Toen Trump geboren werd – hij is 78 – mochten zwarte Amerikanen vanwege hun huidskleur niet voorin de bus zitten en moesten ze genoegen nemen met een plaats achterin. Wit bij wit en zwart bij zwart. Raciale segregatie was in ‘het land van de vrijen’ wettelijk toegestaan en werd minutieus nageleefd. Zwarte mensen moesten hun inferieure plaats kennen in een maatschappij die gedomineerd werd door witheid.

Nou, dat is toch al lang niet meer het geval, zou je kunnen denken (als je even de kolonisatie van Palestina door de genocidale apartheidsstaat Israël, mede mogelijk gemaakt door Amerika en andere bondgenoten, vergeet).

Jazeker, maar het kan handig zijn om de historie in te duiken om te beseffen waar de fascistische regressie – die nu in het ‘Wilde Westen’ plaatsvindt – vandaan komt. Niet om enige sympathie op te wekken voor een oude witte man die Amerika ‘weer’ groot wil maken, maar om ons alvast voor te bereiden op wat er wellicht nog komen gaat.

En dat begint met empathie voor de dader. Als ik naar Trump kijk, zie ik, zoals ik al zei, een oude witte man. Een typische ‘boomer’ (sorry dat ik in mijn oefening in empathie deze term gebruik) die net na de Tweede Wereldoorlog is geboren en zijn land meerdere malen heeft zien veranderen.

Trump was een tiener toen zwarte Amerikanen in de jaren vijftig principieel liepen in plaats van een kaartje te kopen bij racistische busdiensten. Bijna een decennium later zag Trump dat de Civil Rights Act (het discriminatieverbod) in Amerika werd ingevoerd.

Het is moeilijk je aan te passen aan dingen die je niet gewend bent

Hoewel de emancipatie van zwarte Amerikanen voor hen misschien een rechtmatige verandering was van wat nooit had mogen bestaan, voelde het voor veel witte, conservatieve Amerikanen als een bedreiging van de natuurlijke orde met blanken aan de top. Het is moeilijk je aan te passen aan dingen die je niet gewend bent.

Hoorde ik iemand nog over diversiteit en inclusie? Alles wat na Black Lives Matter werd beloofd, wordt nu door de shredder gehaald van witte superioriteit, die vaak ook patriarchaal is. Witte nationalisten over de gehele wereld, zoals Geertje, kijken met veel interesse mee. Ze willen hetzelfde winner-takes-all-principe voor hun eigen land.

Wat zou voor anti-racismebestrijders anno 2025 de modus operandi moeten zijn? Want de grote teleurstelling die we voelen over de witte backlash, die niet meer weggaat, brengt ons niet verder. Belangrijk is om te beseffen dat de herinvoering van witte superioriteit met een kleurtje komt. Denk aan types zoals Dilan Yesilgöz, die alles wat blanke nationalisten roepen napapegaait en dan af en toe haar eigen achtergrond gebruikt om dankbaarheid te etaleren.

Is dat dan de weg voor Nederlanders van kleur? Dankbaarheid veinzen om over witte muren te klimmen? Dankbaarheid voor tolerantie? Of ben je liever een ‘ondankbare allochtoon’ die zegt waar het op staat en geen genoegen neemt met snoepjes? Of is er nog een ‘derde weg’ van dialoog en samenwerking mogelijk in extreemrechtse tijden? Vreedzame co-existentie totdat de bom valt?

Ik heb eerlijk gezegd geen hapklare antwoorden. Het kost mij te veel energie om te zeggen dat we in een prachtig land leven, terwijl er steeds meer daklozen op straat slapen. We leven in een egoïstisch land waar een woning een luxeproduct is geworden, met onbetaalbare woekerhuren en een zichzelf verrijkende klasse van vastgoedbeleggers. Ze zuigen de toekomst van de volgende generaties leeg, terwijl er voor miljarden aan spaargeld wordt opgepot. Dit was, neem ik aan, nooit de bedoeling toen we de verzorgingsstaat aan de liberale aasgieren hadden overgeleverd.

Of toch wel? Leg dat maar eens uit aan de twintigers en dertigers die opgroeien in een land zonder vrijheid (woning), gelijkheid (werkgarantie) en broederschap (waarden).