De afgelopen twintig jaar was terrorisme hét veiligheidsthema dat de samenleving, de politiek en de veiligheidsdiensten bezighield. En met reden. 9/11, de moorden op Theo van Gogh en de redactie van Charlie Hebdo: terrorisme heeft een grote impact op onze samenleving. De recente arrestatie van een mogelijke jihadistische cel in Eindhoven en van een antivaxxer die een aanslag op Rutte beraamde, laten zien dat terrorismedreiging ook voor de komende jaren nog zeker niet voorbij is. Maar met de teloorgang van het IS-kalifaat is de meest acute dreiging afgenomen.

We kunnen ons afvragen of terrorisme nu nog het belangrijkste veiligheidsvraagstuk is. De meest recente grote aanslagen met een enorme impact op onze samenleving zijn niet begaan door terroristen, maar door criminelen. Twee recente moorden staan duidelijk op ons netvlies: de moord op advocaat Derk Wiersum en de moord op Peter R. de Vries.

Deze moordaanslagen vallen eigenlijk niet meer onder de categorie ‘liquidaties in het criminele milieu’. De daders van kwamen uit het criminele milieu, maar het motief van de opdrachtgevers lijkt eerder terroristisch te zijn.

Het doel van criminelen: zoveel mogelijk geld verdienen of de concurrentie verslaan. Het doel van terroristen: angst zaaien, de samenleving ontwrichten of politiek te beïnvloeden. De motieven van aanslagen op Derk Wiersum en Peter R. de Vries waren eerder dat tweede.

Met deze twee aanslagen maakte(n) de opdrachtgever(s) duidelijk onaantastbaar te zijn, iedereen te kunnen raken – inclusief advocaten en prominente Nederlanders. Ze zenden hiermee een boodschap aan de politiek en samenleving, en jagen deze met hun aanslagen angst aan.

De maatschappijontwrichtende impact van deze twee aanslagen is groter dan die van als terrorisme geclassificeerde aanslagen van de afgelopen jaren, denk bijvoorbeeld aan de Utrechtse tramaanslag van Gökmen T. in 2019. De dreiging van crimineel geweld is niet minder groot dan de dreiging van terroristisch geweld. Zelfs premier Rutte krijgt inmiddels extra beveiliging, omdat er in zijn nabijheid spotters uit het criminele milieu zijn gesignaleerd. Een ongekende ontwikkeling voor Nederland.

Dus waarom beschouwen we deze criminele aanslagen niet als terroristische aanslagen? En waarom zien we de dreiging van ondermijnende criminaliteit niet als een vorm van terrorismedreiging?

De lessen uit de strijd tegen het terrorisme kunnen we ook inzetten in onze strijd tegen criminaliteit

Als we criminelen op vergelijkbare wijze gaan bestrijden als terroristen, dan komen er middelen en mogelijkheden vrij voor informatievergaring en -deling. Veiligheidsdiensten mogen in een veel vroeger stadium tegen terroristen optreden. Verdachten mogen langer vastgehouden worden en daders worden strenger gestraft. Er kan een bredere, meer doelgerichte en effectievere aanpak ontwikkeld worden.

De komende jaren zal het veiligheidsvraagstuk meer gaan over criminaliteit en minder over terrorisme. In de strijd tegen terrorisme worden successen geboekt. De strijd tegen criminaliteit lijkt ons echter boven het hoofd te groeien. Het is de vraag of we hier voldoende op toegerust zijn. Maar de lessen uit de strijd tegen het terrorisme kunnen we ook inzetten in onze strijd tegen criminaliteit.

Wanneer we criminele aanslagen niet langer als puur crimineel definiëren maar als terroristisch, dan kan dit leiden tot grotere bewustwording over de omvang van het probleem. Het kan bovendien leiden tot een meer effectieve aanpak van dit fenomeen, waarbij de maatschappijontwrichtende gevolgen beperkt blijven. Een gedachtegang die voor media, politici, beleidsmakers en veiligheidsdiensten de moeite van het overwegen waard is.