Politico is een nieuwswebsite en een krant die iedereen die geïnteresseerd is in nieuws dat verder reikt dan de laatste ontwikkelingen in de kabinetsformatie dagelijks zou moeten lezen. Zelf ontvang ik elke dag de Politico-nieuwsbrief over wat zich afspeelt in de Europese Unie (Brussels Playbook geheten) en de 28 lidstaten. Daardoor stuitte ik onlangs op een interessant opinieonderzoek: Project 28. Het is uitgevoerd in opdracht van de Századvág Stichting in Boedapest, een denktank die naar verluidt niet ver afstaat van de sterk nationalistische Hongaarse president Viktor Orbán. Natuurlijk stemde mij dat argwanend, maar toen ik las dat de interviews zelf waren uitgevoerd door de grote internationale opiniepeiler Millward Brown, stelde dat mij gerust. Zo’n belangrijk onderzoeksbureau heeft immers een reputatie te verliezen.

In alle EU-lidstaten zijn dit voorjaar in een representatieve steekproef duizend mensen ondervraagd over diverse Europa-gerelateerde thema’s. Daarbij ontbrak immigratie uiteraard niet. Het is onmogelijk in kort bestek zelfs maar de belangrijkste resultaten weer te geven, dus daarom doe ik een greep uit enkele zaken die mij opvielen.

Zo is bijvoorbeeld 53 procent van alle EU-ingezetenen van mening dat de migranten vooral naar de EU komen om economische redenen en vanwege de uitkeringen. 42 procent denkt dat ze vooral hierheen komen omdat ze in eigen land niet veilig zijn en de rest weet het niet. Het is duidelijk dat veruit de meeste ondervraagden bij migranten meteen denken aan degenen die de laatste jaren onuitgenodigd, in wrakke bootjes naar Europa zijn gekomen en niet aan it-specialisten uit India of China. Opmerkelijk bij de genoemde resultaten is dat men vooral in landen die zeer weinig mensen hebben opgenomen bovengemiddeld van mening is dat het om economische migranten gaat. We moeten dan vooral denken aan de oostelijke lidstaten. In landen als Duitsland, Italië, Zweden, Griekenland en Malta, die juist grote aantallen hebben opgevangen, deelt men die mening niet.

Opmerkelijk zijn ook de antwoorden op vragen of immigratie leidt tot meer criminaliteit en tot terrorisme. Twee op elke drie Europeanen delen die opvatting en ook hier weer vooral in landen die de minste migranten opnemen. In Nederland liggen de meningen daarover rond het EU-gemiddelde. Dat ligt bepaald anders als de vraag wordt gesteld of migranten ‘onze’ banen inpikken. Nederland behoort wat dat betreft tot de hoogst scorende landen: 55 procent van de geïnterviewden deelt die mening. Alleen Malta en Cyprus scoren iets hoger. Dat verbaasde mij zeer, want uit veel onderzoek is inmiddels bekend dat de verdringing op de arbeidsmarkt door immigratie zeer beperkt is, zeker als het gaat om vluchtelingen, die juist de grootste moeite hebben werk te vinden. Bovendien, landen als Duitsland en Zweden, die recentelijk veel meer migranten hebben opgenomen dan Nederland, scoren op deze vraag juist ver onder het Europees gemiddelde.

Over het algemeen blijkt uit dit onderzoek dat juist in de lidstaten die tijdens de laatste crisis weinig of geen migranten hebben opgenomen de stemming het meest anti-immigratie is. Of het nu gaat om het bouwen van een hek om het eigen land – 39 procent van de EU-burgers wil dat, onder wie ook nog altijd 33 procent van de Nederlanders – dan wel om een eerlijker verdeling van asielaanvragen, het zijn vooral de Oost-Europeanen die dwarsliggen en geen immigranten willen.

We kunnen uit dit onderzoek de toch wel verrassende conclusie trekken dat in landen die in de afgelopen jaren veel migranten hebben opgenomen de stemming veel sterker pro-immigratie is dan in de landen die er weinig opnamen. Uiteraard roept dat de vraag op naar oorzaak en gevolg: wordt men milder naarmate men meer migranten toelaat of zijn sommige landen gewoon minder mild – of, zo men wil, meer xenofoob – dan andere? Ik vrees dat vooral het laatste het geval is. Er zal nog heel wat water door de Donau moeten stromen alvorens de Oost-Europese lidstaten bondskanselier Angela Merkel kunnen nazeggen: wir schaffen das!