Publieke debatten die gaan over onderwerpen als racisme, gender en religie vallen per definitie als heftig te omschrijven. Ze raken immers aan onze eigen identiteit, of de identiteit van de groep waarmee wij ons zelf identificeren. Zulke debatten worden zelden puur inhoudelijk gevoerd. Ze zijn doortrokken van emoties, waardoor ze geregeld ontsporen. Dat zien we nu ook weer.
Zoals de zelfmoord van de Tunesische straathandelaar Mohamed Bouazizi de Arabische Lente triggerde, zo leidde de moord op George Floyd tot een ‘Antiracistische Lente’. Het is hét moment waarop racisme – zowel institutioneel als alledaags – eindelijk als onderwerp luid en duidelijk op het netvlies van politici, media, beleidsmakers en veel gewone burgers staat.
De protesten hebben laten zien dat we als samenleving niet langer kunnen ontkennen dat racisme bestaat. Daarnaast moeten we hard aan de slag om dit zo snel en zo goed mogelijk te kunnen bestrijden. Net als dat de Arabische Lente liet zien dat het verlangen naar waardigheid en democratie sterk leefde onder Arabische burgers, en dat Arabische leiders hier meer werk van moesten maken.
Het verhaal van de Arabische Lente is inmiddels welbekend. Die lente ging na jaren van burgeroorlogen en contrarevoluties over in een Arabische Winter. En het sprookje van de democratie is in geen enkel Arabisch land, op Tunesië na, realiteit geworden. Diepgaande verandering bewerkstelligen in het bestaande establishment van veel Arabische landen bleek een te grote uitdaging, en in sommige landen escaleerden de protesten als snel, met burgeroorlogen tot gevolg.
Nu zullen de antiracismeprotesten in Nederland en andere Westerse landen niet leiden tot een burgeroorlog. Maar we moeten ervoor waken dat de Antiracistische Lente niet omslaat in een Antiracistische Winter. Terwijl de demonstraties in verschillende steden gewoon doorgaan, is het klimaat snel omgeslagen. Nuance lijkt verdwenen. Hokjesdenken regeert. Een ‘You are either with us, or against us’-mentaliteit lijkt zich meester gemaakt te hebben van met name een deel van het antiracistische kamp. Standbeelden worden beklad of vernield, televisieseries worden van de buis gehaald, films worden verbannen en de angst voor verdere censuur groeit.
We moeten ervoor waken dat de Antiracistische Lente niet omslaat in een Antiracistische Winter
Een dergelijk klimaat is funest voor het bestrijden van de kern van het probleem, waarvoor zoveel mensen de afgelopen weken de straat op zijn gegaan: het bestrijden van alledaags en institutioneel racisme. Op de arbeidsmarkt, de huizenmarkt, in het onderwijs en bij de overheid, maar ook op straat, op het schoolplein en in de supermarkt. Het racisme waar zoveel mensen van kleur mee te maken hebben. Het racisme dat we anno 2020 als samenleving niet langer kunnen accepteren.
Maar we dwalen steeds meer af van die kern. In plaats van dit mooie ideaal na te streven escaleert het debat steeds verder, en gaat het om vragen als welk standbeeld van een dood persoon precies zou mogen blijven staan of niet, wie er nou wel of niet ooit foute dingen heeft gezegd in een serie, en welke boeken en auteurs nu precies woke zijn of gewoon kastfascistisch.
Indien deze trend doorzet, zal de Antiracistische Winter op den duur vrij snel invallen. Het klimaat zal omslaan, het midden zal twijfelen, en de goodwill van de kritische massa voor de strijd tegen racisme zal snel verdwijnen.
Een backlash dreigt. Conservatieve en radicaal-rechtse krachten, die een sterk illiberale en nationalistische agenda voeren, zullen hiervan profiteren. Het is daarom zaak dat juist in progressieve hoek tegengas gegeven wordt aan doorgeschoten activisme, en dat duidelijk wordt gemaakt dat de wereld minder zwart-wit is dan de zeloten denken. Je kunt immers én tegen racisme zijn én tegen doorgeschoten politieke correctheid zijn. Het een hoeft het ander niet uit te sluiten.
De strijd tegen racisme is een goede strijd, nobel en nodig. Juist daarom mag deze strijd niet ontaarden in een beeldenstorm, in boekverbrandingen, in censuur en in een cancel culture. Het moet weer draaien om de kern: de bestrijding van alledaags en institutioneel racisme.
Nu u hier toch bent...
Goede journalistiek kost geld. Leden en donaties maken onze gebalanceerde berichtgeving over biculturaliteit, zingeving en vrijheid mogelijk. Steun ons daarom als u ons werk belangrijk vindt.
Vertel mij meer!