Vorig jaar schreef ik mijn laatste hoofdredactioneel over de uitersten die toen de politiek beheersten – buitenslapers in Ter Apel en de oorlog in Oekraïne, die begin dat jaar begon. Dat 2023 een jaar van nog grotere uitersten zou worden, wist ik nog niet.

7 oktober vielen Hamas-strijders Israëlische burgers aan met zo’n 1200 dodelijke slachtoffers als gevolg, ongeveer 240 burgers werden ontvoerd. De rest is recente geschiedenis. Israël reageerde snoeihard en maandenlange bombardementen brachten nu zo’n 19.000 Palestijnse burgerdoden.

Tegelijkertijd is de oorlog in Oekraïne nog in alle hevigheid aan de gang en is Poetin vastbesloten deze strijd te winnen. Zonder westerse economische steun verminderen de kansen van Oekraïne op een veilige eigen staat rap.

Onder al het oorlogsgedreun zou je bijna vergeten dat 2023 ook een jaar was waarin twee grote aardbevingen plaatsvonden, in het zuidoosten van Turkije en in het zuiden van Marokko. Samen met stichting Time to Help zamelden wij geld en goederen in om de slachtoffers te helpen.

Maar in 2023 was er – gelukkig – ook goed nieuws. Nederlanders van alle afkomsten gaven gul aan de aardbevingsslachtoffers. Er waren talloze hulpinitiatieven. U kunt trouwens nog steeds bijdragen, want de nood in de getroffen gebieden is nog altijd hoog.

De koning maakte op een waardige manier excuses in het Amsterdamse Oosterpark voor het slavernijverleden van ons land. Dave Ensberg-Kleijkers liet ons in zijn emotionele stuk ‘Aan mijn ouders in de hemel’ weten wat deze excuses met hem en miljoenen andere nazaten van slaafgemaakten deden.

 ‘De ontwikkelingen in Nederland staan niet op zichzelf’

Dankzij een verslag van onze journalist Anne-Rose Hermer over een noodopvang in Hendrik-Ido-Ambacht die niet voldeed aan humane eisen, besloot de gemeenteraad de statushouders in een cruiseschip te huisvesten. Bij lange na niet ideaal, maar in ieder geval een verbetering. Het nauwlettend volgen van de asielcrisis is een speerpunt, waar de Kanttekening ook volgend jaar op blijft inzetten. Al in het hoofdredactioneel van 25 augustus 2022 opperde ik het verdelen van vluchtelingen over de gemeenten van ons land. Maar opnieuw slapen vluchtelingen op stoelen en kunnen ze dagen niet douchen. De spreidingswet is nog steeds niet van kracht, dankzij de tegenwerking van rechtse partijen.

In het publieke debat wordt gesproken over een asielcrisis. In werkelijkheid is het een opvangcrisis door bezuinigingen op de asielopvang en een wooncrisis. Door falend huisvestingsbeleid is het moeilijk geworden een betaalbare woning te vinden. Het onjuiste beeld dat we overspoeld worden door asielzoekers komt uit de koker van uiterst rechtse politieke partijen. De afgelopen 10 jaar is gemiddeld slechts 11 procent van de immigranten asielzoeker. Het merendeel van de instroom komt door arbeidsmigratie.

We besteedden aandacht aan de bijeenkomst in de ambtswoning van de Amsterdamse burgemeester Halsema op 11 oktober. Daar kwamen moslims en Joden bijeen om te spreken over het leed in Gaza en Israël en de toename van islamofobe en antisemitische uitingen. Het was een van de eerste initiatieven om ogenschijnlijke opponenten samen te brengen. Onze columnist Lody van de Kamp brak begin 2023 een lans voor leerlingen op een middelbare school die een stilteruimte wensten, om te bidden of voor een moment van reflectie. De directie maakte dankzij onze publicatie een draai.

Het is goed om hierbij stil te staan. Want recent nog werden we geconfronteerd met de verkiezingsoverwinning van Geert Wilders, 37 zetels voor de PVV. En in de opiniepeilingen staat de PVV nu zelfs op 47 zetels.

We zijn een land dat samen verder wil, maar dat gaat niet zonder fricties. Biculturele Nederlanders vertelden ons over angst voor de toekomst of over onwrikbaar vertrouwen in de rechtsstaat. Helaas staan de ontwikkelingen in Nederland niet op zichzelf, zo schrijft columnist Yavuz Baydar. Ook in andere Europese landen, zoals Zweden, Italië en Duitsland, waart het extreemrechtse spook rond.

Toch zijn we niet opnieuw in 1933 beland, stelt Chris Aalberts terecht. Onze rechtstaat is weerbaar, onze democratische traditie lang. Eerder schreef ik dat Wilders een kabinet moet kunnen vormen. Dan mag hij laten zien wat hij kan. Of zoals een Turks spreekwoord luidt: ‘Eén ramp is beter dan duizend adviezen’.

Over deze en meer onderwerpen berichten wij ook in het komende jaar. Met twee nieuwe gezichten: onderzoeksjournalist Ewoud Butter en eindredacteur Majorie van Leijen. Eindredacteur Remco van Mulligen koos deze zomer voor een andere liefde, de theologie.

We wensen u een vrij, moedig en inclusief 2024.