Met de aanval van Saoedi-Arabië op Jemen wil het koninkrijk zich profileren als politieagent van het Midden-Oosten. De vraag is evenwel of het land niet buiten de waard gerekend heeft. Er zijn meer kapers op de kust. Turkije is de grote noorderbuur van het roerige en meer dan ooit bloedige Midden-Oosten en wie vanuit Riyad naar het oosten blikt, krijgt een andere concurrent in het vizier, het sjiitische Iran. Het zal de Saoedi’s dan ook niet meevallen om hun doelen te bereiken. Zij zijn sterk, zeker, maar dat geldt ook voor Turkije en Iran.

De oogmerken van Saoedi-Arabië mogen duidelijk zijn. Het sjiitische Iran is haar aartsvijand en het lijkt erop dat de Iraanse netwerken in het Midden-Oosten zich versterken. Was Irak onder de soennitische Saddam Hussein nog een gezworen vijand, thans zetelt er een regering in Bagdad waar Iraanse officials kind aan huis zijn. Iraanse adviseurs en naar het schijnt zelfs troepen helpen het Iraakse leger in haar strijd tegen IS. Een andere aloude bondgenoot van Iran, de Syrische president Bashar al-Assad, zit nog steeds en misschien wel sterker dan ooit, stevig in het zadel. Westerse machten zien met lede ogen toe dat IS wellicht een ergere vijand is dan Assad en schoorvoetend richten zij hun aandacht weer op de triomferende president Assad. In Libanon zijn de sjiitische Hezbollah-milities de enige die openlijk hun wapens mogen dragen, en ook die zijn stevig bevriend met Iran.

En als dit alles nog niet dreigend genoeg is, is er nu ook heibel in de Saoedische achtertuin. Schijnbaar uit het niets manifesteerden de sjiitische Houthi’s in Jemen zich, veroverden de hoofdstad Sanaa en rukken ze op richting de strategisch gelegen havenstad Aden, daarmee een bedreiging vormend voor een van de belangrijkste zeestraten ter wereld: de toegang tot de Rode Zee en daarmee het Suezkanaal. Dat was voor het Saoedische Koninkrijk het point of no return. Deze dreiging in de rug konden ze niet toestaan, en samen met bondgenoten vormden ze een zogenaamd Arabisch leger om de sjiitische Houthi’s tegen te houden.

Het is bizar om vast te stellen dat de Arabische wereld onder leiding van de nieuwe would be politieagent Saoedi-Arabië wel de krachten bundelt om in Jemen in te grijpen maar dat niet op die schaal en met die vastbeslotenheid tegen IS doet.

De Saoedi’s willen dus de nieuwe politieagent worden van het Midden-Oosten en ze kunnen dat onder andere doen, omdat ze zoveel geavanceerd wapentuig van de Verenigde Staten gekocht hebben, hun aloude vriend en bondgenoot. Ze hebben ook de steun van de VS gekregen in hun oorlog tegen Jemen. Toch is de kwalificatie bondgenoot en vriend voor de VS vatbaar voor kritiek. Want diezelfde VS zijn druk doende een atoomovereenkomst met Iran te sluiten. En nu kan er wel geargumenteerd worden dat een dergelijke overeenkomst in het voordeel van de VS is, maar mocht het zover komen, dan zullen de sancties tegen Iran afgebouwd – moeten gaan – worden en dat zal het land de nodige ruimte geven in de wereldeconomie. Het land kan weer geld gaan verdienen aan haar olie. En als Iran machtiger wordt, zal het hele Midden-Oosten het merken.

De Saoedi’s hebben dus nog een lange weg te gaan en ze zullen veel obstakels tegenkomen in hun wens de grootmacht van de regio te worden. Ze gaan feitelijk de weg op die voor hen veel andere grootmachten bewandeld hebben. Wil je de wereldorde bepalen en sturen, dan zul je merken dat dat nooit gebeurt zoals je je dat had voorgesteld. Zijn de voorbeelden van de westerse bemoeienis met Afghanistan en Irak niet sprekend genoeg?

Vanuit opportunistische motieven juich ik de ontwikkelingen toe. Te lang heeft het Westen gedacht de zaken in het Midden-Oosten wel te kunnen bestieren en keer op keer viste het achter het net als het om het behalen van haar politiek-strategische en economische doelen ging. Al te lang hebben Midden-Oosterlingen geroepen dat het maar eens uit moet zijn met die invloed van het Westen op hun deel van de aarde. Ik zou zeggen: neem de fakkel over en kijk of jullie wel in staat zijn vrede en veiligheid in je eigen regio te vestigen.

Jan Jaap de Ruiter is arabist aan de Tilburg University. Hij houdt zich bezig met de status en rol van het Arabisch en de islam in West-Europa en Marokko. Hij publiceert over beide thema’s in diverse talen, waaronder in het Frans, en gaat het debat erover aan in nationale en internationale context. In heden en verleden heeft hij in menig Nederlands en Europees onderzoeks- en ontwikkelproject geparticipeerd. Volg hem op Twitter: @janjaapderuiter