Het was een oproep van Mark Rutte, anders altijd op werk-werk-werk en winst-winst-winst voor het bedrijfsleven bedacht, die vorig jaar ondenkbaar was geweest: de oproep aan Duitse toeristen om met Pasen uit Nederland weg te blijven. Precies zoals van de Waddeneilanden een zelfde oproep naar de rest van Nederland uitging. Even geen Willkommenskultur!
Zal niet alleen reizen, maar ook de rest van de samenleving er in het post-coronatijdperk (ervan uitgaande dat dat ooit toch wel aanbreekt) wezenlijk anders uitzien? Hoe verhoudt zich, tot het alles bevrijdende vaccin gevonden is, dan de behoefte aan vrijheid tot die aan veiligheid? In hoeverre gaan de rechten van het collectief boven die van het individu? Het is niet toevallig dat wereldwijd door regeringen toch, in elk geval qua tempo, heel verschillend is gereageerd.
Dat zien we al tussen Noord- en Zuid-Europa. In Spanje, Italië en Frankrijk strenge directieven van bovenaf (‘We zijn in oorlog’, om met de Franse president Emmanuel Macron te spreken), en dat is niet alleen omdat de uitbraak daar zoveel heviger is. In Engeland een aanvankelijk wat nonchalante houding van ‘Keep calm and carry on’, die inmiddels wel Boris Johnson op de IC heeft doen belanden.
En in Nederland doen we vooral alles ‘samen’ – al decennialang het magische codewoord dat dankzij een ooit op een onbewaakt moment kennelijk in de hersenpan van elke politicus ingeplante chip onvermijdelijk om de drie overheidszinnen opduikt.
Buiten Europa vallen vooral autocraten en populisten door de mand. Donald Trump en Jair Bolsonaro ontkenden aanvankelijk alles, want het virus kwam in hun electorale macho-agenda niet van pas; corona was een hoax, verzonnen door de linkse vijand.
China zat aanvankelijk ook in de ontkenningssfeer, om vervolgens met zeer drastische maatregelen te komen. Nu heet het officieel dat de epidemie daar onder controle is – maar hoe betrouwbaar zijn de cijfers in een totalitaire staat zonder kritische pers? Wie ze in China zelf openlijk betwijfelt, loopt nog steeds het risico om te verdwijnen.
Autocraten grijpen de coronacrisis dankbaar aan om tegenstanders monddood te maken
Individuele vrijheid versus collectieve veiligheid: dreigt nu de gezondheidsdictatuur? Is het toeval dat in Nederland juist de twee intern meest dictatoriaal georganiseerde partijen het felst op een complete lockdown aandrongen? De zogenaamde Partij voor de Vrijheid en het zogenaamde Forum voor Democratie blijken het snelst bereid om vrijheid en democratie te offeren.
Het was ook onder druk van Geert Wilders dat tijdens Rutte-I het ministerie van Justitie in dat van Veiligheid werd omgedoopt. Met de rechtsstaat heeft men in die kring weinig op. Voor rechtse populisten, altijd op zoek naar een zondebok, is dit het moment om minderheden als schuldigen aan te wijzen (het ‘Chinezenvirus’, om met het Witte Huis te spreken) en hen hun rechten te ontnemen.
Dat wordt wereldwijd natuurlijk de hamvraag: gaat de coronacrisis ten koste van de vrijheid en democratie? Overal haalt de staat nu heel strak de touwtjes aan, zelfs in Amerika, waar ze niets van de staat moeten hebben. Dat is in deze crisistijd ook logisch – maar sommigen doen dat gretiger dan anderen. Zullen zij na afloop ook de touwtjes weer laten vieren, of is dit een goed excuus voor de altijddurende noodtoestand?
Voor West-Europa ben ik dan niet zo bang, daar zullen, gezien de lange democratische traditie, veel beperkingen wel weer verdwijnen. Maar autocraten grijpen de coronacrisis dankbaar aan om tegenstanders monddood te maken. Dat begint in onze buurt al met het Hongarije van Viktor Orbán en het Turkije van Recep Tayyip Erdogan.
Corona als welkom excuus om definitief de macht te grijpen, want autocraten vinden altijd wel een argument om herstel van de vrijheid even uit te stellen. Niets zo hardnekkig als ‘tijdelijke’ noodmaatregelen!
Maar ook elders is reden tot zorg. Die hardnekkige demonstraties in Hong Kong: nu even stil gevallen. Voor Beijing een ideale gelegenheid om via gezondheidsapps de totale controlestaat in te voeren. Want in zulke landen strekt de gezondheid zich al snel van de fysieke ook tot de gewenste politieke uit.
De website van Amnesty bezocht? Blijft u dan vanwege besmettingsgevaar nog maar even een jaartje in quarantaine.
Nu u hier toch bent...
Goede journalistiek kost geld. Leden en donaties maken onze gebalanceerde berichtgeving over biculturaliteit, zingeving en vrijheid mogelijk. Steun ons daarom als u ons werk belangrijk vindt.
Vertel mij meer!