Wat te maken van de enorme winst die BBB heeft behaald in de Provinciale Staten en daarmee ook in de Eerste Kamer? Gaat deze nieuwe populistische partij hetzelfde lot tegemoet als de LPF en Forum voor Democratie, die na een tijdje implodeerden? Of moeten we Caroline van der Plas en de BBB zien als de opvolgers van Boer Koekoek en de Boerenpartij, een belangengroep voor boeren die ook een gevoelige snaar wist te raken bij andere ontevreden kiezers?

In de Eerste Kamer kan het kabinet wellicht nog proberen om samen met de ‘linkse wolk’ het huidige beleid voort te zetten, Maar in veel provincies lijkt een coalitie zonder BBB een onmogelijkheid. Met name op het cruciale stikstofdossier zal de vraag zijn wie dit uit gaat voeren: het Rijk of de provincie? In het laatste geval leidt dat tot een botsing met de Haagse agenda.

Niet voor niets suggereerde uitgerekend CDA-leider Wopke Hoekstra recent nog in het tv-programma Buitenhof dat vooral de provincie het stikstofbeleid moet uitvoeren. De toekomst van de christendemocraten staat nu op het spel. BBB dreigt deze partij leeg te eten. Het CDA heeft qua achterban het meest te verliezen op het stikstofdossier. Het is dan ook niet onwaarschijnlijk dat deze partij de komende jaren – onder druk van BBB – zal proberen de stikstofplannen van VVD en D66 te saboteren. Zijn die laatste partijen bereid om water bij de wijn te doen? Of komt het kabinet misschien ten val?

Maar het gaat niet alleen om stikstof en klimaat. De verkiezingen van 15 maart hebben de groeiende kloof tussen Randstad en platteland blootgelegd. En vooral ook de kloof tussen het deel van de samenleving dat grote invloed heeft op het beleid in Nederland, en het deel dat zich ongehoord voelt. Forum voor Democratie was in 2019 zeer populair bij die laatste groep. Nu is dat BBB. De onvrede heeft zich echter verbreed. Het gaat niet langer alleen om migratie gerelateerde thema’s, maar om technocratie in de brede zin van het woord. Forum voor Democratie heeft zijn kiezers van 2019 flink teleurgesteld. De kans is zeer groot dat BBB haar kiezers ook teleur gaat stellen.

De bestuurlijke elite kan en mag zich niet langer verschuilen achter Europese afspraken of internationale verdragen

Maar ook al loopt BBB mogelijk op een grote mislukking uit, dit verandert niets aan het probleem. Namelijk dat veel burgers een onbehagen voelen over hoe Nederland nu wordt geleid. Je kunt een land immers niet alleen besturen met experts. Je moet op tal van vraagstukken democratisch draagvlak vinden, door over de gehele breedte de bevolking erbij te betrekken. Helemaal als het gaat om de verbouwing van hun land of leefomgeving. De bestuurlijke elite kan en mag zich niet langer verschuilen achter Europese afspraken of internationale verdragen.

De verkiezingsuitslag laat zien dat de behoefte aan een sterke nationale democratie springlevend is. Burgers willen meer inspraak. Ze willen zien dat besluiten tot stand komen middels democratische besluitvorming. En niet op basis van wat de Europese Unie wil of belangenorganisaties en activisten bereiken via de rechter. Technisch en wettelijk gezien zullen die afspraken en uitspraken wel kloppen, maar voor het gevoel van veel burgers wordt hiermee de democratie systematisch uitgehold. Als de gevestigde orde doof blijft voor deze sentimenten, dan nemen bestuurders een groot risico.

Op een aantal grote thema’s is een verschuiving nodig van Europese en internationale juridische besluitvorming naar meer nationale besluitvorming, in combinatie met democratische vernieuwing. Geef burgers over de gehele linie meer invloed op wat er gebeurt in hun land. Ook al leidt dat vervolgens niet altijd tot de uitkomsten die de links-liberale elite wenselijk acht, zoals bijvoorbeeld op terreinen als migratie of natuur. In een democratie is iedere stem van elke burger gelijkwaardig. Zolang we dat vergeten, zal de huidige onvrede niet alleen blijven voorbestaan, maar zich ook gaandeweg verder uitbreiden. Met alle gevolgen van dien.