Opwarming, migratie, oorlog, inflatie: de wereld staat in brand. Voor veel Nederlanders die tot voor kort dachten met hun luxe leventje door te kunnen gaan, blijkt die wereld nu een klein dorp. Het gewicht van de wereld drukt zo erg op Nederland, dat ook hier temperaturen door de bovengrens schieten en inkomens door de ondergrens zakken. Hetzelfde geldt voor het migratievraagstuk.

Meer dan honderd miljoen ontheemden telt de wereld, becijferde VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR in juni. Drie op de tien is gevlucht naar een ander land. Nog nooit lagen de aantallen zo hoog. Velen vluchten richting EU-landen, omdat het hier veilig, vrij en welvarend is. En dat heeft zijn effecten op Nederland.

Het Rijk kan geen asielzoekers meer kwijt in gemeenten. Ter Apel zakt door zijn hoeven. Honderden migranten slapen er, nacht na nacht, op de koude grond in een van ‘s werelds rijkste landen. Het overlijden van een baby in de sporthal bij het aanmeldcentrum doet Kamervragen rijzen over de doodsoorzaak en de omstandigheden in de faciliteiten van Ter Apel.

Maar zeg niet dat we niet gewaarschuwd waren. De noodopvang dreigde al door een humanitaire ondergrens te zakken, waarschuwde VluchtelingenWerk in december. Het COA verwachtte al jaren problemen door het afschalen van de opvangcapaciteit na het crisisjaar 2015, onthulde NRC onlangs.

Vaak zijn de problemen dermate complex, dat met de vinger wijzen naar de overheid een gratuit gebaar is. Maar in dit geval niet. Gebonden aan de wereldproblematiek en internationale en Europese wetten, was er weinig visie voor nodig om te anticiperen op een groeiende instroom. Dat dit niet is gebeurd, is Rutte III en IV dubbel en dwars aan te rekenen.

Er was weinig visie voor nodig om te anticiperen op een groeiende instroom

Dit falen komt uit door onkunde en visieloosheid van het kabinet, maar ook het ontbreken van politieke wil en durf.

Natuurlijk, gemeenten werken onvoldoende mee. Zij vangen liever Oekraïners op dan Syriërs of Afghanen. Institutionele discriminatie pur sang. Maar, hoe onterecht ook: gezien het huidige klimaat niet onverwacht. Elke ondernemer weet: als je niet anticipeert op komende jaren, geen scenario’s hebt klaarliggen, ben je niet goed bezig. Dan ga je failliet.

In Nederland hebben wij 345 gemeenten. Waarom worden er geen afspraken gemaakt tussen de staat en al deze gemeenten, dat asielzoekers evenrediger worden verspreid over het land? Dan voelt het voor elke gemeente veel eerlijker en behapbaarder. Dan zal er ook minder fel verzet zijn. Een deel van de woede in Albergen is een reactie op het feit dat het Rijk de gemeente voor een voldongen feit stelde om er driehonderd asielzoekers op te vangen in een hotel.

Ander probleem waar de overheid het laat schieten: de beeldvorming over asielzoekers. Ze worden nu te vaak geframed als criminelen, dieven en verkrachters, maar in werkelijkheid vluchten ze juist vaak voor geweld, verkrachting en dood. Zij hebben, net als elk ander mens, recht op veiligheid en vrijheid. Waarom geen landelijke overheidscampagne om menselijke verhalen en trauma’s achter deze vluchtelingen duidelijk te maken? Mensen vluchten niet voor hun plezier. Deze boodschap moet duidelijker worden bij de mensen die hier in alle veiligheid en vrijheid leven.

Jongeren uit Albergen droegen een spandoek met de tekst ‘Met 300 azc’ers van kleur binnenkort in Albergen verkrachting, beroving en terreur!’ Hoe voeden wij onze kinderen op? Met vreemdelingenhaat en angst voor het onbekende? Veel mensen uit andere oorden zien dit en denken: ‘Wat een domme racisten.’ Gemeenten lopen ondertussen voor hun verantwoordelijkheid weg. Er is geen regie meer.

Burgers vertrouwen de overheid niet meer, lokale overheden vertrouwen de landelijke overheid niet meer, burgers vertrouwen elkaar niet meer.

Het is een explosieve situatie. Het opgekochte hotel in Albergen zal niet de laatste dwingende actie zijn vanuit het Rijk, liet staatssecretaris Eric van den Burg van Asiel al weten.

Hoe meer de overheid op dit dossier en andere dossiers blijft aanmodderen, des te minder vertrouwen in de overheid. Denk ook aan de toeslagenaffaire: de gedupeerde ouders zijn nog steeds niet financieel gecompenseerd voor het leed wat hen is aangedaan. Of denk aan de stikstofcrisis. Het kabinet beweert, ondanks de rebellie van CDA-leider Wopke Hoekstra, nog steeds met één mond te spreken, maar het is een mond met twee tongen.

Een van de rijkste landen ter wereld is moreel failliet aan het gaan. De politieke en maatschappelijke malaise waarin wij ons bevinden vormt een gevaarlijke voedingsbodem voor nog meer geweld en agressie. En voor de migrant als zondebok.