Als de chaos in Turkije voortduurt, zal president Erdoğan met zijn mediamacht (bijna 90 procent van de Turkse media is in handen van de regering) gemakkelijk 400 zetels halen bij vervroegde verkiezingen. Hij kan dan alsnog een presidentieel systeem invoeren en nog meer macht vergaren. De Europese Unie krijgt dan voor het eerst een Midden-Oosten-land, inclusief sultan, als buurland.

Het is niet toevallig dat er in Turkije de laatste tijd veel aanslagen plaatsvinden die sociale onrust veroorzaken. Turken zijn bang, maar ook niet-Turken.

Onlangs sprak ik een Nederlander die al vijf jaar in Ankara woont. Hij heeft besloten terug te keren naar Nederland omdat hij zich niet meer veilig voelt. In nog geen vijf maanden zijn er 170 van zijn stadgenoten gedood door drie zelfmoordaanslagen. Na de laatste aanslag in Ankara dook een video op waarin een nabestaande van een slachtoffer uithaalt naar Erdogan: “Loop naar de hel met je presidentieel systeem en je hebzucht!” Dat de man zijn woede specifiek richt op de huidige president, is veelzeggend.

Alleenheerschappij

Erdoğan is uit op alleenheerschappij en wanneer hij die niet krijgt, creëert hij chaos om vervolgens te stellen dat hij alleenheerschappij moet krijgen zodat hij de chaos kan oplossen.

Al in de aanloop naar de parlementsverkiezingen van juni vorig jaar dreigde hij: “Geef mij netjes 400 zetels zodat er geen chaos komt.” Die 400 zetels kreeg hij niet, sterker nog, zijn partij verloor de meerderheid in het parlement. Koerden en linkse Turken hadden namelijk massaal op de linkse pro-Koerdische partij HDP gestemd, waardoor HDP met een ongekend zetelaantal (80) in het parlement kwam.

De Koerden in Oost-Turkije moeten dat nu ontgelden. Steden zijn er belegerd. In sommige steden geldt al meer dan drie maanden een straatverbod, waardoor mensen niet eens kunnen voorzien in hun meest basale behoeften.

Vrede kwam voor Erdoğan electoraal namelijk niet goed uit; dat is ook de reden waarom hij de vredesbesprekingen met de terroristische organisatie PKK stopte. Cynisch genoeg kwam vrede ook voor de PKK niet goed uit, want de HDP, die voor een democratische oplossing is, zit de legitimatie van de gewapende strijd van de PKK immers in de weg. Met wederzijdse goedkeuring startte de oorlog in Oost-Turkije, die nu nog gaande is en waardoor al meer dan 400.000 Koerden uit het gebied zijn gevlucht.

Chaos als gevolg van de oorlog in het oosten van Turkije, de aanslagen van de PKK en de aanslag in Ankara op 10 oktober (102 doden); dat alles hielp Erdogan tijdens de tweede parlementsverkiezingen (op 1 november, omdat na de eerste verkiezingen geen coalitie werd gevormd) opnieuw in het zadel. “Hoe kan dat nou dat de meerderheid van de inwoners van Ankara ondanks de aanslag massaal op de AKP hebben gestemd?”, vroeg ik aan een daar wonende kennis. Hij zei: “Wat moet je doen, Mehmet. Om stabiliteit en vrede te krijgen moeten we op de AKP stemmen, anders zal het land in chaos terechtkomen.”

Monddood

Veel Turken zijn gebrainwasht door de steeds eenzijdiger berichtgeving van de media. Op 28 januari kopte de pro-Erdogan-krant Yeni Akit: ”Presidentieel systeem of chaos.” AKP-parlementariërs proberen elke dag in tv-programma’s uit te leggen dat er in Turkije chaos is omdat er geen presidentieel systeem is. Het is overduidelijk dat Erdoğan en de AKP uit zijn op invoering van het presidentieel systeem, koste wat het kost. Alle criticasters en kritische media worden rücksichtslos monddood gemaakt. Kritische en invloedrijke ngo’s (non-gouvernementele organisaties) worden verdacht gemaakt. Grote kritische multinationals worden, net als de krant Zaman, genationaliseerd.

Het is te hopen dat de EU wél door de chaos-strategie van Erdoğan heen prikt, ondanks dat ze denkt met Erdoğan een oplossing voor het vluchtelingenprobleem binnen handbereik te hebben.

Dit opiniestuk is op 20 maart gepubliceerd in Trouw.