Het duurde een paar weken voordat ik me over mijn bezwaren en ongemak heen zette en klikte op de zesdelige Powned-docu Rutger en de nationalisten. Het scherp kijkende hoofd van Rutger Castricum, de beroemde kwelgeest van de multiculturele samenleving, verscheen al een tijdje op de shortlist van mijn NPO Plus abonnement. Mijn oog viel steeds op Rutger, maar zijn GeenStijl-geschiedenis spookte door mijn hoofd. Treiterige items zoals ‘Een n*g*r omdat het moet’, ‘Vluchtelingen voeren’, ‘Roetger gaan naar VMBO’ ‘Turks stappen’ en nog veel meer. Hij is er groot mee geworden.

En toch was de aantrekkingskracht te groot. Het zat hem in de combinatie Rutger en de nationalisten. ‘It takes one to see one’, reageerde een vriend onder een fragment dat ik plaatste op sociale media. ‘Gelukkig is hijzelf al iets bijgedraaid. En maar goed ook dat de anderen dat minder doorhebben en hem vertrouwen,’ voegde hij daaraan toe. En dat is precies wat ik dacht bij Rutger en de nationalisten. Eindelijk maakt hij een gedegen en zelfkritisch journalistiek product.

Zo loopt hij in een van de afleveringen rond in Almere met een man van kleur, die niet door zijn biologische vader uit Suriname is opgevoed. ‘Kijk om je heen. Je ziet bijna geen blanke lopen. Je ziet overal hoofddoekjes en donkergetinte mensen’, vertelt hij. ‘Is dat erg?‘, vraagt Rutger. ‘Nee, dat is niet erg, maar het is niet authentiek Nederlands.’ En dan de hamvraag, het moment suprême waar Castricum langzaam naartoe heeft gewerkt, door eerst vertrouwen op te bouwen: ‘Weet je wat mij zo opvalt? Je hebt zelf eigenlijk ook een kleur. Jij bent toch eigenlijk het rondwandelende bewijs dat het allemaal niet uitmaakt of je nou een kleur hebt of niet?

Daar komt niet alleen een nationalistisch antwoord van binding en gevoel met Nederland op (The Netherlands first!), maar in dit geval ook een racistisch antwoord: ‘Nu is het wel zo dat de blanke met uitsterving wordt bedreigd. Als blank en donker met elkaar mixen, dan hou je een halfbloed over. Die wordt nooit blank. Omvolking wordt het ook wel genoemd’, zegt de man van kleur met veel emotie in zijn stem. Rutger staat erbij en luistert met zichtbare verbazing.

Weg is de man die gelijk een oordeel velt en zuigjournalistiek bedrijft. Hij neemt de tijd voor de nationalisten. Ergens dacht ik ook: Rutger zit naar vroegere versies van zichzelf te kijken. Zo had hij ook kunnen zijn als hij zich niet omhoog had kunnen werken. Vaak sneue types, die uit gebroken families komen of economisch aan lager wal zijn geraakt.

Zeker niet altijd, want daar heb je de ‘rel-refo’ Matthijs van der Tang die achter zijn tafel met boeken oreert over het Wilhelmus en christelijk nationalisme. Zonder te blozen zegt hij: ‘Ik vind het de taak van de politiek om de christelijke gemeenschap hier te beschermen, en dus moslims te weren, omdat die uiteindelijk, als ze in de meerderheid zijn, ook een bedreiging gaan zijn voor de christelijke gemeenschap.’

Het irriteerde me aanvankelijk dat Rutger niet meteen stelt dat moslims ook Nederlanders zijn. Of meteen vraagt of de vrijheid van godsdienst alleen voor christenen is bedoeld? Hij doet dat dus maar een paar keer. Bijvoorbeeld bij een zelfvoorzienende, jonge boer, die uit ecologische redenen nationalistisch is. Een korte samenvatting: Alles is beperkt in Nederland, we moeten zuinig omgaan met de natuur, en dan mag eigen volk eerst.

‘De mensen die je net omschrijft, Turken en Marokkanen, vluchtelingen, die ons land binnenkomen, die zie jij niet als onze mensen’, zegt Rutger. ‘Het zijn geen Nederlanders’, antwoordt de jonge boer resoluut. Rutger gaat nu wel even door. ‘Want, wat de Turken en Marokkanen betreft, dat weet jij ook, die zijn voor een groot deel ook hier geboren.’ Letterlijk zijn ze wel Nederlander, geeft de boer toe. ‘Waar zit dan bij jou het criterium precies?’, vraagt Rutger. ‘Dat blijft heel vaag. Wanneer is iemand een echte Nederlander? Dat kan je peilen aan een aantal normen en waarden, zoals vrijheid en gelijkheid, dat bij onze cultuur past,’ antwoordt de boer inderdaad vaagjes.

Als vrijheid en gelijkheid het Nederlanderschap bepalen, dan zijn Turken die in alle vrijheid op Erdogan hebben gestemd echte Nederlanders – en PVV’ers die hen daarom allemaal het land uit willen schoppen, zijn dan nep-Nederlanders. Een conclusie die je kunt trekken, maar precies dat doet Rutger minimaal in deze docu. En dat is mooie tv van Powned, omdat hij dat oordeel overlaat aan de kijkers thuis. Hij ontmaskert de leegte én het gevaar van nationalisme met een paar simpele vragen. Een doorontwikkeling die best genoemd mag worden. Maar of een Nederlandse moslimnationalist (zoals Salaheddine) ooit de kans krijgt om met miljoenen Nederlandse belastingcenten door te groeien tot een succesvolle tv-maker… Dat lukt toch alleen met wit privilege.