Uit een peiling van het Opiniehuis, in samenwerking met de Kanttekening, blijkt dat slechts de helft van de biculturele Nederlanders wil gaan stemmen. Directeur Aziz el Kaddouri legt uit waarom die stembereidheid zo laag is, en wat dat betekent.

Onder biculturele Nederlanders blijft de bereidheid om te stemmen laag. Veel mensen twijfelen of blijven thuis, omdat ze weinig vertrouwen hebben in de politiek en zich niet goed vertegenwoordigd voelen. Wie wél gaat stemmen, kiest vaak voor Denk, GroenLinks-PvdA of de Partij voor de Dieren.

Uit reacties op het onderzoek blijkt dat veel biculturele Nederlanders genoeg hebben van polariserende politici, maar dat gevoel leidt nog niet tot meer motivatie om te stemmen. Daarover spreken we met Aziz el Kaddouri.

Eén van de belangrijkste resultaten van het onderzoek van Opiniehuis is dat ongeveer de helft van biculturele Nederlanders niet van plan is om te gaan stemmen, toch?

‘Slechts 39 procent gaat vrijwel zeker stemmen. 19 procent zegt waarschijnlijk wel, en zo’n 34 procent twijfelt nog.’

Dat is fors minder dan het landelijke gemiddelde van 77 procent. Hoe verklaar je dat? Denk je echt dat biculturele Nederlanders het laten afweten op 29 oktober?

‘Om met het laatste te beginnen: het is niet de eerste keer dat we dit peilen. Dit doen we al sinds 2016. De opkomst blijft stabiel rond de 50 procent, ergens tussen de 45 en 55 procent. En als je echt in de cijfers duikt, dus kijkt naar de daadwerkelijke opkomstpercentages in wijken waar veel Nederlanders met een migratieachtergrond wonen, bijvoorbeeld Kanaaleiland en Overvecht in Utrecht, en Nieuw-West en Zuidoost in Amsterdam – dan zie je dat die aantallen kloppen.’

‘Ze denken dat stemmen toch niet helpt’

Hoe komt dat nou? Want dat is significant minder dan bij de autochtone bevolkingsgroep.

‘Ja, dat is waar. Bij autochtonen lag de opkomst de afgelopen jaren steeds tussen de 75 en 81 procent. De belangrijkste reden die mensen hiervoor geven, is dat ze geen vertrouwen hebben in de politiek. Ze voelen zich niet vertegenwoordigd en denken dat stemmen toch niet helpt. Ook vinden ze de onderwerpen die voor hen wél belangrijk zijn, zoals discriminatie en conflicten in de wereld, onvoldoende terug bij de grote partijen. De enige partij die hen aanspreekt op veel thema’s is Denk. Vooral Turkse en Marokkaanse Nederlanders stemmen op Denk. Andere partijen, zoals GroenLinks-PvdA, vinden ze zich nog steeds onvoldoende profileren op discriminatie en uitsluiting. Als je kijkt naar de oorlog in Gaza, dan zien ze dat die partijen pas heel laat wakker zijn geworden.’

De Partij van de Arbeid was traditioneel de partij van Turken en Marokkanen. Zou het nog uitmaken als de mensen die nu op Denk stemmen, terugkeren naar de PvdA? Hoeveel zetels zijn daar te halen?

‘Het probleem is allemaal terug te voeren op de opkomst. Als we uitgaan van de vier grootste biculturele groepen, Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders, dan heb je ongeveer anderhalf miljoen mensen. Daar zijn tussen de 10 à 14 zetels te halen. Het probleem is dat deze mensen onvoldoende stemmen. Het potentieel op basis van de lage opkomst onder deze groep is daarom maximaal 7 zetels. Denk haalde bij de vorige verkiezingen net geen 4 zetels; dan blijven er nog twee à drie zetels over voor de andere partijen.’

Maar dit is het geval als alle stemgerechtigden stemmen. Wat gebeurt er als maar 50 procent stemt? Dat is toch in het voordeel van de grootste partijen?

‘Dat is een lastige rekensom. Wie niet stemt, verliest zijn stem — die zetels gaan uiteindelijk naar de grootste partijen.’

Dus onder andere naar de PVV?

‘Inderdaad, die profiteert het meest, want zij worden waarschijnlijk opnieuw de grootste partij. Wie niet stemt, stemt dus indirect op de PVV.’

Dat lijkt me een belangrijke indirecte uitkomst van het onderzoek: door niet te stemmen worden partijen die tegen jouw belangen als biculturele Nederlander ingaan, juist groter.

‘Als je kijkt naar het huidige politieke klimaat, zie je dat er veel meer rechtse dan linkse stemmers zijn. Je maakt het rechtse blok dus groter. Terwijl als je alle groepen meerekent – nieuwe Nederlanders, ex-asielzoekers, Syriërs, Irakezen, Afghanen, Pakistanen – dan heb je het over zo’n 15 tot 20 zetels die te winnen zijn. Daarmee kun je echt een vuist maken tegen rechts, als ze ook daadwerkelijk gaan stemmen. Dat is vanuit een minderheidsperspectief behoorlijk frustrerend.’

‘Jongere generaties zijn zo onverschillig’

Wat is er dan frustrerend?

‘Kijk, we komen bij de mensen langs. En als je vraagt: waarom ga je niet stemmen? Dan krijg je hele vage antwoorden. Soms zit het ook in de ongeïnteresseerdheid van de mensen. Bij de oudere generaties die het niet goed begrijpen, kan ik dat nog wel begrijpen. Maar de jongere generaties zijn zo onverschillig en zeggen dan: ‘Ik heb geen vertrouwen in de politiek.’ Vertrouwen krijg je niet in de politiek door je ervan af te wenden. Vertrouwen krijg je alleen door je ermee te bemoeien en je stemrecht te gebruiken.’

In een artikel op basis van jouw onderzoek kreeg ik dat ook een beetje mee. Van de 52 mensen die ik om een reactie vroeg, reageerden er slechts 7. Twee mensen zeiden niet te gaan stemmen en reageerden heel grof op de politiek (‘fok politiek’, ‘het systeem werkt niet voor ons’). Dat heb ik maar niet in het artikel opgenomen.

‘Ik snap die frustraties niet. Die zijn ook enigszins te vergelijken met de frustraties van de PVV-stemmer die zich vroeger verwaarloosd voelde, maar nu wel wordt aangesproken door Wilders. Dat zijn min of meer dezelfde groepen.

‘Qua retoriek is de PVV overigens redelijk te vergelijken met Denk. Ze spelen beide in op sentimenten en thema’s die hun kiezers belangrijk vinden, zonder altijd met concrete oplossingen te komen. Bij Denk lijkt de achterban bovendien minder op zoek naar beleidsmatige oplossingen, maar eerder naar erkenning en het gevoel gehoord en gezien te worden.’

Oké, de kwestie Palestina is onder biculturele Nederlanders een groot thema. Aan de ene kant zorgt het voor wantrouwen richting de politiek, aan de andere kant lijken jongeren daardoor juist wél te gaan stemmen. Is Palestina een gamechanger bij deze verkiezingen?

‘Er zijn altijd wel gamechangers rond verkiezingen. Ik heb het meegemaakt toen met die rel tussen Mark Rutte en Turkije over die Turkse minister.’

De zogenoemde ‘pleur op naar Turkije’-rellen.

‘Dat was een gamechanger voor heel veel biculturele mensen om juist niet op Rutte te stemmen. En daarna was het de PVV die rond de verkiezingen altijd een rel wist uit te lokken. En nu is dat specifiek Palestina.’

Wat is dan precies de motivatie?

‘Het feit dat er al twee jaar eigenlijk niets gebeurt vanuit de Nederlandse regering. Dat wordt vooral de rechtse partijen kwalijk genomen, en in mindere mate ook de grootste partij aan de linkerkant, GroenLinks-PvdA. De partij die zich wel op Palestina weet te profileren, is heel duidelijk Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren. Voor het eerst zie ik haar ook echt terugkomen in de uitkomsten als derde partij onder biculturele Nederlanders. Terwijl dat in het verleden niet altijd het geval was, vanwege hun positie over ritueel slachten.’

‘Bij1 wordt nog te veel gezien als de partij van Sylvana Simons’

Maar als Palestina nou zo’n gamechanger is, waarom weet een partij als BIJ1 van Tofik Dibi daar dan niet van te profiteren?

‘Met alle respect, maar BIJ1 fungeert als partij nog te veel als tropisch fruit: wat de boer niet kent, dat eet hij niet. BIJ1 wordt – en dan heb ik het vooral over Turkse en Marokkaanse Nederlanders – nog te veel gezien als de partij van Sylvana Simons. Dus een partij die opkomt voor donkere mensen en zich specifiek richt op discriminatie en het slavernijverleden, dat soort thema’s. En te weinig op Palestina.’

Brengt Tofik Dibi daar dan geen verandering in?

‘Dibi heeft twee nadelen. Ten eerste Dibi zelf: hij spreekt te weinig mensen aan in de breedte. Als je zomaar een jongen in Nieuw-West vraagt of hij op Dibi zou stemmen, zal dat niet snel het geval zijn. Maar ook omdat er veel onrust heerst rondom BIJ1 en Dibi zelf. Bovendien is hij veel te laat ingestapt, op 30 augustus.’

Wat is het tweede nadeel voor Dibi?

‘BIJ1 is – en dit klinkt als een paradox met het eerste nadeel – een te diverse partij, die bijvoorbeeld ook de lhbtiq+-gemeenschap aanspreekt. Je kunt niet een mix hebben van heel veel verschillende dingen. Dat is voor deze biculturele mensen te breed, te vaag, te onduidelijk.’

Jij zegt dus dat biculturele stemmers, vooral Turkse en Marokkaanse Nederlanders, te conservatief zijn voor BIJ1.

‘Dat klopt voor het overgrote deel. Ik zeg niet dat deze partij biculturele mensen niet aanspreekt, want onder bepaalde groepen – vooral Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders in Zuidoost – spreekt deze partij hen wél aan. Maar het is onvoldoende om op het niveau van Denk te komen en dus om zetels te halen. Ik zie vooralsnog niet het Tofik Dibi-effect. Ik gun ze die ene zetel wel hoor, maar ik vrees het ergste.’

Als Denk 10 zetels behaalt, denk je dan dat andere partijen daar geen rekening mee houden? Zeker wel

Er zit weer een extreemrechtse overwinning aan te komen. Hoe kun je je daarop voorbereiden als biculturele Nederlander?

‘Mensen moeten gewoon stemmen. Het lijkt een beetje op de inmiddels achterhaalde kikker-in-de-kookpan-theorie: op het moment dat je ze heel rustig laat koken, zullen ze doodkoken. En op het moment dat je ze uit het niets in een hete bak met water gooit, zullen ze eruit springen. En dat is met deze groep ook zo. Ze voelen zich te comfortabel in het huidige klimaat. Ze zien onvoldoende de noodzaak om te gaan stemmen, om een stem uit te brengen tegen rechts. En ze realiseren zich niet wat voor effecten dit kan hebben op de lange termijn.’

Wat zit er dan aan te komen?

‘Dan moet je denken aan veranderingen als het gaat om het islamitisch onderwijs en andere rechten van minderheden die op de tocht zullen komen te staan.’

Uiteindelijk is het toch gewoon de meerderheid die bepaalt wat er in Den Haag gebeurt? Is het wel gepast om dat in de schoenen te schuiven van groepen die de uitkomst slechts met een paar zetels hoger of lager kunnen beïnvloeden?

‘Kijk eens naar een partij als de SGP en hoeveel invloed zij hebben in Den Haag vergeleken met andere partijen. Als een partij als Denk 10 zetels behaalt, denk je dan dat andere partijen daar geen rekening mee houden? Zeker wel. Je bent misschien niet bepalend, maar je hebt wel invloed op hoe er over minderheden wordt gesproken.’

Lees ook:

Peiling: weinig biculturele Nederlanders van plan om te stemmen 

‘Marokkaanse Nederlanders, ga toch stemmen’