Coöperatie Laatste Wil vindt dat je zelf de ‘laatste keuze’ over je levenseinde moet kunnen maken en kwam in het nieuws met een handleiding voor een ‘zelfdodingskraag’. Maar is het wenselijk dat je baas bent over je eigen sterven? En is deze opvatting typisch Nederlands?

Mostafa Hilali, militair

‘Ik vind dit echt een heel moeilijk onderwerp. Allereerst: ik ben de laatste die het lijden van mensen aan het einde van hun leven of vanwege andere ellende zou willen verlengen. Als mensen het gevoel hebben dat de dood meer rust brengt dan het leven dat ze leven, tja, wie ben ik dan om te vertellen dat ze dat niet moeten doen? Aan de andere kant merk ik wel dat ik morele bezwaren heb bij systemen die het wel erg makkelijk maken voor mensen om er zelf een eind aan te maken. Het zou eerder een proces moeten zijn met ingebouwde bedenktijd en momenten van bezinning, in plaats van iets wat je even online kunt bestellen. Death on demand kan niet.

Persoonlijk heb ik veel moeite met zelfdoding, maar ik vind niet dat ik die gevoelens aan een ander kan opleggen. Ik weet niet of dit typisch Nederlands is; het zal vast ook in andere landen en culturen spelen.’

Ruben Arnhem, docent

‘Als christen, gevormd door een protestantse traditie waarin het leven als gave van God centraal staat, zal ik nooit iemand aanmoedigen om zelf zijn of haar laatste scène in gang te zetten. Het leven is ons toevertrouwd, niet door onszelf gemaakt. Juist daarom verdient het bescherming, zorg en hoop. Hoop doet leven!

‘Iedereen kent het gebod ‘Gij zult niet doden’. Toch valt het op dat de Bijbel nergens letterlijk zegt dat iemand zichzelf niet mag doden. De Bijbel kent verhalen over zelfdoding, maar zonder veroordeling of aanbeveling. Ze staan altijd in een context van wanhoop, schuld of totale uitzichtloosheid.

‘Het leven is niet altijd dragelijk. Er zijn situaties waarin lijden zo diep snijdt dat hoop praktisch verdwenen is. Euthanasie of zelfdoding begrijp ik beter wanneer iemand in een langdurige lijdensweg zit, zonder uitzicht op verbetering, zonder kwaliteit van leven en wanneer elke dag één lange overlevingstocht is geworden.

‘Er zijn situaties waarin lijden zo diep snijdt’

‘Wie zijn wij als mens of overheid om iemand nog langer te laten lijden als er werkelijk geen perspectief meer is? Voor nabestaanden kan de gekozen dood van hun dierbaren pijnlijk, verwarrend en soms traumatisch zijn. Maar voor degene die lijdt kan het, hoe verdrietig ook, een nieuw begin zijn, hopelijk een begin zonder pijn, zonder strijd, zonder duisternis.’

Anushka Soekhradj, marketing- en communicatieadviseur

‘Dat het leven steeds maakbaarder wordt, past bij de Nederlandse mentaliteit: je neemt je lot in eigen hand. Het hoort ook bij deze moderne tijd, want die maakbaarheid zie ik ook terug in spirituele bewegingen, al staan die haaks op Hollandse nuchterheid. Mensen proberen hun ideale leven te creëren via mindset en visualisatie.

‘Zelf geloof ik in een actieve levenshouding, en die maakbaarheid hoort daarbij. We stappen in de rol van God. Tegelijk denk ik dat we als zielen dit lichaam en deze plek op aarde hebben gekregen om ervaringen op te doen. Wat positief of negatief is, is relatief en ondergeschikt. De dood kan rauw en pijnlijk zijn, maar soms ook een verlichting.’

‘Psychisch lijden kennen we allemaal, zo nu en dan tenminste. We weten uit de ontwikkelingspsychologie dat de hersenen pas na het 26e levensjaar zijn uitgegroeid en dat het zenuwstelsel daarbij een grote rol speelt. Een langdurige depressie kan de hersenen en hormonen blijvend ontregelen, waardoor iemand in een vicieuze cirkel terechtkomt. Je moet wel héél graag willen om daar, zelfs met de allerbeste hulp, uit te komen.

‘Bij ouderen met een voltooid leven zie ik dat anders’

‘Toch blijken jongeren vaker terug te komen op hun euthanasiewens. Voor hen moet het proces dus zeker niet eenvoudiger worden. Er moeten oplossingen komen voor de lange wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg. Daarnaast moet er holistisch gekeken worden naar psychisch lijden en moet men openstaan voor ‘alternatieve zorg’.

‘Ik vind de zelfdodingskraag op basis van verstikking een luguber idee, maar dat geldt ook voor elke andere vorm van zelfdoding. Bij ouderen met een voltooid leven zie ik dat anders. Denk aan ouderen die hun familie niet willen belasten met zorg, of die simpelweg niet meer rond kunnen komen, of aan het recht op een waardig einde voor dementerende ouderen. Met zoveel levenservaring heb je het recht op eigen keuze en vertrouw ik erop dat je weet wat je doet.’

Dimple Sokartara, communicatieadviseur

‘Ik vind dat elke vorm van hulp bij zelfdoding strafbaar moet zijn. Tegelijk begrijp ik dat sommige ouderen die niets meer kunnen, hun leven zo pijnloos mogelijk willen beëindigen. Medicatie die daarbij helpt is in feite ook een ‘uitvinding’, alleen kun je daar zelf niet zomaar aan komen.

Producten op de markt brengen die zelfdoding makkelijker maken, moet volgens mij verboden worden. Dat komt voort uit mijn overtuiging dat je je eigen leven niet zou moeten beëindigen.

Ahmed Abdillahi, postbezorger

‘Vroeger was ik sterk tegen het beëindigen van een leven op eigen verzoek. Maar nadat ik er meer over heb gelezen en naar ervaringen van anderen heb geluisterd, kan ik me beter voorstellen dat het voor sommige oudere mensen die langdurig en uitzichtloos lijden een uitweg kan zijn.

Voor mij blijft het wel een laatste optie, pas als alle vormen van zorg en ondersteuning zijn geprobeerd. En één ding staat voor mij vast: dit mag nooit gelden voor jongeren of mensen die nog volop in ontwikkeling zijn.

 ‘Het risico bestaat dat zulke middelen te makkelijk verkrijgbaar worden’

De nieuwe methoden die nu worden besproken, moeten we als samenleving heel kritisch bekijken. Het risico bestaat dat zulke middelen te makkelijk verkrijgbaar worden, en dat is gevaarlijk.

We kunnen bovendien nooit helemaal voorkomen dat iemand zelf een einde aan zijn leven maakt. Ik heb in mijn eigen omgeving meegemaakt dat een goede vriend, die psychisch vastzat en geen uitweg meer zag, via internet spullen kocht om zichzelf iets aan te doen. Dat heeft veel indruk gemaakt.

Volgens mij is de beste manier om dit te voorkomen het creëren van een zorgzame omgeving waarin mensen zich gezien, gesteund en verbonden voelen, en waar psychische problemen niet verborgen hoeven te blijven.’