Velen maken zich terecht zorgen over de rechtsstaat nu er al maanden wordt onderhandeld over een coalitie met de PVV. Is de rechtsstaat nog wel in goede handen? Dat deze zorg niet ongegrond is, blijkt uit het feit dat de onderhandelende partijen over een ‘basislijn’ spraken. De rechtsstaat moet een startpunt zijn, geen kwestie waarover compromissen gesloten kunnen worden. Alsof het een onsje meer of minder kan. Dit brengt ons bij de Universiteit van Amsterdam (UvA).

De studentenprotesten van de afgelopen weken zijn u ongetwijfeld niet ontgaan. Soms was het vreedzaam, soms niet. Soms waren het studenten, soms waren het buitenstaanders. Hoe ernstig de situatie is blijkt uit het feit dat medewerkers afgelopen maandag in paniek wegvluchtten voor allerlei aanstormend gespuis dat vernielingen kwam aanrichten. Het punt dat universitair personeel moet ‘wegvluchten’ heeft de krantenkoppen niet gehaald. Je moet er in de artikelen naar zoeken, maar dat maakt het niet minder alarmerend.

Hoe kan dit?

Je vraagt je af hoe zoiets kan. Er is veel aandacht voor de vraag of dit wel protesten van studenten zijn. De UvA zegt dat de demonstratie van maandag eigenlijk vreedzaam verliep en pas later ontaardde in chaos en vernieling. Volgens de UvA waren de studenten toen al grotendeels weg en hadden buitenstaanders de boel overgenomen. Lastig in te schatten of dit waar is, al is het maar omdat het moeilijk is een overzicht te krijgen van zo’n meute. Maar goed, laten we aannemen dat de UvA het goed gezien heeft.

Het probleem is: daarmee is de kous niet af. De protesten komen niet alleen van studenten. Sympathiserende docenten twitteren hun afkeuring over de wijze waarop de UvA de situatie heeft behandeld. Een willekeurig voorbeeld is Sarah Bracke, hoogleraar gender studies, die naar aanleiding van maandag twittert:

‘First, the violence of riot police. Once more, riot police is called to campus, with dogs and batons, beating students for protesting genocide. Our universities must stop unleashing riot police on students. Riot police have no place on campus.’

Deze tweet is niet bepaald uniek: meer UvA-docenten claimen dat de UvA de ME niet mag inroepen om de studentenprotesten te beëindigen. De ME hoort niet op de campus thuis. Hier zien we hoe de rechtsstaat niet alleen onder druk staat door extreemrechts, maar ook door academici.

Zonder ME is er nooit een grens

Wat stellen de UvA-docenten dan voor? Het begon vorige week met een tentenkamp op het UvA-terrein en het was logisch geweest dat kamp daar gewoon te laten staan. Maar er zijn altijd grenzen aan demonstraties. Het tentenkamp was eigenlijk wel acceptabel, het verbouwen van de hal en kantoren van het Roeterseilandscomplex niet. We kunnen eindeloos soebatten over wie de daders waren en waar de grenzen van protest zouden moeten liggen, maar dat ergens rode lijnen liggen, is zeker.

Grenzen bepalen

Als je zegt dat de ME sowieso niet op de campus thuishoort, geef je alle actievoerders – student of niet – carte blanche om te doen wat men wil. Het is een legitimatie om je van geen enkele regel iets aan te trekken. Misschien willen rechtse mensen eerder en harder ingrijpen bij protesten dan UvA-docenten, maar zonder ME is er nooit een grens en zijn het vernielen van hele etages en het wegjagen van academisch personeel dus bezigheden die niet met een directe tegenreactie worden bestreden.

Leve de rechtsstaat. We hebben met elkaar afgesproken dat er regels zijn, dat we ons daaraan houden en dat overtredingen bestraft kunnen worden. In extreme gevallen heeft de overheid het geweldsmonopolie om de orde te herstellen. Liever niet, maar als het moet, moet het. En daar mag je vervolgens weer over discussiëren, je kunt zelfs achteraf klagen en journalistiek onderzoek doen. Maar op voorhand deze optie uitsluiten, is zeggen dat de rechtsstaat bij de UvA alleen geldt als het je uitkomt. Dat die dus niet geldt.

Dat is toch een opmerkelijke overeenkomst tussen UvA-docenten en Geert Wilders.