De door HP/de Tijd geopenbaarde NCTV-nota sloeg in als een bom. Erdogan hanteert een islamiseringsstrategie en ondersteunt salafistische organisaties, die op hun beurt Turks-Nederlandse organisaties en jongeren beïnvloeden, aldus de nota.

Den Haag reageerde geschokt, Turkije ontkennend en boos. Politici van Denk en Nida, journalisten en Midden-Oostenexperts leverden harde kritiek. Er zou een hemelsbreed verschil zijn tussen het Turkse islamisme, verwant aan dat van de Moslimbroederschap, en het uit het rivaliserend Saoedi-Arabië afkomstige salafisme.

De geschokte en afkeurende reacties op de nota zijn nog opmerkelijker dan het rapport zelf.

Dat onder Erdogan het salafisme definitief voet aan de grond kreeg, betogen wetenschappers al langer. De Turkse politie meldde in 2016 tien– tot twintigduizend ‘radicale salafisten’. Erdogan stuurde jihadisten naar Nagorno-Karabach en Syrië, waar ze vuile klusjes tegen Armenen en Koerden opknapten. Turkije gebruikte IS tegen de Koerden, concludeerde terrorisme-onderzoeker Anne Speckhard in 2019.

Natuurlijk: de Turkse politie spreekt niet lovend over ‘radicale salafisten’ en Turkije nam actie tegen IS. Toch laat Erdogans omgang met de radicale, salafistische islam ook zien: als hij deze kan gebruiken, zal hij dat niet nalaten.

Het maakt pragmaticus Erdogan niet uit of het islamisme uit de Moslimbroederschap komt, of uit het salafisme

Al in 2017 concludeerde de NCTV dat ‘salafistische tendensen’ groeien onder Turkse Nederlanders, mogelijk vanwege ‘de meer islamistische koers’ die de 150 Turks-Nederlandse Diyanet-moskeeën opgingen. Onderzoek laat zien dat de toon van Diyanet, een Turks staatsorgaan, is omgeslagen in regelrechte demonisering van ‘de ander’.

Die ‘ander’ is niet-Turk, niet-moslim, Erdogans critici. Een giftige cocktail van nationalisme en islamisme. Het maakt pragmaticus Erdogan niet uit of het islamisme uit de Moslimbroederschap komt, of uit het salafisme. Hij gebruikt de verschillende stromingen om zijn eigen Erdoganisme te introduceren onder moslims wereldwijd. Dagelijks pompt Turkije hen het idee in dat zij worden achtergesteld, dat Erdogan de kalief is die voor hen opkomt.

Neem Frankrijk, waar de inlichtingendiensten een groeiende Turkse invloed meldden, ook bij niet-Turkse organisaties. ‘Franse moslims staan onder mijn bescherming’, zei Erdogan al in 2018 op bezoek bij de Franse moslimraad. ‘Franse moslims kunnen rekenen op Turkije’, herhaalde hij onlangs, nadat Macron zijn aangescherpte anti-radicalismebeleid aankondigde. Duizenden Europese moslims honoreerden zijn oproep tot boycot van Franse producten, blijkens hashtag #BoycottFrance op social media. Idriss Sihamedi, de salafistische leider van een door Macron verboden instelling, vroeg asiel aan bij Erdogan.

Veelzeggend was ook de reactie van de Nederlandse politicus Nourdin el Ouali op het door de NCTV geschetste verband tussen een speech van Erdogan en de tramaanslag in Utrecht. De Nida-voorman dankte ‘bashkan’ – ‘leider’ – Erdogan voor deze ‘goede speech’ en stelde dat de Turkse president zich ‘superterecht’ zorgen maakte over de positie van moslims in Europa.

Oprukkende discriminatie richting Europese moslims en toenemende gevoelens van achterstelling zijn een wezenlijk probleem, waarover ook de Kanttekening veelvuldig bericht. Maar Erdogan zet dit in als brandstof voor eigen gewin en haat tegen het Westen.

Erdogans jarenlange antiwesterse retoriek en haattaal jegens critici heeft zichtbaar effect op wie zulke taal wil horen. Niet Rutte maar Erdogan regeert inmiddels in Rotterdam-Zuid. In 2017 riep Erdogan Turks-Nederlandse jongeren op te demonstreren tegen Nederland. Dat deden velen, net als in 2016 na de coup. Spionage en geweld ten behoeve van het Erdoganisme? Geen probleem: zie de omgang met critici in Nederland en Europa.

De NCTV noemde in 2017 zelfs de oprichting van een Turkse knokploeg in Nederland. Deze paramilitaire dreiging zien we meer in Europa. Europese journalisten worden door zulke knokploegen in elkaar geslagen. In 2018 werd de Turks-Duitse motorclub Osmanen Germania ontmanteld, na het beramen van moorden op Koerdische Duitsers. Een inlichtingenexpert beweerde in 2020 dat er achtduizend Turkse spionnen in Duitsland zijn. En in Oostenrijk bekende een Turkse spion dat hij een lokale Koerdische politica moest vermoorden.

Tot nu toe was Erdoganistisch geweld in Europa gericht tot mensen met Turkse of Koerdische achtergronden. Maar toen Nederland en andere landen bij het Turkse referendum van 2017 campagnevoerders uit Turkije weigerden, dreigde Erdogan dat ‘geen Europeaan waar ook ter wereld nog veilig op straat’ zou kunnen.

Onder de banier van het Erdoganisme veroverde hij een enorm mobiliseringspotentieel aan Turkse nationalisten, islamisten, salafisten en andere moslims in Europa. Ondertussen matigt Erdogan zich niet en zal hij zich niet democratisch laten afzetten.

Een nieuwe vraag voor de NCTV: wat zijn alle actoren en tools die Erdogan voorhanden heeft om zich met dwang en geweld tegen Nederlanders te richten? Kan hij ons chanteren – zie de vluchtelingendeal – met alle Turks-Nederlandse en andere moslimjongeren die hem adoreren?