‘You can’t be what you cant see’, je kunt niet zijn wat je niet ziet, zei de Amerikaanse burgerrechtenactivist Marian Wright Edelman. Leg een foto van een willekeurige NAVO-top van pakweg 30 jaar geleden naast een foto van nu en je ziet dat ze gelijk had: mannen, mannen en nog meer mannen, met slechts een enkele vrouw. Het is duidelijk: zonder rolmodellen zijn we nergens.

Sinds Suze Groeneweg in 1918 als eerste vrouw het woord voerde in de Tweede Kamer is er voor vrouwen gelukkig veel veranderd. We mogen stemmen en ons verkiesbaar stellen, we kunnen een bankrekening openen en blijven werken na ons huwelijk, en we zijn baas in eigen buik. Toch is er van echte representatieve vertegenwoordiging nog steeds geen sprake. Het percentage vrouwen in de Kamer blijft steken rond de 40 procent. En dan heb ik het nog niet eens over ons provinciebestuur. Google maar eens de gedeputeerde staten van Zeeland en Flevoland (0 vrouwen), of Fryslân, Overijssel en Limburg (1 vrouw). Wereldwijd waren er op 1 januari 2025 maar 25 landen met een vrouw als staatshoofd of regeringsleider. Als we zo doorgaan duurt het volgens de VN nog 130 jaar voor vrouwen en mannen gelijk vertegenwoordigd zijn als politieke leiders. Dat maken u en ik dus niet meer mee.

Interessante cijfers kwamen onlangs ook uit Duitsland, waar het verschil in kiesgedrag onder mannen en vrouwen interessante parallellen vertoonde met de vertegenwoordiging in de Bundestag, het Duitse parlement. (Radicaal-)rechtse en conservatieve partijen als AfD en CDU/CSU trokken niet alleen veel meer mannelijke kiezers, maar hebben ook veel meer mannelijke volksvertegenwoordigers. Zo heeft AfD slechts 11,8 procent vrouwen in de Bundestag, CDU en CSU komen niet verder dan 25 procent, terwijl links-progressieve partijen als de Groenen (61,2 procent), Linke (56,2 procent) en SPD (41,7 procent) aanmerkelijk meer vrouwelijke volksvertegenwoordigers hebben. Toeval of niet: precies dezelfde partijen konden rekenen op meer vrouwenstemmen.

Toch is er van echte representatieve vertegenwoordiging nog steeds geen sprake

Dat zichtbare rolmodellen een groot effect hebben is al jaren bekend. Verschillende wetenschappelijke onderzoeken laten zien dat rolmodellen positieve invloed kunnen hebben op beroepskeuze, zelfvertrouwen en zelfs gedrag. Juist daarom in het zo pijnlijk dat verschillende Amerikaanse bedrijven sinds de herverkiezing van Trump hun diversiteitsbeleid bij het grofvuil zetten. Een kwalijke en kortzichtige ontwikkeling. Verandering gaat immers niet vanzelf.

Kijk maar naar de muzieksector. Uit recent onderzoek van BumaStemra blijkt dat vrouwen nog steeds ondervertegenwoordigd zijn. Maar liefst 72 procent van de vrouwelijke respondenten gaf aan zich zorgen te maken over hun positie binnen de sector, tegenover 45 procent van de mannen. Mannen ontvangen bovendien bijna drie keer zoveel inkomsten als vrouwen. En ook hier gaat verandering tergend langzaam: in 2016 was slechts 13 procent van de bij BumaStemra aangesloten tekstschrijvers en componisten vrouw; acht jaar later is dat gestegen naar 16 procent.

Ook in de wetenschap laat de zichtbaarheid van vrouwen te wensen over. Soms lopen vrouwen daardoor zelfs een Nobelprijs mis, zoals Rosalind Franklin, die baanbrekend onderzoek deed naar DNA. Een mannelijke collega ging met haar onderzoek aan de haal en won met twee andere mannen de Nobelprijs. Het Matilda-effect heet dat, genoemd naar Matilda Joslyn Gage, die al in 1870 schreef over miskende vrouwelijke uitvinders.

Die onzichtbaarheid van vrouwen is niet alleen oneerlijk, maar ronduit gevaarlijk. De medische wetenschap heeft jarenlang het mannelijk lichaam als uitgangspunt gebruikt. Daardoor sluiten diagnoses, medicijnen en behandelingen vaak slechter aan op de behoefte van vrouwen en worden sommige aandoeningen door artsen zelfs totaal gemist. Gelukkig is er sinds kort een nieuw initiatief van het Erasmus MC dat juist dit probleem moet aanpakken. Blijft bizar dat we daar zo lang op moesten wachten.

Verandering gaat langzaam. Toch was het hoopvol om te zien hoeveel mensen zich lieten zien en horen deze maand, van tienduizenden demonstranten op de Dam op 8 maart tot ontelbare initiatieven in het hele land. Nu doorpakken met z’n allen. Want zichtbaarheid is niet alleen belangrijk tijdens vrouwenmaand, maar 12 maanden per jaar.