We waren er al over aan het nadenken, de post-lockdown-samenleving. Maar nu komt het ook echt dichtbij en vertrekken we uit de lockdown-gevangenis, de maatschappij in. Dat vereist een maatschappelijke rehabilitatie die meer moeite en tijd zal vereisen dan dat we nu beseffen.

De lockdown van vorig jaar werd wel eens vergeleken met een gevangenis. Iedereen zat ‘in de nor’, als het ware. De metaforische kracht van de pandemische wereld als gevangenis, beleefd vanachter het ‘tralies’ van het telefoonscherm, moet niet onderschat worden, zo wordt gewaarschuwd. Vanuit die metaforiek kunnen we komen tot het beeld van een overheid met vergaande crisisbevoegdheden, die diep ingrijpen in onze privacy. Maar, en dat is dan weer positief: we kunnen metaforisch van een moeilijke situatie iets behapbaars maken.

Zo vergelijk ik het feit dat ik binnenkort volledig gevaccineerd zal zijn met een scène uit de film The Shawshank Redemption. Daarin weet de hoofdrolspeler al tijgerend door een kilometerslange rioleringspijp uiteindelijk te ontsnappen uit het onschuldig gevangen moeten zitten. Want dat hebben we, in alle onschuld vastgezeten, door zoveel mogelijk binnen te moeten blijven. En dan die tweewekelijkse ‘Mark & Hugo persco’s.’ Verschrikkelijk. Wachten, weer teleurgesteld raken, toch weer niet versoepelen, dan weer wel. Oh nee, toch weer terugdraaien. Ga zo maar door.

Het is eigenlijk vooral de mentale gevangenis van continue onzekerheid waaraan we hebben moeten wennen, en de sterk verminderde fysieke interactie. Dat is als een totale institutie on speed onze (geestes)realiteit gaan bepalen. Zelfs in de taal is die institutionalisering van de totale lockdown te merken. Van ‘anderhalvemeterpolitie’ tot ‘Zoomborrel’ (slechtste idee ooit). Het staat allemaal opgenomen in het Groot Nederlands Coronadictee, wat getuigt van uiterst snelle gewenning.

Het ontwennen van de anticoronamaatregelen is voor mij geen drama, integendeel. Eindelijk hoef ik dat gore mondkapje niet meer te dragen in de supermarkt. Lekker hoor, straks hoef ik alleen nog maar een Fisherman’s Friend te pakken voordat ik de trein instap. Fijn!

Het mentaal ontwennen is echter andere koek. Want in diezelfde trein moet ik wennen aan ineens weer ‘heel veel’ prikkels. Prikkels die er voor de pandemie ook al waren, maar tijdelijk bestolen waren. Ofwel, die vrijheid is ons afgenomen. Het weer fysiek registreren van mensen, in diepte-perspectief en niet plat in Zoom, wat meer verlangt van het brein, die vaardigheid is verzwakt. Collega’s die ineens weer langskomen voor een praatje, wat je niet meer onder controle hebt (en voorheen niet hoefde).

Het einde van de lockdown betekent niet dat de lockdown uit ons mentale systeem is verdwenen

Kortom, die vrijheid van spontaan gesprekken hebben, is veel van ons ontnomen, waarvoor we volledige controle over interactie terugkregen. Nu moeten we die controle weer gaan loslaten. Dat voelt ook weer als iets van ons wordt afgepakt. Of jezelf weer in werkoutfit hijsen iedere ochtend. Bah. Nou ja, gelukkig niet iedere dag, want iedereen geeft zich qua meer thuiswerken wel over aan het nieuwe normaal.

We willen het oude normaal terug, maar niet helemaal. We lijken op gedetineerden die een beetje bang zijn geworden voor de buitenwereld. Misschien zoals een ander personage uit The Shawshank Redemption, een gedetineerde die na zijn vrijlating niet kon aarden in de gewone mensenmaatschappij en uiteindelijk zelfmoord pleegde door zichzelf te verhangen.

Als we willen aarden in een maatschappij die weer wat normaal is geworden, moeten we ons lockdown-trauma op een gezonde wijze verwerken. Want doen we dat niet, dan gaat die sociale boete erg hard gevoeld worden. Een gedetineerde kan uit de gevangenis worden gehaald, maar de gevangenis niet zo snel uit de gedetineerde. Het einde van de lockdown betekent niet dat de lockdown uit ons mentale systeem is verdwenen. Wij zijn eruit, maar de mindset zit er nog. Dat gaat tijd kosten.

Vandaar, nu we bijna door die mentale riolering heengetijgerd zijn, en terwijl je straks vurig die fysieke erfenis van de coronakilo’s eraf traint, bedenk dan vooral wat er dadelijk weer mentaal kan, mag en écht moet, en geef jezelf de tijd. Laten we wel beginnen met het erkennen dat we die mentale rehabilitatie nodig hebben. Het zou een gezonde eerste stap zijn in de richting van een nieuw oud normaal.