland geboren moslima, de dynamiek van religie en identiteit beter te begrijpen. Ze heeft vanaf jonge leeftijd gezien hoe de islam vaak wordt gestigmatiseerd, waarbij moslims worden gezien als de oorzaak van problemen binnen de samenleving. Dit heeft haar aangezet tot een zoektocht naar haar eigen identiteit en de relatie met haar geloof.

‘De media en de politiek hebben invloed op de perceptie van moslims. Berichtgeving over terroristische aanslagen heeft geleid tot een klimaat waarin moslims vaak als potentieel gevaarlijk worden gezien’, vertelt Bouljhaf. Ze heeft zelf een aangrijpende ervaring gehad na de verkiezingsuitslagen van het huidige kabinet. ‘Ik werd bespuugd en uitgescholden voor kutmarokkaan. Ik merk een toegenomen spanning in de samenleving’, zegt ze.

Ook intercultureel psycholoog Bakker bekritiseert de rol van de politiek en de media in het versterken van negatieve stereotypen. ‘Er is een groot gebrek aan begrip en kennis over de moslimgemeenschap in Nederland, zelfs binnen de eigen gemeenschap, wat leidt tot ongegronde vooroordelen en stigmatisering.’ Basisschooldocent Yunus denkt dat veel negatieve beelden over de islam voortkomen uit misverstanden en het niet naleven van de religie door moslims zelf. ‘Als moslims het goede voorbeeld geven zou dit tot meer begrip en een positiever beeld van de islam leiden’, vertelt hij.

‘Waarom draag ik eigenlijk een hoofddoek?’

Terwijl Kadir zijn geloof inzet als inspiratiebron voor zijn werk en Zeinab zich bewust is van de maatschappelijke beeldvorming, is Samira el Kandoussi (45) op een persoonlijke reis door haar religieuze identiteit gegaan. Haar verhaal laat zien hoe de sociale en culturele context niet alleen invloed heeft op de beeldvorming van moslims, maar ook op de keuzes die moslims zelf maken met betrekking tot hun geloof.

Prinsessen

Samira is opgegroeid in een Marokkaans gezin met een patriarchale structuur. ‘Religie speelde een centrale rol in ons dagelijks leven, met veel nadruk op rituelen en tradities. De vrouwen in mijn familie hadden een ondergeschikte rol. Op oudere leeftijd ging ik me verdiepen in de islam en kwam ik erachter dat vrouwen juist als prinsessen behandeld horen te worden, maar dat kwam niet overeen met wat ik om mij heen zag’, vertelt ze. ‘Het dragen van de hoofddoek was een onderdeel van onze religieuze en culturele traditie. Toen ik ouder werd en meer in aanraking kwam met andere ideeën en manieren van leven, begon ik mezelf af te vragen over waarom ik eigenlijk een hoofddoek droeg. Wat betekende het echt voor mij?’

Samira maakte in 2013 een documentaireserie voor de NTR, Lipstick moslims, waarin zij haar innerlijke strijd liet zien. ‘De islam leert je om je ego te vermorzelen en je over te geven aan Allah. Ik ben er nog niet. Ik ben een vrouw en ik wil er mooi uitzien.’

Samira’s innerlijke strijd geven een inkijkje in de uitdagingen die moslims in Nederland kunnen tegenkomen. Maar hoe beïnvloedt de mate waarin iemand zijn geloof praktiseert de omgang met uitdagingen? Imam Mohammed Osrout vertelt hoe religieuze toewijding een rol speelt in het vinden van balans. ‘Hoe meer iemand zich aan religieuze verplichtingen houdt, hoe groter de kans op tegenstellingen met de omgeving, zoals met werk of sociale situaties. Aan de andere kant is vertrouwen en volledige overgave aan de wil van Allah belangrijk om met tegenslagen om te gaan. Daarbij hoort begrip voor het doel van het leven, namelijk aanbidding van de schepper. Dat besef geeft het doorzettingsvermogen, ongeacht de uitdagingen die we tegenkomen’, sluit de imam af.

Mondkapje

Oumayaah, een 24-jarige bekeerde moslima van Poolse afkomst, heeft de islam omarmd en draagt sinds haar bekering een nikab. Dit is een gezichtssluier die het hele gezicht bedekt, behalve de ogen. Niet te verwarren met de boerka, waarbij de ogen niet zichtbaar zijn. Oumayaahs keuze om te bekeren en de gezichtsbedekking te dragen heeft haar vervreemd van haar familie.

‘Mijn stiefvader spreekt al een jaar niet meer met me, omdat hij mijn beslissing niet accepteert’, zegt ze. Ook leidt het tot afkeurende blikken en opmerkingen van mensen op straat. ‘Wildvreemden spreken me aan om te zeggen dat ik eruitzie als een fietshoes of een brievenbus.’ Ondanks deze reacties blijft Oumayaah sterk in haar geloof.

Voor haar zijn deze uitdagingen een manier om haar toewijding aan haar god, Allah, te uiten. Net zoals dat zij de nikab niet mag dragen tijdens haar studie. In de klas draagt ze een mondkapje, waardoor alsnog haar gezicht wordt bedekt, maar zij niet in gaat tegen het beleid van de school. ‘Het opdoen van kennis over de islam is heel belangrijk om met uitdagingen om te gaan. Ik ervaar die uitdagingen dan ook niet als moeilijkheden. Ik sta sterk in mijn schoenen’, vertelt Oumayaah.

‘Mijn stiefvader spreekt al een jaar niet meer met me’

Hoewel elke persoon zijn of haar eigen manier heeft om geloof en cultuur te combineren, laten de verhalen zien dat deze balans voor moslims in Nederland complex kan zijn. Of het nu gaat om persoonlijke keuzes zoals het dragen van een nikab, het ondernemen volgens halal-richtlijnen, of het zoeken naar een middenweg tussen religieuze verplichtingen en de seculiere samenleving – iedereen navigeert op zijn eigen manier. De vraag blijft wel: hoe kunnen moslims in Nederland hun geloofspraktijk blijven uitdragen zonder zich beperkt te voelen door de cultuur waarin zij zich bevinden? Deze verhalen benadrukken dat er niet één juiste manier is, maar dat iedereen op zoek is naar de juiste balans tussen identiteit, waaronder religie, en omgeving.

*Yunus is wegens privacy-overwegingen een gefingeerde naam.