In Agos, de krant die de vermoorde Turks-Armeense journalist Hrant Dink samen met andere Armeniërs heeft opgericht, staat in een kort online bericht: ‘De dader van de moord op Hrant Dink was 17 jaar toen hij 17 jaar geleden Hrant Dink doodschoot. Hij loopt nu vrij rond. De opdrachtgevers zijn nog steeds in functie. Het rechtsproces was een schande. De moord op Hrant Dink is een grote schandvlek op de geschiedenis van dit land.’

Ik moet aan oude Turkse films denken over bloedvetes. Om de ‘eer’ van de familie te redden, werden jongeren gebruikt om diegene die de eer van de familie had geschonden om te leggen. Die geschonden eer kon trouwens van alles zijn, bijvoorbeeld een dochter die er met haar geliefde vandoor was gegaan. De jonge dader, een broer meestal, zou, profiterend van het jongerenstrafrecht, een paar jaartjes in de bak moeten zitten en dan weer vrijkomen. De ouderen, die de opdracht tot de moord hadden gegeven, bleven in de schaduw met hun kwaadaardige opvattingen.

Precies zoals vorig jaar lijkt te zijn gebeurd met de vrijlating van Ogün Samast, de moordenaar van Dink. Alleen ging het in dit geval niet om ‘de eer’ van een familie, maar die van de gehele Turkse natie. Politieofficieren gingen na de moord in 2007 zelfs met Samast op de foto, die een Turkse vlag vasthield. Samast zou vanuit die nationalistische denktrant ook uit mijn naam Dink hebben vermoord. Een moord op je geweten vanwege Turkse trotsgevoelens en daarmee poseren, tja.

Overigens, de jonge man van toen, die nu op 34 jarige leeftijd vrij rondloopt, wil zijn naam veranderen. Samast wil niet meer worden geassocieerd met Samast, zodat hij verder een rustig bestaan kan opbouwen. In de schaduw, waar zijn opdrachtgevers ook vertoeven.

Wie de opdrachtgever was, zullen we hoogstwaarschijnlijk nooit achterhalen

Er zijn veel wilde theorieën over de zogenoemde opdrachtgevers van de moord op Dink. Zo worden de fascistische Grijze Wolven genoemd, de huidige bondgenoten van Erdogans AKP. Maar ook wordt er gewezen naar de Gülenisten, de voormalige bondgenoten van de AKP en de favoriete zondebok van de regering na de couppoging. Ook de top van het toenmalige seculiere Turkse leger, dat nu strak in handen is van de islamist Erdogan, komt veelvuldig langs als mogelijke beramer van de moord.

Wie de exacte opdrachtgever is, zullen we hoogstwaarschijnlijk nooit meer achterhalen. Alle wegen leiden niettemin naar de donkere ruimtes van de Turkse staat, ook wel beter bekend als de deep state. Die is sowieso een kerkhof van duizenden onopgeloste en onbestrafte moorden, vermissingen en genocides op Koerden, journalisten en andere onschuldige burgers. Allemaal uit naam van die verdomde Turkse eer, die nu in Turkse kringen weer opgeld doet vanwege de omgekomen soldaten in Noord-Irak in de strijd tegen de Koerdische PKK.

Dink moest zelfs voor de rechter verschijnen, omdat hij het ‘Turkendom’ zou hebben beledigd. De juridische basis van zijn vervolging was artikel 301 van het Turkse strafrecht. Dit werd tegen hem in stelling gebracht toen Dink in 2004 in zijn krant Agos wees op de Armeense roots van Sabiha Gökçen, het pleegkind van Atatürk en de eerste vrouwelijke piloot van Turkije. Zij moest trouwens, op bevel van haar pleegvader, de opstandige Koerden platbombarderen in Dersim. Moet je nagaan: een vrouw die de Armeense Genocide overleeft, volledig verturkst en dan meedoet aan de genocide op een ander volk.

Zonder Hrant Dink en zijn krant Agos zou dit verhaal nooit wereldkundig zijn gemaakt. Hij koos ervoor om zich niet aan te passen aan de nationalistische mores van Turkije, ook zijn vaderland, maar wilde met opgeheven hoofd als Armeen voor de dag komen. Dat moest hij jammer genoeg met de dood bekopen.

Zijn moordenaars verschuilen zich achter Ogün Samast, de nu 34-jarige Turk die af wil van zijn eigen naam, maar toch altijd zal worden herinnerd als de moordenaar van Hrant Dink. De Armeen wiens naam en strijd de hele wereld juist kent. Uit de schaduw en in het hart van de mensheid, naast helden zoals Martin Luther King, Mahatma Gandhi en Nelson Mandela. Ook 17 jaar na zijn dood, roep ik: ‘We zijn allemaal Hrant. We zijn allemaal Armeniërs.’ Nu de rest van de Turken nog.