Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika (BRICS) willen niet meer afhankelijk zijn van de dollar.  Met de toevoeging van Iran, Egypte, Ethiopië en de Verenigde Arabische Emiraten vertegenwoordigt het BRICS-blok nu ongeveer 45 procent van de wereldbevolking, met een gecombineerd BBP van circa 28 biljoen dollar.

De-dollarisatie, niet meer afhankelijk willen zijn van de dollar, is een belangrijke drijfveer van de BRICS-landen. Bevroren Russische buitenlandse valutareserves na de invasie van Oekraïne heeft landen verder gestimuleerd om alternatieven te verkennen voor het door de dollar gedomineerde internationale monetaire systeem. Ook heeft het de kwetsbaarheden blootgelegd van een grote afhankelijkheid van één munteenheid.

De Amerikaanse dollar is nog steeds de dominante munteenheid in de internationale handel en financiën, maar niet langer onaantastbaar. Het aandeel van de dollar in de wereldwijde deviezenreserves is gedaald van 72 procent in 2001 naar 58 procent in het vierde kwartaal van 2022. Bilaterale handelsakkoorden in lokale valuta’s, zoals tussen China en Brazilië, India en Maleisië, en Argentinië en China, tonen aan dat verschillende landen bereid zijn om de dollar te omzeilen in internationale transacties. Deze ontwikkelingen wijzen op een geleidelijke verschuiving naar een meer multipolaire economische orde.

Maar het Westen wil zijn economische dominantie niet opgeven. De Verenigde Staten en hun bondgenoten kunnen BRICS op verschillende manieren dwarszitten. Onder andere met economische sancties en andere dwangmaatregelen om landen te ontmoedigen zich aan te sluiten bij de BRICS-agenda. Maar dit kan de wereldwijde economische spanningen verder verergeren en mogelijk leiden tot een meer gefragmenteerd internationaal financieel systeem.

Het pad naar de-dollarisatie is niet zonder obstakels

Ook kunnen westerse media BRICS op een oriëntalistische manier als een groot gevaar afschilderen, om zo sancties te rechtvaardigen. Dergelijke narratieven kunnen ook dienen om de culturele en ideologische hegemonie van het Westen te behouden, zelfs wanneer de economische dominantie afneemt.

Het pad naar de-dollarisatie is niet zonder obstakels. De dominantie van de Amerikaanse dollar wordt ondersteund door krachtige gevestigde voordelen, waaronder de diepte en liquiditeit van de Amerikaanse financiële markten, de stabiliteit van het Amerikaanse rechtssysteem en het wijdverbreide gebruik van de dollar in de mondiale handelsfacturering.

Als de BRICS-landen de dollar echt willen uitdagen moeten ze interne verschillen overbruggen, robuuste financiële instellingen opzetten en slim schipperen in deze snel veranderende wereld. De BRICS-landen kunnen alternatieve betaalsystemen opzetten, diepe en liquide financiële markten ontwikkelen en grotere economische integratie onder de lidstaten bevorderen.

De Chinese renminbi (RMB) en de euro worden vaak genoemd als potentiële alternatieven voor de dollar, maar beide staan voor aanzienlijke hindernissen. China is een geleide economie en de RMB wordt nauwelijks gebruikt in internationale transacties. De euro mist, ondanks een aanzienlijke aandeel in internationale transacties, de diepte en liquiditeit van de Amerikaanse financiële markten. Hierdoor is de potentiële rol als concurrent van de dollar beperkt.

De BRICS-landen moeten prioriteit geven aan de ontwikkeling van robuuste financiële systemen, het bevorderen van het gebruik van lokale valuta’s in internationale handel, en interne ongelijkheden aanpakken om een verenigd front te presenteren. Tegelijkertijd moeten de westerse landen zich aanpassen aan het veranderende landschap, een constructieve dialoog aangaan en kansen voor samenwerking verkennen in plaats van confrontatie en uitsluiting. Alleen door deze geest van samenwerking en wederzijds begrip te omarmen, kunnen we hopen door de complexe uitdagingen van de eenentwintigste eeuw te navigeren en een welvarendere toekomst voor iedereen op te bouwen.