Is het excuus van Erdoğan aan Poetin over het neerhalen van een Russisch gevechtsvliegtuig een signaal dat de Turkse president wakker wordt uit zijn megalomane droom? Nee, deze knieval past, net als Erdoğans recente toenadering tot Israël, in zijn strategie om de teruglopende economie vlot te trekken; zijn enige redding.

Erdoğans verontschuldiging is geaccepteerd door Poetin, waarmee een nieuwe fase aanbreekt in de relatie met Rusland. Goed voor de Turkse economie, met name voor de toeristensector (dat het aantal Russische toeristen sinds het incident met ruim 91 procent zag dalen).

Maar het betekent ook gezichtsverlies voor de zelfbenoemde wereldleider Erdoğan, die tot vorig maand volhield dat Rusland excuses moet aanbieden nadat de Russische straaljager 17 seconden het Turkse luchtruim schond.

Een normalisatie van de relatie tussen Turkije en Rusland was door analisten al voorspeld omdat handelsboycotten voor beide landen economisch niet zijn te handhaven. Het is Poetin nu gelukt Erdoğan op zijn knieën te krijgen. De volgende eisen van Rusland aan Turkije zijn koerswijzingen in Syrië en Irak. Ook die zullen plaatsvinden. Want Erdoğan heeft geen uitweg. Zijn droom om een soennitische hegemonie op te zetten in de driehoek Aleppo, Gaza en Caïro is sowieso – nu Assad lijkt te blijven zitten – als een papieren paleis in elkaar gevallen.

Zijn recente knieval naar Israël is zo mogelijk nog opvallender en goed voor Turkije. Deze kwam nadat de Israëlische regering deze week bekend maakte dat aan de slachtoffers van de flotillacrisis in 2010 (waarbij tien Turkse burgers omkwamen door een aanval van Israëlische soldaten) een schadevergoeding van 20 miljoen dollar wordt toegekend. Daarnaast ziet Turkije af van de vervolging van de Israëlische soldaten die de aanval hebben uitgevoerd. Ook de blokkade van de Gazastrook wordt niet opgeheven, ondanks dat Erdoğan dit jarenlang als voorwaarde stelde voor het verbeteren van de betrekkingen met Israël.

Voor deze toezegging haalde islamist Erdoğan bijna dagelijks uit naar Israël, noemde het land ”een terroristische staat” en zei dat er nooit verzoening met Israël zou plaatsvinden zolang hij aan de macht is. Recent zei Erdoğan opeens iets totaal anders: ”We hebben Israël nodig, maar Israël heeft ook Turkije nodig.” Woordvoerder Ömer Çelik van de AKP volgt hem daarin en zei onlangs: ”De staat Israël is de vriend van Turkije.”

De vraag is: heeft Turkije – als land – Israël werkelijk nodig of is het Erdoğan en zijn entourage te doen om het handhaven van de eigen macht? Het moet het tweede zijn. Om de relatie met het Westen – en vooral met de Verenigde Staten – te herstellen heeft hij Israëls invloed hard nodig. Erdoğan maakt zich immers grote zorgen over de corruptiezaak die in de VS loopt naar zijn voormalige ministers. Na vragen van de oppositiepartij CHP bleek enkele maanden geleden dat Erdoğan 65 miljoen dollar heeft betaald aan Joodse lobbyisten in de VS om de relatie met Israël te herstellen.

Erdoğan lijkt dus langzamerhand te beseffen dat hij het niet alleen voor het zeggen heeft en dat Turkije geen supermacht is, maar een tamelijk kwetsbare, open economie. Zijn populistische retoriek heeft hem thuis in Turkije stevig in het zadel geholpen, maar in het buitenland heeft hij door zijn machogedrag en contraproductieve houding nauwelijks vrienden meer. Dat raakt de Turkse economie en het toerisme.

En hoe. Vóór het neerhalen van het Russische gevechtsvliegtuig stond Rusland in de top tien van handelspartners van Turkije. Nu is er bijna geen economische relatie. Ook de EU moet hij te vriend houden. De Turkse economie is volgens officiële cijfers voor 49,1 procent afhankelijk van export aan EU-landen. Ook de Europese vakantietoerist is belangrijk voor het land. Het Turkse ministerie van Cultuur en Toerisme becijferde (april 2016) dat 55,2 procent van de toeristen die Turkije als vakantiebestemming kiezen uit EU-landen komen, waarvan 14 procent uit Duitsland.

De koerswijziging van Erdoğan lijkt dus vooral ingegeven door de harde cijfers van de economie. Want hij weet dondersgoed dat als er een economische crisis komt dat hem duur te staan. De AKP zal de meerderheid bij de eerst komende verkiezingen dan zo goed als zeker verliezen. Daarom haalt hij nu alles uit de kast – ja, zelfs verontschuldigen – om de relaties te herstellen. Met deze herpositionering van Turkije, zo redeneert Erdoğan, zal de economie weer gaan bloeien waardoor hij door kan gaan met zijn plannen voor een presidentieel systeem en Turkije met keiharde hand kan besturen.

Dit opiniestuk is op 5 juli gepubliceerd in de NRC.

Mehmet Cerit is hoofdredacteur van Zaman Vandaag en Zaman Hollanda. Volg hem op Twitter: @Ceritm