De Turkse verkiezingen zijn begonnen in Nederland. Wat merken Turks-Nederlandse organisaties die de oppositie tegen president Erdogan steunen van de verkiezingskoorts? En wat is de impact van stemmen uit Nederland op deze verkiezingen?

Nieuwssite Euronieuws meldt dat er dit jaar zo’n 3,4 miljoen mensen met stemrecht voor de Turkse verkiezingen buiten Turkije leven. Dit komt neer op 5,3 procent van de stemgerechtigden. In Nederland wonen ongeveer 260.000 Turkse stemgerechtigden. Van hen bracht 46,7 procent een stem uit bij de vorige Turkse verkiezingen in 2018. Erdogan kreeg toen 73 procent van de stemmen en 18,3 procent stemde op de belangrijkste oppositiekandidaat.

In Turkije kreeg Erdogan in 2018 ongeveer 52,6 procent van de stemmen. Onder Turken in het buitenland is de Turkse president dus populairder dan onder Turken in Turkije. Alleen in België was de steun voor Erdogan nog groter dan in Nederland. Dat relatief weinig stemmen een grote impact kunnen hebben, bleek uit de lokale verkiezingen in Istanbul in 2019, toen de kandidaat van de Republikeinse Volkspartij (CHP) met ongeveer 13.000 stemmen verschil de burgemeestersverkiezingen in Istanbul won.

Corruptie

De Almelo Turkse Arbeidersbond (ATIB) merkt dat zijn leden ook gespannen zijn voor de aankomende verkiezingen. Een van de bestuurders, die graag anoniem wil blijven maar wiens identiteit bij de auteur van dit artikel bekend is, sprak namens deze Turkse vereniging met de Kanttekening: ‘Niet alleen in Nederland, maar ook in Duitsland zijn Turkse gemeenschappen vaak gesloten gemeenschappen, waar religie en nationalisme een grote rol spelen. De AK-partij van Erdogan is daarom populairder in de West-Europese diaspora dan in Turkije zelf.’

ATIB voelt zich, in tegenstelling tot veel andere Turkse verenigingen, niet verbonden aan de president en zijn partij: ‘Erdogan en zijn AKP krijgen onze stem niet. De meeste van onze leden gaan stemmen op de grootste oppositiepartij CHP, of op de [pro-Koerdische] HDP.’

ATIB is een seculiere, links georiënteerde vereniging. ‘Onze standpunten zijn enigszins vergelijkbaar met die van GroenLinks en PvdA. Wij proberen constant bureaucratie en religie gescheiden te houden, wat ook te zien is aan ons ledenbestand. Bij ons komen mensen met verschillende achtergronden langs. Niet alleen soennitische moslims, maar ook mensen met een alevitische of christelijke achtergrond.’

Omkooppraktijken zijn een groot probleem in Turkije, aldus het ATIB-bestuurslid: ‘Corruptie en steekpenningen zijn de norm geworden in Turkije, dat is wel te zien aan de aardbevingsramp. Er zijn in februari veel gebouwen ingestort.’ Dat de ramp zo immens was komt volgens hem door het te gemakkelijk verlenen van bouwvergunningen. ‘Bouwvakkers, aannemers, makelaars en burgers betaalden ambtenaren van de gemeente om bouwvergunningen te verlenen en controles te ontwijken. Ook als een gebouw na een controle niet aan de eisen voldeed, betaalden de mensen een boete en werd er verder niks aan gedaan. Onze leden willen dat dit soort problemen stoppen en gaan daarom op de oppositie stemmen.’

Veel leden van ATIB twijfelen of de verkiezingen deze keer wel eerlijk zullen verlopen. ‘Een aantal leden heeft met een vereniging met dezelfde visie afgesproken om als groep richting de stembussen te gaan. Volgens hen is de periode van de AKP voorbij, maar er is ook angst. Wat als er gesjoemeld wordt met de stemmen? Onze leden vrezen dit, vanwege de heersende corruptie in Turkije.’

De meeste Turkse verenigingen in Almelo malen niet om corruptie en staan achter Erdogan, aldus het ATIB-bestuurslid. ‘Bij hen speelt geloof een grote rol en zal de AKP veel stemmen krijgen. In Nederland en Duitsland zijn dit soort verenigingen vaak gesloten gemeenschappen. Ze kijken niet naar corruptie of andere zaken, maar vooral naar hun eigen belangen.’

Inflatie

Ook bij de Nederlandse Kemalistische Gedachte Vereniging (HADD) in Rotterdam leven de Turkse verkiezingen. ‘Wij zijn geen politieke verenging, maar onze leden hebben wel een mening over politiek’, vertelt bestuurslid Esin Kocer. De vereniging bestaat uit mensen die achter het gedachtegoed staan van Kemal Atatürk (1881-1938), de grondlegger van Turkije, zonder gekoppeld te zijn aan een politieke partij.  ‘Wij streven ernaar dat onze leden niet teveel over politiek praten en met elkaar botsen.’

Ze vertelt dat HADD-leden hoopvol naar de stembus gaan: ‘Veel leden willen een nieuwe president en denken dat die er ook zal komen. Ze hadden de opvatting dat ze niet hoefden te stemmen omdat ze niet in Turkije wonen, maar nu is het anders. Dit is de laatste hoop voor Turkije, volgens hen. Als Erdogan de verkiezingen weer wint, is dat het einde van democratie in Turkije.’

‘Turkse gemeenschappen zijn vaak gesloten’

Ondanks de opiniepeilingen, waarin de oppositie op voorsprong staat, observeert Kocer toch angst bij haar leden: ‘Onze leden denken dat de regering weer gaat proberen te sjoemelen met stemmen. Op Turkse nieuwskanalen die niet onder controle zijn van Erdogan, zoals Halk TV, is bijvoorbeeld te zien dat er mensen met stemrecht zijn op niet bestaande adressen. Ondanks deze valse stemmen denken onze leden echter dat de oppositie gaat winnen door meer stemmen te halen.’

Wel zullen Turkse Nederlanders in meerderheid weer op Erdogan stemmen, meent Kocer. ‘De mensen uit Nederland weten niet hoe het is om nu in Turkije te wonen. Als men daar op vakantie gaat, is alles mooi en goedkoop. Ze denken dat dat voor iedereen in Turkije geldt. Ik ben afgelopen jaar in Turkije geweest en ik zag een enorme inflatie. Zelfs voor mij waren dingen duur. Mijn familie heeft het ook zwaar in Turkije.’

Bekrompen

Een ander bestuurslid van de HADD vertelt dat religie dé reden is dat Erdogan het goed doet in Nederland: ‘Turkse mensen in Nederland willen hun cultuur en geloof behouden. Erdogan speelt hier heel goed op in en profileert zich als een echte moslim. Als je met mensen praat met bijvoorbeeld een Marokkaanse en Somalische achtergrond, is het eerste wat ze zeggen dat Erdogan een goede moslim is. Ook in straatinterviews in Turkije hoor je dat terug.’

Volgens haar is Turkije niet religieuzer geworden door Erdogan. ‘Voordat hij aan de macht kwam, was religie ook belangrijk voor Turkse mensen. Toen ik studeerde in Turkije had ik Koranlessen en ging ik naar de moskee. Vroeger echter gingen modernisme en religie samen, maar nu is de religie heel erg bekrompen geworden. Mensen kijken niet meer om zich heen. Het voelt alsof Turkije honderd jaar terug in de tijd is gegaan. Een voorbeeld hiervan is dat mijn ex-schoonouders geen vrolijk bruiloftsfeest wilden omdat dat volgens hen niet mocht van de islam. Dit klopt niet. De profeet heeft gezegd: ‘Speel muziek, geniet en dans.’ Zij interpreteren die tekst anders, maar als je kijkt naar vroeger dan waren er grote bruidszalen en bruiloften.’

Noodzaak

Volgens HADD-lid Kenan Ozyigit is niet iedereen blij met de tweestrijd tussen Erdogan en zijn uitdager Kemal Kilicdaroglu. Ozyigit ziet ook onvrede bij mensen uit het oppositiekamp: ‘Op dit moment is er de keuze tussen Erdogan of geen Erdogan. Maar bij de oppositie zitten ook politici die in het verleden met Erdogan hebben samengewerkt. Zo was Ahmet Davutoglu van de Toekomstpartij in 2016 nog partijvoorzitter van de AKP. Ook Ali Babacan van de Democratie en Vooruitgangspartij behoort tot het oppositieblok, maar hij was jarenlang minister van Economische Zaken onder Erdogan.’

Ozyigit denkt dat de meeste mensen uit noodzaak en ondanks figuren als Davutoglu en Babacan toch zullen stemmen op de oppositie. ‘Maar ze doen dit niet met een glimlach.’ Veel progressieve Turken hopen volgens Ozyigit dat Erdogan straks zal boeten voor de jarenlange fraude in Turkije, maar dat voormalige bondgenoten van de president deelnemen aan het oppositieblok zit hen niet lekker.

Veel Turkse Nederlanders hebben dankzij Turkse media een positief beeld van Erdogan, besluit Ozyigit: ‘Zij willen weten hoe het gaat in Turkije. Hoe doen ze dit? Door de tv aan te zetten. Het overgrote deel van de Turkse tv-kanalen is echter in handen van de staat. Om echt te weten wat er aan de hand is, moet je in Turkije wonen. Maar veel Turkse Nederlanders gaan alleen voor vakantie naar Turkije. Dat zorgt voor een vertekend beeld.’