Zelden ben ik zo aan vakantie toe geweest als nu. Niet alleen om persoonlijke redenen. De hele maand juli was ik, van het schrijven van een enkele column afgezien, eigenlijk alleen maar bezig met de ontruiming van mijn ouderlijk huis. In 57 jaar heeft zich hier van kelder tot zolder een onnoemelijke hoeveelheid spullen opgehoopt, nog los van de gaandeweg over bijna alle kamers verspreid geraakte bibliotheek van mijn vader.

Dat leegruimen nam mij zozeer in beslag dat ik voor de buitenwereld in deze weken minder aandacht had dan meestal. Maar ik moet bekennen: daar was ik ergens ook niet rouwig om – want niet alleen om persoonlijke, ook om politieke redenen ben ik meer aan vakantie toe dan ooit. Het jaar dat sinds de vorige zomer verstreken is, is in politiek opzicht het meest deprimerende dat ik ooit heb meegemaakt. Overigens zonder enige garantie dat de komende twaalf maanden niet nog deprimerender zullen worden.

Ongeveer alle politieke seinen staan op rood. In de voor ons in Nederland meest cruciale internationale kwesties is nog een verdere verslechtering van de toch al beroerde situatie opgetreden. De voortgaande Russische slachtpartij onder de Oekraïners, waartegen Europa onvoldoende vermag te doen, en de voortgaande Israëlische slachtpartij onder de Palestijnen, waartegen Europa eigenlijk helemaal niets durft te doen, spreken boekdelen.
Zij staan voor het totale verlies aan geloofwaardigheid van een generatie politici die wel mooie vertogen over mensenrechten en de internationale rechtsorde weet te produceren, maar daar geen enkele concrete consequentie aan wenst te verbinden.

De vrijblijvendheid van alle verheven verklaringen vanuit Brussel is hemeltergend. Poetin ontleent er de zekerheid aan dat hij met eventjes volhouden zijn oorlog kan winnen, en ook mede-massamoordenaar Netanyahu weet dat hem bij het bereiken van zijn inmiddels openlijk geformuleerde doel van etnische zuivering van de Palestijnse gebieden geen strobreed in de weg zal worden gelegd. Te duidelijk is in dat opzicht de Europese verdeeldheid, en ook Den Haag zoekt steeds naar argumenten om vooral maar géén sancties te hoeven opleggen.

De vrijblijvendheid van alle verheven verklaringen vanuit Brussel is hemeltergend

Den Haag: wie – op zich terecht – bij de implosie van het ultrarechtse kleuterkabinet-Schoof heeft gejuicht, heeft mogelijk toch te vroeg gejuicht. Hoewel de nu demissionaire ploeg amper serieus te nemen bewindslieden telde, niets heeft gepresteerd en de gewezen coalitiepartijen er ook na de val van Schoof met onuitvoerbare besluiten ongegeneerd een puinhoop van blijven maken, stemt een groot deel van het rechtse stemvee toch straks weer gewoon BBB, PVV en VVD.

Wat voor (enigszins) werkbare coalitie er straks uit de verkiezingsuitslag moet komen? Het rechtspopulistische virus heeft immers ook de traditionele rechtse partijen aangetast – niet alleen in Nederland, ook in menige andere lidstaat van de EU. Wanprestaties van Wilders en soortgenoten lijken zelden electorale consequenties te krijgen – hun falen wordt niet aan eigen incompetentie, maar aan ondergrondse tegenwerking van de Deep State geweten.

De zogenaamde ‘Deep State’: dat brengt mij op de grootste internationale ramp van het afgelopen politieke seizoen: de herverkiezing van Trump, sympathisant van Poetin, Netanyahu en Wilders, met wie hij de afkeer van democratie en rechtsstaat deelt. Zijn terugkeer in het Witte Huis resulteerde in een Amerikaanse dolkstoot in de Europese rug: een aanval op de interne democratische grondwaarden van de Europese lidstaten, in de vorm van openlijke ondersteuning van fascistoïde partijen, en een afbraak van onze externe verdediging tegen het Kremlin.

Anders dan in 2016 had Trump nu een agressief afbraakprogramma voorbereid, waarbij alle onafhankelijke instituties en dus belangrijke potentiële maatschappelijke tegenkrachten – justitie, pers, cultuur, wetenschap – onder vuur zijn komen te liggen. Het is verontrustend hoe weinig tegengas er wordt gegeven – Trumps autoritaire geestverwanten aan deze zijde van de Atlantische Oceaan kraaien reeds victorie.

Om in deze terugblik even het persoonlijke met het politieke te verbinden: ruim een half jaar geleden, op 18 december 2024, hield ik in Haarlem de (inmiddels in druk verschenen) achtste Bilderdijklezing onder de titel ‘Is het Westen moreel failliet?’ Dat vraagteken kunnen we intussen, Gaza, Trump en Oekraïne indachtig, wel geredelijk schrappen.