Stabiliteit. Deze term is misschien wel het toverwoord waarmee de verkiezingsuitslag van 2025 samen kunnen vatten. Het verlangen van de kiezer naar stabiliteit. Goed bestuur, degelijkheid, optimisme, fatsoen en het einde aan geruzie en ruimte voor politici die daadwerkelijk zoden aan de dijk willen zetten en de vele crises waarin Nederland momenteel verkeert willen doorbreken.

De kiezer heeft gekozen, en dat was ditmaal voor het stabiele midden. In de peilingen vooraf en op de verkiezingsavond zelf ging het vooral over wie nou precies de grootste zou worden. Want welke partij zal de premier leveren? Iets niet geheel onbelangrijks, maar op de achtergrond spelen er trends die misschien nog wel interessanter zijn en die ons iets vertellen over waar de kiezer precies wil dat Nederland heen gaat.

En dat is terug naar het midden. Bij de verkiezingen van 2023 kregen de traditionele middenpartijen, CDA, PvdA, VVD en D66, nog zo’n 40 procent van de zetels. Deze verkiezingen steeg dat aantal echter naar circa 60 procent. Een forse stijging dus. Daar waar in 2023 veel kiezers nog stemden op de uitdagers van de gevestigde orde lijken zij nu terug te keren naar het centrum. Naar de partijen die deel uit maken van de gevestigde orde.

Een opvallende ontwikkeling. Want nog niet zo heel lang geleden werd er geconstateerd dat er een crisis van de bestuurscultuur was. Dat de burger het vertrouwen kwijt was in de politiek. Dat de middenpartijen niet langer de stem van veel burgers vertegenwoordigden. En in twee jaar tijd is er in dat opzicht niet dramatisch veel veranderd. Veel van de hierboven genoemde problemen die de staat van onze democratie kenmerken bestaan anno 2025 nog steeds.

Na jaren van instabiliteit lijkt in 2025 de stabiliteit terug te keren

Wat is er dan veranderd voor de kiezer? Het lijkt erop dat een deel van het electoraat haar prioriteiten anders is gaan stellen. Want de keuze van de kiezer lijkt er nu een te zijn voor stabiliteit. Men is klaar met het geruzie, de instabiliteit en het gebrek aan daadkracht wat het kabinet Schoof kenmerkte. De PVV en NSC krijgen daarom ook nu de hardste klappen. In plaats daarvan zijn het vooral D66 en het CDA die de grootste winst boeken: de stabiele middenpartijen die staan voor daadkracht en goed bestuur. Precies wat de kiezer nu graag lijkt te willen van een volgend kabinet.

Een keuze voor het saaie, grijze midden dus. En dat lijkt een verstandige te zijn. Met nu drie verkiezingen in vier jaar tijd is stabiliteit geen vies woord maar broodnodig. Als reactie op de val van het Kabinet Schoof schreef ik dat de val van dit Kabinet, en de instabiliteit waar deze val toe leidde, geen reden was tot gejuich. Want wat Nederland nu zo hard nodig heeft is juist stabiliteit en een kabinet wat de vele problemen waar Nederland mee kampt op gaat pakken: de crisis op de woningmarkt, de stikstofcrisis, klimaatverandering, de oorlogen in Oekraïne en het Midden-Oosten, migratie, de huidige politieke ontwikkelingen in Amerika et cetera.

De kiezer lijkt met de terugkeer van het midden dit ook in te zien. Na jaren van stilstand is het tijd voor het optimisme van D66 en het fatsoen van het CDA. Deze twee partijen zijn niet alleen de echte winnaars van deze verkiezingen maar ook de as die een volgend kabinet zal gaan vormen. En of dat nou over rechts of over links zal gaan: het zal in ieder geval de stabiliteit en de daadkracht moeten bieden waar velen in dit land zo naar lijken te verlangen. Het zal het vertrouwen van burgers in de politiek moeten terugwinnen, en het land uit de vele crises moeten tillen waar het zich momenteel in bevindt.

Geen gemakkelijke opdracht dus. Maar wel een waar de middenpartijen die de verkiezingen van 2025 hebben gewonnen mee uit de voeten kunnen. Na jaren van instabiliteit lijkt in 2025 de stabiliteit terug te keren. Het is nu zaak dat de politiek het signaal dat de kiezer met deze uitslag heeft afgegeven ter harte neemt: minder met jezelf bezig zijn, en meer met de problemen in het land. Want wanneer hier geen gehoor aan gegeven wordt, en ook een volgend kabinet strandt in onderling geruzie en gebrek aan daadkracht dan verkiest de kiezer de middenpartijen weer net zo makkelijk voor de uitdagers op de flanken. Het is dan ook nu aan het teruggekeerde midden om het vertrouwen dat de kiezer in haar gesteld heeft niet te beschamen, maar waar te maken.