Zaterdag waren er flinke rellen in Den Haag. Extreemrechtse hooligans vielen de politie, journalisten en het partijkantoor van D66 aan. Hoe moet je daarop reageren, als politicus, journalist of betrokken burger? Hoe ga je om met het gevaar van extreemrechts en fascisme? Wat is hier wijsheid?

Mostafa Hilali, militair

‘Het is duidelijk dat de gewelddadige rellen in Den Haag laten zien dat zwijgen over fascisme en leugens niet helpt. We hebben decennia gedacht dat een cordon sanitaire de oplossing was, maar racistische, fascistische en extreemrechtse uitingen zijn alleen maar brutaler geworden. Het aantal geweldsincidenten neemt ook toe. Of je het nu verbaal, fysiek, politiek of maatschappelijk geweld noemt: het groeit aan alle kanten. Zoals Einstein zei: steeds hetzelfde doen en toch een andere uitkomst verwachten is waanzin. Dus nee, we mogen niet langer zwijgen. Politici moeten keer op keer duidelijk stelling nemen. Frans Timmermans, Esther Ouwehand en Stephan van Baarle van Denk zijn daar altijd duidelijk over.

‘Ben je echt blind, of doe je alsof?’

‘De tijd van goedpraten is voorbij. Met bezorgde burgers kun je in gesprek gaan, maar fascistische relschoppers die bewust met NSB-vlaggen lopen en de Hitlergroet brengen, horen daar niet bij. Daar voel ik geen enkele verbinding mee. En het waren niet zomaar een paar raddraaiers, zoals extreemrechts nu beweert. Tegen die ontkenners zeg ik: ben je echt blind, of doe je alsof? Of ben je zelf een fascist of racist en is het pijnlijk dat je nu door je eigen bondgenoten wordt ontmaskerd? In de kast blijven kan niet meer. Dat is hun probleem. Onze taak is om het licht van de waarheid op fascisme te laten schijnen en het bloot te leggen.’

Ayala Levinger, softwareontwikkelaar

‘Ik schrik ervan dat we deze vraag überhaupt nog moeten stellen. Tachtig jaar geleden was het duidelijk: tegen fascisten voer je oorlog. Er was geen discussie over tegenspreken of negeren; er was militaire actie nodig. De geallieerden vochten met soldaten en wapens tegen het fascisme, omdat het een directe bedreiging was voor vrijheid en menselijkheid. Dat we nu opnieuw moeten nadenken over hoe we fascisme bestrijden, laat zien dat we in Nederland midden in een fascistisch regime zitten en dat onze samenleving moeite heeft dit kwaad te erkennen.

‘En dan de media. Hun taak zou waarheidsvinding en kritiek op de macht moeten zijn, maar in werkelijkheid werken ze mee of zwijgen. Ze hebben partij gekozen: keer op keer kregen fascisten en hun medestanders een podium, terwijl tegengeluiden werden genegeerd of weggedrukt. Ondertussen werd jarenlang toegestaan dat collega’s, de dappere journalisten in Gaza, massaal werden vermoord.

‘De geschiedenis leert dat wie niets doet, medeverantwoordelijk is voor het geweld en het leed dat volgt. Als politiek en media falen, ligt de verantwoordelijkheid bij ons. Er is directe actie nodig: ongehoorzaamheid, verstoring en het doorbreken van de stilte. Fascisme bestrijd je niet door af te wachten, maar door het genadeloos te ontmaskeren en actief tegen te werken.’

Ruben Arnhem, docent

‘Wat bedoelen we eigenlijk als we iemand ‘fascist’ noemen? Dat woord wordt tegenwoordig te pas en te onpas gebruikt. Links en rechts verwijten elkaar van alles, en al snel valt het zwaarste etiket: fascisme. Maar zijn mensen die de SP of Partij voor de Dieren verlaten omdat ze die te gematigd vinden, echt fascisten? En geldt dat ook voor mensen die de VVD verlaten omdat die partij volgens hen niet rechts of conservatief genoeg is? Ik denk van niet. Vaak gaat het om bezorgde burgers met sterke idealen, niet om gevaarlijke extremisten.

‘Links en rechts verwijten elkaar van alles, en al snel valt het zwaarste etiket: fascisme’

‘Dat betekent niet dat alles maar kan. Leugens en nepnieuws moeten wel benoemd worden, want de gevolgen daarvan zien we steeds duidelijker om ons heen. Wat zeker kwalijk is, is dat zelfs onze nationale nieuwsomroep, de NOS, steeds vaker journalistiek bedrijft vanuit een links perspectief. Nieuws van een staatsomroep hoort objectief te zijn. Gelukkig rectificeert de NOS regelmatig fouten, maar de vraag blijft waarom die fouten er zo vaak insluipen. Ik begrijp dat de druk om snel te publiceren groot is, toch mag dat nooit een excuus zijn voor het verspreiden van onjuiste berichten.’

Ahmed Abdillahi, postbezorger

‘Fascisme en leugens moet je altijd blijven tegenspreken. Ik werk op een sorteercentrum waar veel mensen met een autochtone achtergrond werken. Velen van hen stemmen op de PVV en zijn allerlei leugens gaan geloven, bijvoorbeeld dat asielzoekers en ‘illegalen’ alles krijgen, en zij zelf niets. Ik ga regelmatig met collega’s in discussie om die leugens te weerleggen. Dat kost tijd en energie, maar ik blijf het doen. Ik ben ervan overtuigd dat het onze plicht is om onwaarheden en haat te bestrijden, juist in het dagelijks leven. Daarnaast vind ik dat, als je daartoe in staat bent, je ook actie moet ondernemen. Wat me hoop geeft, is dat er een nieuwe generatie jongeren opstaat die wél actief is. Laatst sprak ik nog met een jongere collega die had deelgenomen aan een bijeenkomst over hoe je leugens kunt weerleggen en hoe je politieke invloed kunt uitoefenen. Zulke mensen geven me hoop.’

‘Het is onze plicht om onwaarheden en haat te bestrijden’

Roos Wagener, publicist

‘Ik vind het een moeilijke kwestie en heb er lang over moeten nadenken. Negeren werkt vaak niet, maar acties ondernemen of tegenspreken kan nog meer averechts werken. Feit is dat voor vele mensen, soms ook voor mij, gevoelens belangrijker zijn dan de feitelijke waarheden. Dat maakt het dan ook zo moeilijk om hier als maatschappij mee om te gaan. Ik geloof wel dat we met elkaar in gesprek moeten blijven, maar soms staan we zo ver van elkaar af dat ook dit niet mogelijk meer is. Ik heb dus geen goed antwoord op deze stelling en vrees dat dit probleem in de toekomst alleen maar groter kan gaan worden.’

Dimple Sokartara, communicatieadviseur

‘De uit de hand gelopen demonstratie op het Malieveld afgelopen weekend laat zien hoe kwalijk het is dat politieke leiders het volk tegen elkaar ophitsen. Fascisme is een gevaarlijk idee en kan nooit winnen, omdat geen enkel land alleen uit één etniciteit bestaat. Nederland al helemaal niet. Het is ook belangrijk uit te leggen wat de gevolgen zijn van Nederlandse daden. Mensen liepen gisteren met de VOC-vlag, maar verwacht je dan niet dat Indonesiërs, die in hun eigen land zijn beroofd en achtergesteld, uiteindelijk naar Nederland komen? Naar het ‘welvarende’ land dat dankzij die VOC-roof rijk werd, en waar ze willen blijven? Nederland is gebouwd op koloniale roof en goedkope buitenlandse arbeidskrachten. Ga dan niet klagen dat er nu ‘niet-Nederlanders’ in dit land wonen.’

Jakob de Jonge, kunstenaar

‘Je kunt fascisme negeren en gewoon je leven leiden. Dat lijkt aantrekkelijk, maar het lost niets op. Integendeel, het probleem wordt steeds groter. En uiteindelijk heeft het ook gevolgen voor jou en je kinderen, want op de extreemrechtse flanken wordt het steeds drukker. Fascisme zoekt altijd een zondebok voor eigen politiek falen. Zo wordt het volk opgehitst tegen een verzonnen vijand. Het is een fuik die eindigt in oorlog. We moeten ons niet laten intimideren, maar verzetten.

Sommige politici denken: ik negeer het en vertel mijn eigen verhaal. Maar dat is een doodlopende weg. Hoe stiller je bent, hoe groter het fascisme wordt. Het probleem van links nu is dat ze zelf geen verhaal hebben. GroenLinks-PvdA is daar een voorbeeld van. Ze reageren alleen maar op rechts en laten zich daardoor leiden. Dat is een zwaktebod.

‘Wat is dan wel het probleem waardoor mensen geen huis kunnen kopen?’

Vertel eens duidelijk waarom we links zouden moeten stemmen. Wat hebben jullie te zeggen over hoe de wereld werkt en wat er mis is met het kapitalisme? Leg dat simpel uit aan gewone mensen. Wat is dan wel het probleem waardoor mensen geen huis kunnen kopen, als het niet aan islam of migratie ligt? Wat is wel de reden dat mensen te weinig geld hebben? Wat veroorzaakt de extreme ongelijkheid in inkomens? Wat zit er achter de oorlog en de genocide in Gaza? Wie neemt die beslissingen, wie zijn die machtsgroepen? En hoe pakken we die aan? Hoe zijn we beland in een technocratische nachtmerrie waarin politici uitvoeren wat Amerika en Israël opleggen?’